Epistulae

quaerimus, quid [*]( 5 cf. Hieron. comm. in epist. ad Eph. 4, 15-16 8 cf. Act. c. 15 10 *Col. 2,16 20 *Col. 2,17 24 cf. Col. 2, 17 ) [*]( 5 quo et in g 6 plen. dix. AD 8 abseruare s actis g 9 sup B 10 de his, qui mag. leg. esse se iactant: nemo uos iudicet g 11 et in potu 85 et poto s quod] quasi ç 12 ut] aut AD 13 in om.AD xpo S3 14 credidimus 930 in parte neom. hoc est s.l.ℬ,om.Φ 15 numeniae Aa.c.m2D cal. A 16 umbraAD detegiturSB 17 aeternorum s 18 haut B opuss.J.SB 19 sumus Christi g 20 portare s umbrae (e B))8ØB 21 in om.$22 haes. iuxta litt. g 23 spiritum] xpin 93a.c.$ quia ad ℬΦ 25 est om.g 26 et ci(y A)bus et AD 27 cal. B exsp. sexpetendaB quae primus (p eras.A)AD quodØ )

nec mirum, si hoc post passionem domini faciant, cum per Amos quoque prophetam dicatur ad eos: num qui d hostias et uictimas obtulistis mihi quadraginta annis in deserto, domus Israhel, et adsumpsistis tabernaculum Moloch et sidus dei Rempham, figuras, quas fecistis, ut adoretis eas?

quod plenius in contione Iudaica Stephanus martyr exponens et reuoluens historiam ueterem sic locutus est: etuitulum fecerunt in diebus illis et obtulerunt hostias idolo et laetabantur in operibus manuum suarum. conuersus autem est deus et tradidit eos, ut colerent militiam caeli, sicut scriptum est in libro prophetarum.

militia autem caeli non tantum sol appellatur et luna et astra rutilantia, sed et omnis angelica multitudo eorumque exercitus, qui Hebraice appellantur sabaoth, id est \'uirtutum\' siue \'exercituum\'. unde et in euangelio iuxta Lucam legimus: et subito facta est cum angelo multitudo militiae caelestis laudantium deum et [*]( 1 Col. 2, 18 3 *Ioh. 14, 31 *Matth. 23, 38 4 *Apoc. 11, 8 10 *Am. 5, 25—26 et *Act. 7, 42-43 16 *Act. 7, 41-42 23 cf. Onom. s. 36, 20. 50, 25. 72,17. 75,1. 160, 16 25 *Luc. 2, 13-14 ) [*]( 1 relegione .493$2 que s habet 93 3 habeamus DQBa.c. eamus s et s.l.s 5 dom. crucif. est g 6 uocatur AD et] uel 93$7 distructa 93 dextructa D 8 spiritalibus fi 9 faciunt 93$Amos] annos B 12 adsumsisti ip adsumptis Aa.c.m2 13 molohc s dei uestri 58 remfam B rempha s remfa AD 14 adoraretis Ap.c.m2Ø quos A contentione ADB 17 laeteb. Aa.c.m2 leceb. s 19 est om. g et om.ç malitiam$a.c. 21 milicia B mi(e £ ma)litiam$22 alt. et om.AD 23 qui] quae A hebraicae 93 hebrae(e A)icae AD ebraeice s appellatur 93sabbaoth B uirtutem 58 24 exercitium B lucan D 25 angelo] euangelio sa.r. angelo angelorum AD )

et ut sciamus semper eos, qui colebant idola, licet in templo hostias uiderentur offerre, non deo eas obtulisse, sed angelis, per Hiezechihel plenius discimus: dedi eis iustificationes non bonas et praecepta non bona. non enim sanguinem hircorum et taurorum quaerit deus, sed sacrificium domini est spiritus contribulatus, cor contritum et humiliatum deus non despicit.

et propterea, qui uitulum fecerunt in Choreb et coluerunt sidus dei Rempham, de quo in propheta Amos plenius disseruimus, adorauerunt figuras, quas ipsi fecerunt, et tradidit eos deus, ut seruirent militiae caeli, quae nunc ab apostolo religio dicitur angelorum. pro \'humilitate\' in Graeco ταπεινοϕϱοσύνη legitur, id est humilitas mentis siue sensus. uere enim humilis sensus et miseranda suspicio deum credere hircorum atque taurorum sanguine delectari et nidore thymiamatis, quem saepe homines declinamus.

quod autem sequitur: si mortui estis cum Christo ab elementis mundi, quid adhuc tamquam uiuentes in mundo decernitis \'ne tetigeris neque gustaueris neque contrectaueris\', quae sunt omnia in interitum ipso usu secundum praecepta et doctrinas hominum? quae sunt [*]( 2 cf. Ps. 103, 4 6 *Ezech. 20, 25 7 cf. Ps. 49, 13 8 *Ps. 50, 19 11 cf. Ps. 105,19 cf. Am. 5, 26 et Act. 7, 43 12 cf. Hieron. comm. in Amos 5, 26 13 cf. Act. 7,42 14 cf. Col. 2,18 15 cf. Col. 2,18 19 *Col. 2,20—23 ) [*](3 alt. suos s.l.A alt. et om.$ scimus q) 4 excolunt AD templo] tempore AD 5 hiezechihel (—iel$)93$iezechiel B ezechihel (-iel D)AD 6 non bonas om.AD 7 et] aut AD 8 domini] deo g est om.AD 10 deus om.s dispicit Aa.c.m 2ℬΦ qui] quia >Вp.e. 11 fecer 93 fecerat s fecerant B co- reb B Horeb g colue~r23$ coluerant B dei om.AD remfam AD 13 feceran(n s.l.Ø)t ØB deus om.AD 14 iudicium (exp.) militiae 1) ab s.l.s dic. rel. g 15 um. D, uarie scriptum in cet. 16 uere enim humilitas sensus (sic) in mg. inf. m2%3, omJ superstitio g 17 deo 93$18 thim. ADB tim. 93$ quem] que s quae A 19 helem. ADB elim. 93$21 ne] neque s teti- gcritis AD gustaueritis AD 22 contrectaueritis AD,$p.c. 23 interitu AD 24 et s.l.m2A,om.D )

curramus per singula et obscuritatem sensuum atque uerborum Christo reserante pandamus. si baptizati estis in Christo et cum Christo in baptismate mortui, mortui autem \'ab elementis\' mundi — pro eo, quod est \'elementis\' —, cur mecum non dicitis: mihi autem absit gloriari nisi in cruce domini mei Iesu Christi, per quem mihi mundus crucifixus est et ego mundo, nec audistis dominum dicentem ad patrem: de mundo non sunt, sicut et ego non sum de mundo o, et: \'mundus odit eos, quoniam non sunt de mundo, sicut et ego non sum de mundo\', sed e contrario quasi uiuentes in mundo decernitis: \'ne tetigeris corpus hominis mortui, ne uestimentum et scabellum, in quo sederit mulier menstruata, neque gustaueris suillam carnem et leporum et sepiarum et lolliginum, murenae et anguillae et uniuersorum piscium, qui squamas et pinnulas non habent\', quae omnia in corruptione et interitu sunt ipso usu et stercore degeruntur ?

esca enim uentri et uenter escis, et omne, quod intrat per os, non communicat hominem, sed ea, quae de nobis exeunt. [*]( 6 cf. Rom. 6, 3-4 cf. Col. 2, 12 7 cf. Col. 2, 20 8 Gal. 6,14 11 Ioh. 17,16 13 cf. Ioh. 15,19 14 cf. Col. 2, 20—22 15 cf. Leu. 5, 2 cf. Leu. 15, 19-23 16 d. Leu. c. 11 et Deut. 14,3-20 20 1 Cor. 6, 13 21 *Matth. 15,11 uel *Marc. 7, 15 ) [*]( 2 ad non g 3 honorem aliquem ADB honorem aliqui s 6 in Christo om.0 7 pr. mortui om.s consepulti s.l.m2$$,g helem. AD elim. 93$ mundi -elem. om.s huius mundi ç; 8 helem. B elim. 93 mecum] meum B 9 mei] nostri g 11 nec —12 alt. mundo om.AD (c/. ad l. 14) nec si.$> dominum s.l.Ø ad patrem s.l.m2ℬ,om.Φ 12 alt. non s.l.$13 mundus ex mundos AℬΦ odit] ostendit A sunt -14 non om.B et om.A 14 non s.Z.m293 pr. mundo] seq.11 nec-12 alt, mundo omisso et D e s.l.A 15 teti- geri(exe J.)tis AD 15 corpus—16 menstr. om.ℬ alt. ne] nec Ap.c.m2g et] nee ç; 16 scabillum D<P gustaueris 93 -rit s -ritis ADB 17 carnem suillam s pro et omJSØ luporum $ alt. et s.l.93 mura.ene s 18 quis (s eras.) quamas D qui scamas B pinnolas 93 pennulas AD 19 corruptionem g et in interitu D et interitu Aç; 20 digeruntur AD,5sp.c. 21 coinquinat 1sa.c.m2B )

quibus infert: et irritum fecistis mandatum dei propter traditionem uestram. quantae traditiones pharisaeorum sint, quas hodie δευτϱώσεις uocant, et quam aniles fabulae, reuoluere nequeo. neque enim libri patitur magnitudo et pleraque tam turpia sunt, ut erubescam dicere. dicam tamen unum in ignominiam gentis inimicae: praepositos habent synagogis sapientissimos quosque foedo operi delegatos, ut sanguinem uirginis siue menstruatae mundum uel inmundum, si oculis discernere non potuerint, gustatu probent.

praeterea, quia iussum est, ut diebus sabbatorum sedeat unusquisque in domo sua et non egrediatur nec ambulet de loco, in quo habitat, si quando eos iuxta litteram coeperimus artare, ut non iaceant, non ambulent, [*]( 1 Col. 2, 22 2 *Esai. 29,13 et *Matth. 15, 8 4 *Matth. 15, 9 6 *Matth. 15,3--6 13Matth. 15, 6 22 cf. Ex. 16, 29 ) [*]( 2 isaiasS33> 3 uero eius] autem eorum s a me s.l.<1> 4 autem] enim 58 dicentes S3a.c.<2> docentes et AD 5 hom. et praec. AD corr. phar. s 7 statueritis A\'isa.c.m2,$ 8 qui s.l.s 9 et] uel g; add. morti (del.) s morte s.l.s moriatur ØB 11 uel] et AD matri om.B 12 honorificabit B 14 traditiones uestras g 15 sint s sunt codd. 16 uocant dsvz. g A(d<P)EY- TEPQCIC sn deyterocic 58 AEYSEPQCEIC D AEYCEPQCEI (s.l.m2 deis erosei) A quam] tam Ssa.c.m2<I>B euoluere g 17 ut] et$18 dicam tamen] dico autem AD in om.s ignominia ADB proposito(ex u)s <P 19 foedi s fedi B operis <&B deligatos S3p.c. diligatos <P 20 siue] suae if>B 21 si] siue 33a.r.0 potuerit Da.c.<P gustu Ap.c.mZftp.r. propterea s quia] quibus ADB 22 iustum$23 egredietur D nec] neque g 24 non ambo non iac. AD )

Sequitur: quae sunt rationem quidem habentia sapientiae. hoc loco quidem\' coniunctio superflua est, quod in plerisque locis propter inperitiam artis grammaticae apostolum fecisse repperimus; neque enim \'sed\' sequitur uel alia coniunctio, quae solet ei propositioni, ubi \'quidem\' positum fuerit, respondere. uidentur igitur obseruationes Iudaicae apud inperitos et uilem plebiculam imaginem habere rationis humanaeque sapientiae, unde et doctores eorum σοφοί, hoc est \'sapientes\', uocantur. et si quando certis diebus traditiones suas exponunt, discipulis suis solent dicere: οἱ σοφοὶ δευτεροῦσιν, id est \'sapientes docent traditiones\'.

pro\'superstitione\'in Graeco ἐϑελοϑϱησεία posita est, hoc est \'falsa religio\', et pro \'humilitate\' ταπεινοϕϱοσύνη, quae magis uirtutem solet sonare quam uitium; sed hic ταπεινοϕϱοσύνη sic intellegenda, quod humilia sentiant atque terrena. ἀφειδία autem σώματος, cuius nomen Latinus sermo non explicat, apud nos dicitur \'a d [*]( 4cf. Col. 2,22 6 cf. Rom. 8,3 OCoi.2,23 19 cf. Col. 2,23 23 Col. 2, 23 ) [*]( 1 praec. seru. sol. s.l.m2ℬ,om.Φ 2 barrachibasAD baracchibus B alt. et 8.1$8 Hellel g chelles B 3 duo milia] bis mille g 5 quod Ap.c.m2B semper esse g 6 penitus om.B quo id quod 33p.c. quid quod 93a.c. quidquid 0 id quod ADB quod id quod g 7 infirmantur 0 10 est] add., seddel. qui postea 0 11 in s.l.m2%$im s 12 reperimus B \'sed\' sequitur scripsi sequitur ADØ, SBa.c.m2 sequitur \'sed\' Ssp.c.m2B 13 propositi(ti s.l$)oni <PB praep. cet. ubi s.l.m2%3 positum or».$15 plebeculam g humani(s s.i.)que s 16undeom.930 17 suis OW.S30 18 dEYTEPOYClTN 0 AEITEPOYCIN D deuteroisin 93 AEIIEPOYCIN (s.l.m2 deperoisin)A IAEPTEPOYCYN B δευτεϱω̃σιν s id est in mq.va\'$ docentes trad. AD,B (ex trad. docentes) 19supermsti(s.l.add. tu)tione 0 substitutione AD ἐϑελ. uarie striptum in codd. positum AD hoc] autem s 20 et 21 vaneiv. Mane scriptum in codd. 21 ταπεινοϕονει̃ν s intellegendum Ap.c.m2 est intellegendum g 22 sentiunt 0 sentiat 93p.r. A&IAIA m>B A<PINA (s.l.m2 afina A) AD CQMAOOC 93 CAuMATOC B CQATOC (s.l.m2 soatos A) AD 23 latine 0 aput Aa.c.m2<& ) [*]( LVI. Hieron. Epist. III, Hi1berg. ) [*]( 4 )

non pareunt Iudaei eorporibus suis in adsumptione ciborum contemnentes interdum, quae habent, et quaerentes, quae non habent - ex qua necessitate debilitates interdum et morbos contrahunt —, nec honorant semet ipsos, cum omnia munda sint mundis nihilque possit esse pollutum, quod cum gratiarum actione percipitur, et idcirco a domino sit creatum, ut saturitate et adinpletione carnis humanos artus uegetet atque sustentet.

elementa autem mundi, a quibus, immo quibus mortui sumus, lex Moysi et omne uetus instrumentum intellegendum est, quibus quasi elementis et religionis exordiis dominum discimus. quomodo enim elementa appellantur litterae, per quas syllabas ac uerba coniungimus et ad texendam orationem longa meditatione procedimus, ars quoque musica habet elementa sua et geometrica ab elementis incipit linearum et dialectica atque medicina habent eloaycoyag suas, sic elementis ueteris testamenti, ut ad euangelicam plenitudinem ueniant, sancti uiri eruditur infantia.

unde et centesimus octauus decimus psalmus et omnes alii, qui litteris praenotantur, per ethicam nos ducunt ad theologiam et ab elementis occidentis litterae, quae destruitur, transire faciunt ad spiritum uiuificantem. qui ergo mundo et elementis eius mortui sumus, non debemus ea obseruare, quae mundi sunt, quia in altero initium, in altero perfectio est.