Epistulae

et quia semel ad tractatum istius uocabuli uenimus, sciendum \'Silam\', collegam Pauli, lingua Hebraea \'apostolum\' dici, qui cum eo nonnullas epistulas scribit; et uitiose \'Siluanus\' legitur pro \'Sila\', cum Siluanum in apostolorum Actis nOlI legimus.

Commentaria cum legerem Graeco Latinoque sermone in euangeliorum interpretatione a nostris, id est orthodoxis, uiris olim ac nuper scripta de eo, quod legitur: osanna filio Dauid, non solum diuersa, sed etiam contraria sibimet proferunt. dilectionis tuae ardenti illo strenuitatis ingenio abscisis [*]( 3 cf. I Thess. 1,1 4 cf. Act. cap. 15-18 passim 12 Matth. 2l, 9 ) [*]( 1 superfluo F puto om. L ad tractum (corr.) F attractatum B 2 silam Z sileam FB scileam (c exp.) S sjrleam LD 3 scripsit B 4 siluanum S siluani D sila Z silea LBS silea D sylea F actis S 5 legerimus S legamus Bp.c.m2ς ) [*](A = Berolinensis lat. 17 s. IX. ) [*]( 2 = Turicensis Augiensis 41 s. IX. ) [*]( S3 = Caroliruhensis Augiensis 105 8. IX-X (praebet duo apographa [fol. 4P in mg. inf. (= 331) et fol. 47r-r in mg. (= 932)], quorum consensus = fR). ) [*](D = Vaticanus lat. 355 + 356 s. IX-X.-) [*](M = Coloniensis 60 s. IX-X. ) [*]( u = Vindobonensis lat. 690 s. X in schedula postea inserta s. XII. ) [*]( 7 item damasi ad hieronimum A epistola damasi papae ad hieronimum ΣΜ damas hier ℬ2 item damasus hieronimo D epistola damasi papae ad hieronimum presbiterum \'III\' capitulum b; titulo caret 231 8 hieronimo codd. in domino s. 1. S 11 est ab S31 12 ac] a 832 conscripta b 13 sibim. contr. b contrario D 14 tuae est ut S illo tuae ℬ1b strennuitatis b studium etatis D abBcissis 931 (corr.), s )

Multi super hoc sermone diuersa finxerunt, e quibus noster Hilarius in commentariis Mathei ita posuit: \'osanna\' Hebraico sermone significatur\'redemptiodomusDauid\'. primum \'redemptio\' lingua Hebraea \'pheduth> interpretatur, deinde \'domus\' \'beth\', \'dauid\' uero in hoc loco non esse nomen insertum omnibus patet. alii opinati sunt \'osanna\' \'gloriam\' dici — porro \'gloria5 \'chabod\' appellatur —, nonnulli \'gratiam3, cum \'gratia\' \'thoda1 siue \'anna\' nuncupetur.

Restat ergo, ut omissis opinionum riuulis ad ipsum [*](7 Hilarius, comm. Matth. 21, 3 ) [*]( 1 ambignitatibus b habeant M 2 uiuus sensu 391 uiuns sensus, b scribe 2 ut] ut et S multis aliis 2 3 gratiae referantur 2 ) [*](L = Coloniemis 35 s. IX. ) [*](2 — Turicensis Augiensis 41 s. IX. ) [*](W = Parisinus lat. 1868 s. IX. ) [*](58 = Caroliruhensis Augiensis 105 s. IX-X. ) [*](D = Vaticanus lat. 355 + 356 s. IX-X. ) [*](B = Berolinensis lat. 18 s. XII. ) [*]( 5 ad papam damasum de osanna LD ad damasum episcopum de eo quod scriptum est ossanna (sic) in excelsis W ad damasum (papam add. 53) de osanna in excelsis ℬB ad haec hieronimus 2; Hieronymi nomen exhibent tituli in codd. praeter W 6 uerbo W ex L 7 matthaei g ita s. l. m2 S3 osianna B ossanna W Hebr. s.] hebraicus sermo est B hebreico L WD ebreico (ebraico m2) 33 8 significat 2a.c.m2 redemptio] add. m2 2 9 pheduth Martianaeus ephot LD ephoth ℬ,B (ex epoth) ephod 2 epud W 10 dein 2 bethi D 11 osianna B ossanna WD 12 chabod S chaboth W gaboth 2 caboth cet. appellatur] seq. in mg. add. an m2 B nonnullis Bp.c.m2 gratiam] gratia (gloria m2) B cum gratia del. m2 B 13 anna idem quod Hebr. channah; sed anina coni. D. H. Mueller nuncupatur L,Bp.c.m2,ℬ (-antur m2 14 ergo] igitur W ridiculis W )

Marcus uero ita posuit: clamabant dicentes: osanna, benedictus, qui uenit in nomine domini; benedictum, quod uenit in nomine domini, regnum patris nostri Dauid, osanna in excelsis. Iohannes quoque pari uoce consentit: et clamabant: osanna, benedictus, qui uenit in nomine domini, rex Israhel.

solus Lucas uerbum \'osanna non posuit in reliqua interpretationis parte consentiens: benedictus, qui uenit rex in nomine domini, pax in caelo et gloria in excelsis. igitur, ut diximus, ipsa Hebraea uerba ponenda sunt et omnium interpretum opinio digerenda, quo facilius, quid super hoc sentiendum sit, ex retractatione cunctorum ipse sibi lector inueniat. [*]( 3 *Matth. 2, 23 5 Matth. 2, 15. Os. 11, 1 8 *Matth. 21, 9 11 *Marc. 11, 9—10 15 Ioh. 12, 13 18 Luc. 19, 38 ) [*]( 1 nam L in mg. 3 id] illud 58 4 quoniam] qua W nazaraeus D nazaraeos W nazareus cet. 5 alt. ex WB in cet. 6 uulg. uoc. B 7 inter se (corr. in terra) inter se W 8 praecedebat (corr.) 2W 9 quae om. B osanna Σ,La.c.ℬp.r. ossanna W osianna cet. 11 osanna L2 ossanna W osianna cet. Marcus—14 excelsis om. W clam. dic.] s. l. m2 2, om. L 12 osanna LS osianna (-y- D) cet. 13 in nom. dom.] spatium uacuum in 2 14 osanna L2 osianna (-y- D) cet. 15 quoque] uero S uoci W osanna La.c.Σ ossanna W osianna cet. 17 hoc (exp.) uerbum L osanna L2 ossanna W usianna B osianna cet. 19 in nom. dom. rex 2 rex s. l. m2 S3 20 uerba hebraea S pones ponenda L nobis (iw ras. m2) ponenda 2 22 retractione 2a.c.m2 23 lector] add. qui sequitur (del. m2) B )

In centesimo septimo decimo psalmo, ubi nos legimus: o domine, saluum [me fac, o dttmine, beneprospera; benedictus, qui uenit in nomine domini, in Hebraeo legitur: anna adonai, osianna, anna adonai, aslianna; baruch abba basem adonai. quod Aquila, Symmachus, Theodotion et quinta editio, ne quid.in Latino mutare uideamur, ita exprimunt: w δή y.6pts, owaov δή, w svj ϰóριε, εύόδωσον δή εύλογητὸς o ἐρχόμενς ev όνόμαπ ϰυριου.

sola sexta editio cum interpretibus septuaginta ita congruit, ut, ubi ceteri posuerant w δή, illa scripserit w. et quia \'osianna\', quod nos corrupte\'propter ignorantiam dicimus \'osanna\', \'saluifica\' siue \'saluum fac\' exprimatur, omnium interpretatione signatum est; nunc illud in cura est, quid sine adiectione saluandi solus \'anna sermo significet.

sciendumque. quia in hoc loco ter dicatur \'anna\'; et primum quidem ac secundum eisdem litteris scribitur, aleph, nun, he, tertium uero heth, nun, he. Symmachus igitur, qui in centesimo septimo decimo psalmo cum omnium interpretatione consenserat, ut nobis manifestiorem tribueret intellectum, in centesimo quinto decimo psalmo; [*](2 *Ps. 117, 25-26 ) [*]( 1 CXIII D 2 me seclusi (cf. infra p. 107, 21. 109, 14. 17) prospera .LS3prosperarecet. 4legimusB pr. adonay ℬDB osjannaD osiennaTF alt. adonay DB aslianna W asliena LffiD asly enna B asaIiena (aslyena m2) 2 5 taruch WB baruc cet. basem S basen LZiBD bizten B sen W adonay B 6 theodocio 2 theudotion LD thendocio W latinum B . 7 ita s. I. 2 pr. et tert. δής ΔΕ DB AE (A) L AN W CH ΣΒ alt. et quart. δή S AE DB AE L AN W ΔΕΙ Σℬ alt. c1 89j om. B 8 ETOAUJCON- W ETOAOCON S ETOAON 2EUOAWTON L ETdAUUTN D ΕΥQIѠTѠN B εύλογητὸς scripsi ETAOSHTOC W NAOTHTOC L NAOTHTOC D NA OTNTѠC ΒΕΥΔΟΡΕΙΜΕΝΟC Σℬ εύλογηένος ς ó] ѠE B ἐρχόμενος et ὸνόματτ Marte scripta in codd. sextae W 9 ita om. W ut WDB, om. cet. 10 δή ς AE 2DB AE LQ9 AN W illi scripserint (scripserunt LΣD) LΣℬD alt. 00] ta W sianna (corr.) B osyanna D osienna W 11 osianna (i eras.) Lfs ossanna W o*sanna B saluiufica L id est salnifica 2 sine] vel L2 12 saluum me 58 exprimitur B 13 cura] causa W 14 significet] add. V L quod S 15 iisdem S 16 ALEF B alep L aleb 2 nun] num WD he] hem W beth] be S nun] num TVD he] hem W 18 manifestire W 19 cent. quinto dec. WB CXV cet. cent. dec. quarto S (HitJr. ipse crrauit) )

ubi autem Septuaginta w et ille \'obsecro* transtulerunt, Aquila et ceteris editionibus w δή interpretantibus, in Hebraeo scribis \'anna\', uerum ita, ut in principio aleph habeat, non heth. ex quo animaduertimus, si ex aleph scribatur anna, significari \'obsecro\', si autem ex heth, esse coniunctionem siue interiectionem, quae apud Graecos ponitur δή et est in aomv δή, cuius interpretationem Latinus sermo non exprimit.