De errore profanarum religionum

Firmicus Maternus, Julius

Firmicus Maternus, Julius. M. Minucii Felicis Octavius Iulii Firmici Materni Liber de errore profanarum religionum. Halm, Karl, editor. Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 2, 1867.

Tollite, tollite securi, sacratissimi imperatores, ornamenta templorum: deos istos aut monetae ignis aut metallorum coquat flamma, donaria uniuersa ad utilitatem uestram dominiumque transferte. post excidia templorum in maius Dei estis uirtute prouecti: uicistis hostes, propagastis imperium et, ut uirtutibus uestris gloria maior accederet, mutato ac contempto temporum ordine hieme, quod nec factum est aliquando nec fiet, tumentes ac saeuientes undas calcastis Oceani: sub remis uestris incogniti iam nobis paene maris unda contremuit et insperatam imperatoris faciem Britannus expauit. quid amplius uultis? uirtutibus uestris uicta elementa cesserunt.

quod autem Deus iubeat idola non fieri sacrosanctae legis [*]( 2 ep. Hier. 30 sq. 7 ib. 50—57. ) [*]( 9 opus sit a 10 plubiam P 19 inaurati malebat Burs. 21 aufe- rent a 28 calcastis Oceani sub remis uestris: incogniti uulgo; rectius uerba distinxit Schefferus in Misc. Obseru. IX, 168 30 brittanos P 31 uultis amplius a )

126

scita declarant: in Exodo enim sic inuenimus esse perscriptum: t:non facietis uobis deos argenteos neque deos aureos\': et rursus in eodem libro uocem Dei iubentis inuanio: \'non facies tibi idolum nec cuiusquam similitudinem.\' pudorem miseris indicit spiritus sanctus, quia cupit errantesreuocare, non perdere, et ait per Esaiam: (confnndemini confusionem qui fiditis super scalptilia, qui dicitis fusilibus: uos estis dii nostri/ dat etiam legem quam consecratus populus deuota perpetuitate custodiat et ita mandat: dominum Deum tuum adorabis et ipsi soli seruies\': et in Deuteronomio similia Dei mandata noscuntur, ait enim: (non erunt tibi dii alii absque me): addit etiam, utanimis eorum maiestatis suae pondus insinuet: Cuidate, uidete quia ego sum et non est deus praeter me: egointerimam et uiuere faciam, percutiam et ego sanabo et non est qui eripiat de manibusmeis.

inApocalypsi etiam hoc idem sancta reuelatione monstratur; ita enim scriptum est: cet uidi alium angelum uolantem medio caelo, habentem euangelium aeternum, ut adnuntiaretsuper terram per omnes nationes et tribus et linguas et populos, dicentem uoce magna: metuite potius dominum et date illi claritatem, quoniam uenit hora iudicii eius, et adorate eum qui fecit caelum et terram, mare et omnia quae in eis sunt/ Dominus quoque noster Iesus Christus paterna legis instituta custodiens hoc idem ueneranda constitutione promulgat, ait enim: (audi Israel: dominus deus tuus deus unus est, et diliges dominum deum tuum de toto corde tuo et de tota anima tua et de tota uirtute tua: hoc primum est, et secundum simile huic: diliges proximum tibi [*]( 2 Ex. 20, 23. 4 ib. 20, 4. 6 Jes. 42,17. 10 Matth. 4,10 et Luc. 4, 8. 12 Dent. 5, 7. 13 ib. 32, 39. 18 Apoc. 14, 6 sq. 27 Marc. 12, 29-31. Matth. 22, 37---40. ) [*]( 1 scita P: scripta a 6 confundimini coni. Burs. ex LXX 7 con- fusione a 1\\ scalptilia Bursian (inadnot.): capitalia Pa, sculptilia Wowerus 10 tuum a, item P, sed in hoc uoc. erasum est, om. ed. Burs. 27 deus (ante unus) P 8. l. sed 1 m. 30 diligis P )

127

tamquam te: in his duobus praeceptis tota lexpendet et prophetae.

sequitur autem hoc diuinum uenerandumque praeceptum inmortalis domini ac sancta conclusio: addit enim, ut manifestius uiam salutis ostendat, et ita loquitur: Chaec est autem uita aeterna, ut cognoscant te solumueruiii dominum et quem misisti legum Christum.)

Sacrorum mandatorum ordinem scitis, quid sequi, quid fugere debeatis, ueneranda atque inmortali uoce didicistis. audite rursus quod maneat contemnentes exitium, quibus illos calamitatibus necessitas uenerandae legis adstrincxerit: clausulam enim uenerandorum mandatorum in haec uerba colligit:

\'sacrificans diis eradicabitur praeter domino soli/ si solum sacrilegum hominem metuenda poena percuteret, si peccanti soli minaretur seueritas legis, bene se ad sacrilegium obstinati furoris temeritate firmaret: nunc stirpi minatur et soboli et hoc agit, ne qua pars nequissimi seminis relinquatur, ne quod profani generis uestigium maneat: (sacrificans), inquit, diis eradicabitur.\' considera quid agas, misera ac luctuosa persuasio: facinus tuum plurimos damnat, plurimos perdit et per omnem substantiam generis tui fecunda poena diuiditur. cur autem contra sacrificantes sic saeuiat ordinatae legis auctoritas in Deuteronomio manifesta significatione monstratur: ita enim inuenimus esse perscriptum: \'sacrificauerunt daemoniis et non Deo.\' ne ad contaminatos ac pollutos te spiritus transferas, ne ab inferioribus speres auxilium, ne his supplices, quibus Dei gratia imperare iam debes.

ecce daemon iste quem colis, cum Dei et Christi eius nomen audiuerit, contremescit, et ut interrogantibus nobis respondeat, trepidantia uerba uix colligit: adhaerens homini laceratur, uritur, uapulat et statim de commissis sceleribus confitetur. ne hunc [*](4 Joh. 17, 3. 10 Exod. 22, 19. 23 Dent. 32, 17. ) [*]( 5 agnoscant a 7 fugire P 10 clausula Pa, em. Bursian, nisi malis : clausula.. colligitur 12 sacrilegiil P 15 nunc etiam stirpi a 17 dii P 19 perdet P 23 ne om. P, hic addidit Bursian, post spiritus a 24 pullutos P II ab inferioribus ne a 25 iam imperare a 26 daemon iste Bursian: demones te P, daemon est a, puncto post colis posito 1\\ nomen a: nomine P, nomina Bursian 27 contremiscit edd. 28 uix se colligit a )

128

colas, ne hunc supplices, ne prostratus huic flectas genua interdicto uenerandae legis iubetur. hinc seueritas poenae, hinc animaduersionis metuenda sententia, quod Dei indulgentia libertate concessa iugum potius eligis seruitutis. non desinit Deus summus crimen hoc salutari uoce pulsare, sed misericordia eius errantes homines corrigere frequenti comminatione festinat. audi per Esaiam prophetam uox diuina quiddicat: cadorauerunt deos QVOS fecerunt digiti eorum et curuatus est homo