Epistulae

Quapropter, cum quaeritur etiam de uitiis, utrum et ipsa similiter et omnia sint, ubi unum erit, aut nulla sint, ubi unum non erit, laboriosum est id ostendere propterea, quia uni uirtuti duo uitia opponi solent, et quod aperte contrarium est et quod specie similitudinis adumbratur.

unde, illa Catilinae quia fortitudo non erat, quae secum uirtutes alias non habebat, facilius uidebatur; quod uero ignauia fuerit, ubi exercitatio quaslibet grauissimas molestias perpetiendi atque tolerandi supra quam cuiquam [*](11 Sallust. Cat. 5, 3 28 Sallust. Cat. 5, 3 ) [*]( 1 nature 3D 2 autem] enim Exiij.cod.Vat. mitari iustitia g 3 uind. se s persp.] per specie tyin mg. 4 naturae Mp.c.m2 natnra natura D a(s.l.m2)natura naturae A 5 instantia M 8 haec eadem g est A%D,Ma.c.m2 10 sitim] fec g famen AMa.c. 11 poterant $ 13 suis et sibi E.ų; et sibi et suis cet. 14 mala-15 erat om.ty 15 foe(fae, fe)debatur SaAaD,Ma.c.m2 16 nec] non Eug.cod.Vat. 17 stultus § 19 tam õD.M 20 relinqueremur β 21 dum g et s.l.m2A,om.$DM 22 et Eug.,om.cet. pr. sunt D 24 pr. quid β 26 secum] secundum β esset cum Aa.r.ftDM esset cum secum g 27 qualibet $%D,Aa.c.m2 qualibet M )

sed forte acutius intuentibus ignauia apparet ipsa duritia, quia laborem bonorum studiorum, quibus uera adquiritur fortitudo, neglexerat. uerumtamen, quia sunt audaces, qui timidi non sunt, et rursus timidi, a quibus absit audacia, cum sit utrumque uitium, quoniam, qui uera uirtute fortis est, nec temere audet nec inconsulte timet, cogimur fateri uitia plura esse uirtutibus.

Unde aliquando uitium uitio tollitur, ut amore laudis amor pecuniae, aliquando unum cedit, ut plura succedant, uelut, qui ebriosus fuit, si modicum bibere tenacitate et ambitione didicerit. possunt itaque uitia cedere etiam uitiis succedentibus, non uirtutibus, et ideo plura sunt.

uirtus uero quo una ingressa fuerit, quoniam secum ceteras ducit, profecto uitia cedent omnia, quaecumque inerant; non enim omnia inerant, sed aliquando totidem, aliquando plura paucioribus uel pauciora pluribus succedebant.

Haec utrum ita se habeant, diligentius inquirendum est. non enim et ista diuina sententia est, qua dicitur: \'qui unam uirtutem habuerit, omnes habet eique nulla, est, cui una defuerit\', sed hominibus hoc uisum est multum quidem ingeniosis, studiosis, otiosis, sed tamen hominibus.

ego uero nescio, quem ad modum dicam. non dico uirum, a quo denominata dicitur uirtus, sed etiam mulierem, quae uiro suo seruat tori fidem, si hoc faciat propter praeceptum et promissum dei eique primitus sit fidelis, non habere pudicitiam aut eam nullam uel paruam esse uirtutem - sic et maritum, qui hoc idem seruat uxori —, et tamen sunt plurimi tales, quorum sine aliquo peccato esse neminem dixerim, et utique illud qualecumque peccatum ex aliquo uitio uenit.

unde pudicitia coniugalis in uiris feminisque religiosis cum procul dubio uirtus sit — non enim aut nihil aut uitium est —, non tamen secum habet omnes uirtutes. nam [*](1 persuadere aEug.codd.praelerVat. e persuadere persuadere g 3 neglegebat β 4 qui timidi] quid mihi g sint ^ a om.%D abest g 6 cogitur ; 8 uitico tollatm Õ 9 cedat 5 uelut] uel*P 10 fuerit AõDM si om.g biberet ?$%,Aa.c.m2Ma.r. uiueret D biberit ç: add. et AõD.M\' tenacitatem et ambitionem βς dedicerit 3D 11 itaque] etiam Eug.cod.Vat. etiam cedere g uitis Õ non uirt. om.A.3DM 13 cedunt D cadant õ quae(cumque add.s.l.)A 16 habebunt βΒ 17 una 3 18 habuerint g est Eug inest cet. 19 otiosis Eug,om.cet. 23 eique] etque gDet quae Aa.c.m2M 24 autõ eam Eug iara s.l.m2A,om.cet. pudicitiam g 25 idem] ipsumaS quidem Eug.cod.Vat. )

neque hoc apud te diutius agendum est, sed propter alios, qui haec forte legerint, dico. nam tu quidem in eodem ipso opere splendido contra Iouinianum etiam hoc de scripturis sanctis diligenter probasti; ubi etiam ex hac ipsa epistula, cuius uerba sunt, quorum nunc intellectum requirimus, posuisti, quod scriptum est: in multis enim offendimus omnes. non enim ait \'offenditis\', sed ait \'offendimus\', cum Christi loqueretur apostolus, et cum hoc loco dicat: q u icumque autem totam legem seruauerit, offen-. dat autem in uno, factus est omnium reus, ibi non in uno sed in multis nec quosdam sed omnes dixit offendere.

Absit autem, ut quisquam fidelis existimet tot milia seruorum Christi, qui ueraciter dicunt se habere peccatum, ne se ipsos decipiant et ueritas in eis non sit, nullam habere uirtutem, cum uirtus magna sit sapientia. dixit autem homini: ecce pietas est sapientia. absit autem, ut dicamus tot ac tantos fideles et pios homines dei non habere pietatem, quam Graeci uel evoRteiav uel expressius et plenius fteooefieiav uocant.