Epistulae

si enim adhuc desiderat caro, uiuit et, quia uiuit, desiderat et non sunt mortificata membra eius super terram, quod, si mortificata sunt, nequaquam contra spiritum concupiscunt, quae mortificationis ui huiusce modi desiderium perdiderunt. sicut igitur, qui uita caruere praesenti et ad meliora translati sunt, magis uiuunt [*](8 Origenes, Comm. ep. I ad Thessal. III 9 *I Thess. 4, 14 12 *Gal. 1, 1 14 cf. I Tim. 1, 2 17 cf. Eom. 8,10 18 cf. Col. 3, 5 19 cf. Gal. 5,17; ) [*]( 1 lectulo g uno om.C 2 altera B 3 media nocte 214 4 uent.] add. in 21 5 origenis in tercio uolumine ESNTNTI (haec omnia del. m2), seq. p. 458, 24 deinde-459, 15 iustis, tum in mg.m2 origenes in tercio uolumine EZHIHTI B orige(ex i m2r)nis xAD,Bml Εξηγ. uarie scriptum in codd. epistula T 6 thessalonicensis 21 thesalonicenses B prima A que om.T 7 disserunt 2t,Aa.r. acaicum 21A achaicium T accacium B 8 est om.T scribunt ex scribit B scribunt in 21A thesal. DB 9 dni x ■ tim. et silu. T thimot(h s.l.)eus B imotheus %Aa.c.m2 10 aduentum xC 12 iste %Aa.c.m2 13 nec TDC 14 eius fil. g 15 uirtute B hoc] ex hoc T sed etiam T 17 mortuus D propter] pro T 18 uiuet 2XA uita DC iust. om.C iusticiam ex iustificationem (add. ihu in corpore suo del.) B sunt ex est m2A 19 terra C 20 coro 21 21 illius xDCB quod si] quasi T 22 qua T que ex qui B mortificatione sua T mortificatione sui DCB 24 caruerent ex caueret m2A )

uiuunt enim, in quibus uiuit uirtus dei omni humana fragilitate deposita et in quibus uiuit sapientia, quae abscondita est in deo et in quibus uiuit et inoperatur iustitia. Christus enim factus est nobis non solum iustitia ex deo, sed et sapientia et omne, quod uirtus est. et si quidem in praesenti loco se a dormientibus et in Christo mortuis, qui hanc scribunt epistulam, separarent, uidebatur superflua adnotatio et ex uno loco adsumptum testimonium non ualeret; nunc uero eodem sensu, quia eodem et spiritu, et in prima ad Corinthios loquitur: omnes non dormiemus, omnes autem inmutabimur in momento, in motu oculi, in nouissima tuba; canet enim et mortui resurgent incorrupti et nos inmutabimur.

hoc, quod m praesenti loco scriptum est: in tuba dei descendet de caelo, conpara illi, quod ad Corinthios dicitur: in nouissima tuba; canet enim, illi autem, 20 quod ad Thessalonicenses legitur: et mortui in Christo [*](1 cf. Rom. 7, 24 cf. II Cor. 4,10 3cf. loh. 11,25; 14,6 4*Hebr.4,l2 5 cf. I Cor. 1, 24 8 cf. I Cor. 1, 30 13 *I Cor. 15, 51-52 17 I Thess. 4, 15 19 I Cor. 15, 52 20 *I Thess. 4,15 ) [*]( 1 que A 2 circumferuntur (ur exp.) x cirferunt (?) 91 et om.O 3 eo] eum C 4 est om.1: uiuens est C 6 omnes A hoi (h eras.) B umana D 7 alt. in s.l.2t uiuit] uiuit sapientia r inoperatur (in exp.) x in quibus operatur B operatur ç. 8 nobis est B ex] est D 10 se] si SK4 11 separent A separant x et notatio x et omMA 12 ualere x nunc uero] si nunc r et eodem r 13 et om. τC corintios 21 a.c.B corintheos r 14 in mom.- 20 legitur] in praesenti loco scriptum est: in tuba dei discendit de caelo, conpara illi, quod ad corinthe(i m2)os in momento et in motu oculi, in nouissima tuba canet hoc autem, quod in praesenti loco scriptum est: canet enim et mortui resurgent incorrupti et nos inmotabimur, in tuba dei discendit de caelo, conpara illi, quod ad corinthe(i jn2)os loquitur r momentu yta.e.A momento et r 15 in motu] in ictu B in ictu in motu (mutu 31 motu ex muto rn2A) 2IA enim tuba DCB 16 resurgunt D 17 hoc autem r 18 descendit DC discendit 2lr,Aa.c.m2 19 loquitur r scribitur DCB enim tuba CB illi autem] illut (d m2A) 2IA 20 thessalonicensis 21 te(the B)salonicenses AB )

porro, quod sequitur: deinde nos, qui uiuimus, qui residui sumus, illis respondet: et nos inmutabimur, quorum utrumque sic intellegi potest: nos, qui uiuimus, qui residui sumus in aduentu domini, et nos, qui inmutabimur et non sumus ex his, qui appellantur mortui, sed uiuimus, idcirco praesentiam dei non in morte, sed in uita praestolamur, quia de Israhelitico genere sumus et electae sunt de nobis reliquiae, de quibus olim dominus loquebatur: dereliqui mihi septem milia, uiros, quinon curuauerunt genua Bahal.

in Iohannis quoque euangelio uiuorum et non uiuorum duplex ordo describitur; omnis, qui credit in me, etiam si mortuus fuerit, uiuet; et omnis, qui uiuit et credit in me, non morietur in aetern u m. si uiuos ita intellegimus, ut a nobis dictum est, dormientes et in Christo mortuos illos esse credamus, qui, cum uelint in Christo uiuere, tamen peccato mortui sunt. sin autem reliquiae et electio secundum gratiam appellantur uiuentes, qui non ita credunt nec de Israhelitica nobilitate generati sunt, dormientes et mortui appellabuntur in Christo.

Sunt, qui hunc locum ita edisserant: uiui appellantur, qui numquam peccato sunt mortui; qui autem peccauerunt et in eo, quod peccauerunt,: mortui sunt et postea conuersi ad paenitentiam purgant antiqua delicta, mortui appellantur, quia peccauerunt, in Christo autem mortui, quia plena ad deum mente conuersi sunt. porro, qui uiuunt et habent testimonium fidei et necdum receperunt promissionem dei, qui et de aliis quiddam melius cogitauit, ut non [*]( 2ICor. 15,52 3 *I Thess- 4,16 4 I Cor-15, 52 9 *Rom. 11, 4; cf. III Reg. 19, 18 12 *Ioh. 11, 25—26 17 cf. Rom. 11,5 26 cf. Hebr. 11, 39-40 ) [*]( 1 primi r CB hoc e st r corintios B corintheos za.c.m2 thess(s J.)alonicen- si(e m2A)s 21A 3 dein D 4 illi B respondit 2L4 5 alt. qui-sumus om.A aducntu x 6 alt. qui] quae 21 Aa.c. 7 domini xDC 8 praestul. 2lr 9 dom. ol. g 10 uirorum rB 11 genu DCB baal xDC ante bahal A 13 uiuet] uiuit (alt. i s.lM) Aa.c.m2 14 uiuit] uiuet 2IA 15 ut iam DCB 16 cum om.A uellint %Aa.c. 19 et non x appellabantur A appellantur xB 22 mortui sunt A, ? 21 et in eo quod peccauerunt om.A, ? 2t 23 quod pecc. om.7: 24 quia] qui r peccauerant D,Bp.c.m2 25 dum x 26 uiuent r 27 repromissionem x mel. quiddam g cogitabit D cogitant B ut] et A )

sed quia clemens est deus et uult saluari etiam eos, qui dormierunt et m Christo mortui sunt, non praeuenient illos neque soli rapientur in nubibus, sed iuxta exemplum euangelicae parabolae unum denarium unamque mercedem et undecimae horae operarii et primae, qui in uineam missi sunt, salutis accipient. nec hoc alicui uideatur iniustum, ut dispar labor unum praemium consequatur. magna quippe diuersitas est eorum, qui post uulnera sunt sanati, et eorum, qui numquam uiderint terrorem mortis.

de his puto dictum: quis est homo, qui uiuat et non uideat mortem, redimet d e morte animam suam? neque enim, ut quidam putant, \'quis\' pro eo, quod est \'nullus\', accipitur, sed quasi dixerit \'quis\' puta iuxta illud, quod scriptum est: quis sapiens et intellegit haec? nec non in alio loco: d omine, quis habitabit in tabernaculo tuo? et iterum: quis cognouit sensum domini? residui ergo erunt de credentibus pauci, qui aduentum domini uideant secundum id, quod deus uerbum est, nequaquam in uilitate carnis, sed in gloria triumphantis.

et considerandum, quomodo primum dormientes appellauerit, deinde in Christo mortuos, quos uiuentes praeuenire non poterunt. qui enim non custodierit hoc, quod scriptum est: ne dederis somnum oculis tuis neque palpebris tuis dormitationem, ut saluus fias sicut caprea de uinculis et sicut auis de laqueis, dormiet et [*]( 6 cf. Matth. 20, 1-16 11 *Ps. 88, 49 14 *Os. 14, 10 15 Ps. 14,-1 17 Rom. 11, 34 22 *Prou. 6, 4—5 ) [*]( 1 iussi DC habebant r habent C,B (ent in ras. m2) 2 bonae UτΑ. aduentū x,Ba.r. 3 saluare xDCB 4 sunt om.τ 5 neque] nec r iuxta om.\'f 7 salutem C salutis pretium g 8 hoc om. \'f 9 post om. τ 10 sanitati r uid. terrorem (errorem 31,Aa.c.m2) mentisSLl uid. errorem mortis x mortis uiderent errorem D mortis uidere terrorem B uiderunt mortis (terrorem add. g) Cg lldictumestr uiuitr uidebitr 12 redemit r redimat Bp.c.m2 an. suam de morte r 13 est om.т: 14 quasi] quia si A quod etsi r puta Ap.c.,om.τ putas cet. 15 intelle(.i B)get Ap.c.m2B nec non scripsi et non (non exp. in A)51A nec non et r et cet. 18 uident UA. 19 id] illud r deus om. \'f pr. in in mgM alt. in s.lm2A gloriam 9t,Aa.c. 20 dormientibus 21A 21 dein D 22 potuerunt B hoc om.B 24 fiat B 25 aues UA. )

quod autem dormitionem sequitur mors, et prima ad Corinthios docere nos poterit, in qua ita scriptum est: nunc autem Christus resurrexit a mortuis, primitiae dormientium; quia enim per hominem mors, et per hominem resurrectio mortuorum, et post paululum: non omnes dormiemus, sed omnes inmutabimur in momento, in ictu oculi, in nouissima tuba; canet enim et mortui resurgent incorrupti et nos inmutabimur.

cum ergo haec de dormitione dicantur et morte et illud legamus in apostolo: surge, qui dormis, et exsurge de mortuis et inluminabit te Christus, iuremus domino et uotum faciamus deo Iacob unusquisque dicens in corde suo: si escendam super stratum meum, si dedero somnum oculis meis et palpebris meis dormitationem, donec inueniam locum domino — haud dubium, quin in anima tua-, tabernaculum deo Iacob, ut deus in illo aeterna sede requiescat.

sequitur: quia ipse dominus in iussu et reliqua. descendet enim missus a patre non diuersitate uirtutis, sed dispensatione iudicis, et descendet ad eos, qui deorsum sunt, uerbum dei et sapientia et ueritas atque iustitia. et quamquam mortui sint, ad quos dignatur descendere, tamen non sunt ab eo alieni; mortui enim uocantur in Christo. qui autem uiuunt, hoc habent [*]( 5 *I Cor. 15, 20-21 8 *I Cor. 15,51-52 13 *Eph. 5, 14 14 cf. Ps. 131, 2 15 *Ps. 131, 3-5 20 *I Thess. 4,15 23 cf. I Cor. 1, 30 25 cf. I Thess. 4,15 ) [*]( 1 culpabile U,Aa.c.m2 culpabilis DC torpescit z,Ap.c.m2 turpiscit SH,Aa.c.mZ torpes est DC transiuit D morte D 2 iacit D inmutus 91A in om.DCB 3 turpet UA torpit DC similitudinem r sequatur DCB 4 corintios B; add. epistola g 5 surrexit DC,Ba.c:m2 a] ex DC,B (ex et) 6 quoniam B enim om.B 8 paullum 31 paulum Aa.c.m2D _10 enim] add. tuba s.l.B 12mortem DC 13 de] a τΒ illuminauit D 14 do x 16 super om.\'l: 18 haut $l£D chaut (c exp.) x aut C,Ba.c. quin] qui C,om.z in om.A 19 sua DCB, ? 91 20 quod quia r dom. om.x 21 discendet xa.c.m2 descendit C discendit 2l,Aa.c.m2 22 discendet xa.c.m2 discendit 91,Aa.c.m2 dorsum 91 24 sint] sunt x discendere 9l,Aa.c.m2 ascendere (s.l. ostendere) x non tamen CB )

attamen utrumque agmen, et mortuorum in Christo et uiuentium, pariter rapientur in nubibus obuiam domino, ut non eum expectent, donec ad terrena descendat, sed praesentia illius et contubernio in sublimibus perfruantur. quantaque Christi clementia, ut pro salute nostra non solum caro factus sit, sed ad mortuos usque descenderit et in ipsa morte habeat signa uiuentium! aqua enim et sanguis de latere eius egressa sunt. descendit igitur sermo diuinus uoce archangeli praecedente et praeparante. sibi uiam in his, qui eius possunt ferre praesentiam.

quod ut queamus intellegere, primi aduentus mysteria cognoscamus. scriptum est de Iohanne, qui praecursor eius fuit, quod in heremo dixerit: ego uox clamantis in deserto et reliqua. quid clamauit uox in deserto? parate uiam domini, rectas facite semitas eius. ob quod praemium quamue mercedem? omnis uallis inple bitur et omnis mons et collis humiliabitur et erunt praua in directa et aspera in uias planas et uidebit omnis caro salutare d e i. hoc autem ideo, quia uerbum caro factum est et habitauit in nobis.

nunc autem nequaquam uox prophetae in deserto erit, sed uox archangeli parantis uias non in carnis humilitate uenienti, sed ei, qui est apud patrem uerbum deus. et tunc quidem egrediebantur in desertum, ut audirent adsumpti hominis praecursorem et uiderent harundinem uento agitatam, de qua factae sunt tibiae et uocalis calamus. qui in ore puerorum dulci sonat modulamine canentium in plateis atque dicentium: cantauimus [*]( 2 cf. I Thess. 4,16 7 cf. Ioh. 19, 34 11 Ioh. 1, 23 13 Matth. 3, 3 etc.; cf. Esai. 40, 3 14 Luc. 3, 5-6; cf. Esai. 40,4-5 18 Ioh-1,14 23 cf. Luc. 7, 24 25 *Luc. 7,32; *Matth. 11,17 ) [*]( 1 quod] quia B eleg. AD, ? 91 adtamen WA 2 par. rap. Ap.c.m2 par. rapietur cet., ? 91 rapientur par. ς 3 xpo dno r Christo g terrena ex extrema B terram r discendat 9Ir 4 contubernium 21A 5 clem. xpi C clementiae 91 factum TA sit ow.r 6 discenderit %Aa.c.m2 discenderet r 7 1aterar discendit Aa.c.m2z, ? 91 descendet DGB sergor 9 his] iis ex is D queamus] add. quod (exp.) A 11 dixerat T ego] add. sum s.l.T uox] uos Aa.c.m2D 14 ob] hoc D qllamue] quia uel T 16 direpta D 18 ideo quia] quod T 19 habitabit r,Aa.c.m2 profetiae T 20 arcangeli B non enim T in carnis] incarnationis T humilitatis (pr. t exp.) T 21 uenientis T 23 uiderunt D har. AD, ? 91 ar. cel. facta DC 24 uocabis r dulcis ra.c.D modol. rA 25 cantabimus DC ) [*]( LV. Hieron. Epist. II, Hilberg. ) [*]( 30 )