De fide Contra Manicheos

Sed cum huic obiectioni responderi minime possit, solitam inperitiam obponunt: quid facturi erant Iudaei Christo, si nollet ab eis pati? o utinam uidere possint, quod facile uiderent, nisi per nebulas contentionis excaecarentur, quid sit inminentis mali premi necessitate, quam deum suum passum adseuerant; et quid sit misericordiae benignissimum officium, quod sapientia et uirtus dei dominus Iesus Christus uoluntate et ineffabili potestate per hominem, quem suscepit ex uirgine, generi humano exhibere dignatus est, ut hominibus per hominem patientiae demonstraret exemplum. oportebat enim, et hoc iustum erat. ut homines per patientiam humilitatis uincerent difficultatem infirmitatis carnis suae, quia in eam per elationem superbiae ceciderant, sicut in Adam primo homine nostra scriptura indicat. numquid et uos potestis dicere: quia erant aliqui homines, quos deus uolebat docere patientiam, propterea uoluit a gente tenebrarum tanta mala pati, ouem-. admodum dominus a Iudaeis ? aut numquid potestis dicere, quia suscepit aliquam naturam passibilem deus, in qua pateretur a gente tenebrarum quicquid ei facere potuit. ut tamen ipse in sua substantia nulla ex parte mutaretur, sicut uerbum dei, qui est filius dei, etiam [*]( 1 tuerę V 3 et] ut P 6 nolui P 7 debellarent P ipsa P 8 malusj manus P 9 uolui P 10 futurae] in sua futura P 11 regno P 12 extenderet] hostenderet P infelititatem V quae] qua P 13 pre- mat PM eamlet Y ea P totQ P 14 pristinti P 15 resoondcre V minirne] in me P possim P 16 quid-pati (m. 2 suprascr.) F 17 posaent F2A1 quodJ quid FV 19 adseuerat F120 benignissimus V quod] quam M 22 suscepi P generis humani P 23 homini P patientia P 24 exemplo P 25 in diJfkultatem P infirmitatem PFV -26 qui P elationis V heleccionfi P ceciderunt F1 27 homini P nostrae P 28 quia\' qui P pacientia V 30 aj ad P 31 suscepi P deus om. P ad iente P 82 poterit P 33 est om. F ) [*]( XXV. Aug, sect. 6 (para S). ) [*]( 61 )

Com ergo f\'sset per se ipsum inuisibilis, uisibilis in homine adparuit. quem de femina suscipere dignatus est, at in euangelio legimus. dicit et apostolus: factum de muliere. et isti dioont: quare non ait ex uirgine? non intellegentes, quod consuete dictum sit secundum proprietalem linguae usum scripturarum, sicut de Eua dictum est: formauit eam in mulierem, antequam uel ostenderetur uiro. quamuis Maria non incongrue propter partum dicitur mulier, uirgo uero, quod uirilem nescierit conuentionem neque pariendo uirginitas eius corrupta sit. quod autem ang-elus etElisabeth dixerunt Mariae: benedicta tu inter mulieres, nulla quaestio est, quia reuera benedicta est uirgo inter mulieres. sed no dicatis "sicut angeli adparuerunt sic habet corpus, ne de femina nasceretur." quid ? si uobis dicatur: ubi legistis Christum in carne uenisse ? nonne dicturi estis: in euangelio i respondetur ergo uobis ibi esse scriptum Christum natum de uirgine. sed solita foeditate dicetis scripturam ipsam falsam esse. nec uidetis aliquem similem uobis.caecum hoc posse facere, ut ea, quae uos dixeritis uera, ille falsa esse (liciit, et quae dicitis faJsa, ille uera. esse dicat ac sic aperiatis ianuas omni hominum errori uel sceleri, u.t unusquisque, prout uoluerit uel delectatus fuerit, ipsas diuinas scripturas accipiat. respuat uero, quae non intellegens et offensus putauerit mala et non inueniatur haec regula, errores uestri unde tales corrigantur.

Accipite integre canonicas scripturas, si integri esse desideratis. si enim intellegeretis ucl crederetis certe, quod apostolus dixit, per feminam nostrum genus fuisse deceptum — ait enim : timeo, ne sicut serpens Euam seduxit astutia sua. sic et uestrae mentes corrumpantur - possitis intellegere per [*]( .6 cf. Luc. 2 7 Galat. 4, 4 10 Gen. 2, 22 14 Lac. 1, 42 30 II Cor. 11, 3 ) [*]( 2 integra integra ipsae P 3 uinceret V latura P 4 reaurrectionéque V2 9 proprietatem linguae omissa uoce usam VPM 11 ineongruoe P. \' 13 helisabeth (pr. h s. I.) F 14 in muiieribus P 15 benedicta es P 1G habetj abere V 17 quid om. P in carne om. FVP 19 ibil ubi FV foeritate P 20 dicente scriptura P\' aliqua V 21 caecum] cetum V ad caecil aut posse P iURa (post uera) P 22 ille Cante uera)J illa. F1MPV esse s. I. V 23 omnij homni P orolQ FV erroris P 24 uel delectatus I et del. P 25 intelligerens P 26 nonl non iam VPM hac regula M mala ex regula P erroris PM 29 dicit P 30 auam F 31 possetis F2M )

Certe ipsum Manicbaeum de patre atque de matre natum faisfte non negabunt, cuius animam secundum suum errorem deum esse omnipotentem similiter non negabunt. qui se mira superbia adsumptum a gemino suo, hoc est spiritu sancto, esse gloriatur. et utique si geminus est spiritus sancti, et ipse spiritus sanctus est et ipse deus omnipotens ut spiritus sanctus. qui tamen Manichaeus carnem habuit. in qua si coinquinatus est spiritus sanctus aut eius anima gemina spiritus sancti, coinquinabilem deum colunt. si uero nusquam deus coinquinatur, cum etiam lux corporum caelestium usque ad terras perueniat et non coinquinetur. cum manifestum sit solem istum. cui genu flectunt, in omnibus stercoribus et putoribus radios suos expandere et eos nusquam coinquinari: desinant blasphemare et rogent deum, ut ab errore liberentur. incoinquinabilis enim substantia non ideo non coinquinatur, quia nihil adtingit. sed quia permanet in sua munditia. qualecumque . sit quicquid adtigerit sicut corpus inuulnerabile aut inpenetrabile numquid illud dicimus. quod non percutitur ferro. sed potius, quod etiam cum percutitur non penetratur? et ideo magis probatur filius dei non posse de sanguine feminae coinquinari, quia per feminam natus est quamquam si non per feminam nasceretur et membra illa deuitasset, uideretur indicasse posse se inde pollui et minus 8 nobis fidenter incoinquinabilis diceretur. consecrauit autem uirginitatem, quia de uirgine nasci uoluit et sola illi mater in terris [*]( 1 llberare P 3 femineam ) feminae amen se P fei\'e M 4 qua| qu4 V 5 inquoinquinabilem VP in uirgineoj uirgineo F in uir- ginis MP 6 ae sanguine P polluetar P 7 in multis| multis M inhabitauerit P 8 et om. Fr et-habent om. P sauguine V 9 omni V \'12 de mntrel matre PM 13 anima FVP 14 mire V 15 assumptum| assûto P spiritu| ab Sp V abs sp. P 16 gemini. Fl sanctus sp. VPM 28 eos] eis M 25 incoinqtiinatur V 27 quicquit V 28 non percutitur| pereutimur P 29 filius Fx 30 b coinqal- -nari P 31 quamquam 1 quam M 32 deuitasse P 34 illi] illa VP ) [*](61* )

Sed dicunt: quare ergo negauit matrem suam, quando ei dixit: quid mihi et tibi, mulier et quando, cum ei nuntiatum esset, quod eum uellet uidere, respondit: quae est mater mea aut qui sunt fratres mei? ac eos potius in hunc adfectum conputauit, qui facerent uoluntatem patris eius, quia exemplo suo iam docebat negandos esse terrenos parentes propter deum. opera enim diuina facienti terrenus adfectus obstrepere non debebat. nam si propterea non habebat matrem, quia negauit matrem, nec Petrus et ceteri apostoli habebant patres, quia monuit eos dicens: et patrem ne uocaueritis uobis super terram; unus enim est pater uester, qui in caelis est. quod ergo eos monuit de patre terreno, hoc de matre prior fecit. hoc ergo dicimus sapientiam dei suscipiendo hominem non esse coinquinatam; sed misericorditer ad hominum salutem hominem suscepisse, ut fieret, sicut apostolus dicit, mediator dei et hominum homo Iesus Christus. non enim dubitanti discipulo suo mentiri potuit, qui dixit: ego sum ueritas, quando cicatrices uulnerum suorum, ut etiam manu tangeret, praebuit. quomodo enim huic in aliquo securi fidem haberemus, si discipulo suo sic mentitus esset? absit talis blasphemia nec eos ipsos in sempiternum reos teneat, qui hoc audent adserere aut credere ; sed euigilent aliquando et intellegant. quam nefaria peruersitate ista credantur.

Nos autem Christum dominum uerum hominem suscepisse credimus et in ipso uisibiliter inuisibilem hominibus adparuisse, in ipso inter homines conaersatum fuisse, in ipso ab hominibus humana pertulisse, in ipso homines docuisse, a quibus esset recedendum, quid esset perferendum, quo esset tendendum. totum autem hoc nulla fecit necessitate. unde ipse dicit: propter hoc me pater diligit, quia ego pono animam meam, ut iterum sumam illam. nemo tollit eam a me, sed ego pono eam a [*](4 lob. 2, 4 5 Matth. 12, 48 11 Matth. 23, 9 17 l Tim. 2, S 19 loh. 14, 6 20 cf. loh. 20, 27 30 luh. 10, 17 sq. ) [*]( 1 erigeuda P quia P 4 ribij tibi est M nontiata F* nuntiatam VP 6 acj et FP 7 faceret P 8 negando V negando suo P 9 faciendi P effectus V obstrepebat (et in marg. fl debebat; F1 12 nobis F1 1& sapientia VP coinquinata V 16 ad] ob VM. 18 dubitanti tibi P 20 huic] om. V 21 discipnlos snos P est VPM 92 blasphemie P tcnet P 24 nofaria peruersitatS P 2b Christum om. V 26 creditur P 2y recedendumj credendum V 29 qunl quod VP HO nullo V 32 summam VP tollet V eam] ea (bis) r )

Intellegite sane, si potestis, etiam inter ipsos homines quantum distet inter necessitatem et uoluntatem. si quis uerbi gratia merito peccati sui in carcerem iubente iustitia mittatur. alius adsit uir sanctus, qui eundem carcerem ingrediatur propter illius consolationem aut liberationem, numquid ambo in carcere ex una causa constituti sunt? ille missus est, ille ingressus; ille poenam patitur, ille misericordiam facit; ille ingressus est. cum uoluit, egressus est, quando uoluit; ille nisi interueniente indulgentia nullo iure poterit liberari. et hoc homines facere possunt et praestant libere beneficium, cum aliquando sibi nihil cupiant praestari. cogitate ergo iam, si deus potest pati aliquam necessitatem. cum possint homines bene facere uoluntate nulla mercede conducti, nulla necessitate conpulsi. nullam ergo necessitatem patitur deus neque [*]( 1 ponendi anima mea in marg. V 2 necessitatem V 8 ut illaj ab illo ut illa P paasionS P 4 human* P 7 qua P 8 contumelia P patimus V 9 quia] que P 10 ot] ea P 14 ueredice F* ueredicA P falsa V l<i et passus] est passus P 18 captiua est] captiuitate P 19 hia FVP 21 ex parte] expressus P 24 distat V 25 merit ob peccati P in 8. l. a m. 2 F 26 illus V 27 careerS F 30 induliencia P 33 si om. P 34 uoluntatC nullam P 85 aullam] nulla Tr )

Et tamen uos maxime secundum errorem uestrum non debuistis obponere istam contradictionem, qua dicitis: quid facturi erant Iudaei Christo, si DoUit ab eis pati? quia secundum eiusdem Manichaei blasphemias Christus carnem non habuit nec aliquid a. Iudaeis passus est. sic enim in epistula Fundamenti dicit: inimicus quippe. qui eundem saluatorem iustorum patrem cruciflxisse se sperauit, ipse est crucifixus, quo tempore. aliud actum est atque aliud ostensum. princeps itaque tenebrarum adfixus est cruci idemque spineam coronam portauit cum suis sociis et uestem coccineam habuit; acetum etiam et fel bibit, quod quidam dominum potasse arbitrati sunt. atque omnia, quae hic sustinere uisus est, tenebrarum ducibus inrogata sunt, qui clauis etiam et lancea uulnerati sunt.

Utquid ergo obponitis dicentes: quid facturi erant Iudaei Christo, si nollet ab eis pati ? cum de passione ipsius ita sentiatis. at non ipsum deum passum aliquid in corpore suo. sed principem tenebrarum illa omnia passum putetis. contra fidem autem nostram quomodo ista obponatis?

Nos enim credimus, ut in euangelio scriptum est, quia Christus uoluit pati, et. quando uoluit, passus est; non enim quando uoluerunt Iudaei passionem ipsam fecerunt. uolebant quidem tenere eam et occidere et secundum uoluntatem suam iam perfecerant scelus, quod conabantur, et iam rei erant inmanissimi peccati, quia uolebant, etiamsi nihil fecissent; tamen ille, qui potestatem. habuit. ponendi animam suam, quando uoluit eos facere permisit, qui legionibus angelorum potuit iubere, ut Iudaei perirent. uel uno uerbo suo omnes interimere.

Dominus ergo Christus secundum hominem. quem suscepit, passus est; et nullum membrum eius hodie tenetur a Iudaeis uel mortalis corporis. quod susceperat. sicut supra diximus. nam deus uester o Manichaei, labe ac uastitate inpendente pressus est, non [*](26 cf. loh; 10, 17 29 cf. Matth. 26, 53 ) [*]( 1 acj hac P 3 uestra P 4 obponere] hoc ponere V 7 passus .\'q. est] ce passus V 10 aliud actum] hauctum est aliut aliut P Uidemque] id est quae V 16 obponitis| hoc ponitis V 17 cum dol unde quisde F unde de V 20 uestram P 23 uoluer*τ̆ (corr. ex rit) F quidam P 24 perficerent P 25 rei erant1 regerent P 26 ille V 28 utJ et Vt* 29 interirneret FVP yj nuHumt in nullum FY 32 mortales V sup F 33 01 ho P ac] a P )

Omnes apostoli, omnes linguae rationales dominum Christum passum esse clamant, omnis sana fides Christum pro nobis passum confitetur, et Manichaeus daemones omnes illas passiones adserit pertulisse. non enim propterea dicit eos passos. quia de ipsis dominus triumphauit et de ipsis nos per patientiam triumphare docuit. sed quia dominum Christum negant habuisse carnem mortalem. quibus dicimus: si non habebat carnem mortalem, quid erat, quod tenuerunt Iudaei? quid erat, quod in cruce pendebat? quid confixum erat clauis in ligno ? quid est percussum lancea, unde sanguis et aqua profluxit? si enim uisa sunt tantum fieri et facta non sunt, phantasma erunt . quod nefas est credere.

Si autem uere facta sunt. non tamen in carne mortali, sed in ipsa diuina substantia facta esse dicitis mutabilem dicitis esse diuinam substantiam et uisibilem carneis oculis et palpabiJem carneis manibus et uulnerabilem ferro : quae rursus nefas est credere. et ideo dum timet dicere Manichaeus, quia ista facta non sunt, et iterum timet dicere, quia in diuina substantia facta sunt, et non unit confiteri. quia nec intellegere potuit, quomodo filius dei, per quem facta sunt omnia. sine aliqua mutatione uel coinquinatione diuinae substantiae suae hominem cum carne susceperit: coactus est dicere, quia non Christus, sed princeps tenebrarum cum suis sociis illa omnia passus est. miseri! non timetis, ne dicatur uobis in iudicio : ego uos liberaui. pro quibus passus sum: ite. ille nos liberet. cui meas ascribitis passiones.-

Dicitis magno errore, sed tamen dicitis Christum cotidie nasci, cotidie pati, cotidie mori, numquid forte in iis. qui credunt et pro nomine ipsius tribulationes mortemque patiuntur? non, inquiunt, sed in cucurbitis et poris et in portulaca et ceteris huiusmodi rebus. magna ridicula, magna. caecitas : superius [*](2 quia P 3 in suscepto| ex suscepto P b incredibUis blasphemia V 6 propherre P 7 rationes (nes in ras et in marg. nabiles a m. 2) F 8 esseI eumP 12 habuissej abbuisse P 13 quid] qui V J4 tenuerunt] tener P confixus P J6 profluxitj profulsit r 17 phantasmata erant PM nephas P 19 substantiS V 22 diceret Y ,25 uel om F 26 carne Y 27 coactusj quohactus P 30 cui meas) cum *eas (a ras.) P 31 dicitisj dicitis tamen V P 32 his FVP 34 in porris VPM in ante portulaca om. V P 35 superioribus P )

Item cum eis dicimus: quid factura erat deo gens tenebrarum, si nollet cum illa pugnare ? dicunt: nihil fieri potuit deo incorruptibili. non enim si quia uerbi gratia sphaeram uitream solidam unguibus lacerare uoluerit, aliquid ei umquam faciet saeuitia unguium suorum. sed si uel talem substantiam diuinam isti esse fingerent, ut omnis saeuitia gentis tenebrarum talis ad illam esset, quales sunt ungues lacerantis ad sphaeram uitream, non deus Manichaei hodie luctum pateretur de partis suae abscissione uel amissione: quam partem dicunt, cum in fructibus uel in herbis fuerit, id est in malone uel beta uel talibus rebus, et principium suum et medietatem et finem nosse, cum autem ad carnem uenerit, omnem intellegentiam amittere; et propterea magister hominibus missus sit, quia stulta in illis facta est pars dei, et propterea non sit missus meloinbus, quia sapientem habent animam.

Quis ista credat uel ab hominibus aliquando uel inter homines posse dici? sed tamen quomodo nihil mali patitur substantia dei uestri, cum et in pomis ligatur et in carne excaecatur uel cum uolens redire deicitur ad terras a gente tenebrarum? sed si nihil ei mali contigit uel contingit, falsa omnia sunt, quae Manichaeus dixit in epistula Fundamenti, quae caput est omnium uanatum fabularum, uel in Thesauro. qui thesaurus est omnium turpitudinum et blasphemiarum, uel in ceteris omnibus libris, in quibus tanta loquacitate nihil aliud quam infelicitatem substantiae dei, quam conmixtam dicit principibus tenebrarum, et in diuinis uirtutibus tristitiam propter illam magnam sollicitudinom ut liberetur adfirmat. nam reuera nihil mali aut potuit aut poterit pati substantia dei nec aliquem habet inimicum, qui eius partem ingenitam corrumpat, sed homines sunt deo uel potius sibi inimici non obtemperando praeceptis dei et cupiditatibus se potius corrumpendo, non deum. [*]( 1 hominis V 3 qui V 4 cum] cQl V potuit] potherit P 5 incorruptibili] incorruptibili deo P spera F speram Y sperauitream P 7 uel (s. I. a m. 2) P esse isti P 8 gentes V. ad illam] ut illa F D ad sphaeram] adesphoril (in marg. ad hanc speram) F\' ad speram VP non] na P 11 parte P herbis (b s. I.) P uerbis (u 8. I.) V 12 melSne F mellone P 14 etl ei P om. V 17 hominibus] omnibus YP 18 posse did] post sedici P mali om. V 19 legatur P 20 redire] reire Pad] a P 21 nihil! michi VP contingit] contigit V falso P a 22 cijput V 23 tesauro V thensauro F thensaurus F 24 tnrpi- tudinem Y plasphemiarura F blasphemiorum VP ceteribus P omniti P 25 infelicitate V 28 reuêra F 29 ininiicum] amicO P 31 se] sed V )

Duorum uero testamentorum concordiam si simplici oculo intendere uelitis, o Manichaei, facillime uideretis. rabide enim ferimini in id, quod scriptum est: spiritus dei superferebatur super aquam et: uidit deus quia bonum est et: Adam ubi es? et: deus zelans et: ignis edax et: gladius meus et cetera talia, non considerantes, quia, si alius ita caecus sit, ut reprehendere uelit illud domini, quod in euangelio dictum est: non iurabis per caelum, quoniam sedes est dei; neque per terram, quia scabellum est pedum eius, et hoc dicat quod uos mira dementia dicere soletis; ubi erat deus, ante quam esset caelum et terra ? aut quod scriptum est: e.t miratus est Iesus, cum mirari nemo soleat nisi de re, quae illi erat incognita. uidere autem quia bonum est, non sit ignorantis sed quia placuit ei quod fecit. aut illud, quod scriptum est dicente domino: quis me tetigit? et de Lazaro : ubi posuistis eum? et: ego ueni non pacem mittere super terram sed gladium et: ignem ueni mittere in mundum et: ueni, ut qui non uident, uideant, et qui uident, caeci fiant et: uendite res uestras et emite uobis gladios et apostolus: zelo dei uos zelo et: reuelabitur ira dei de caelo super omnem inpietatem et cetera innumerabilia ab ipso domino uel ab apostolis dicta uel facta, quae insanissime poterunt homines accusare non intellegentes. nam et auari uel flagitiosi possunt aliter accipere, quod dominus ait, ut si quis dimiserit, quae habet, septuplum aut etiam centuplum in hoc saeculo accipiat; aut si aliquis uxorem, ancillam uel etiam meretrices dimittere propter dominum uelit spe illius multiplicationis faciat, non amore iustitiae. possunt etiam horrere male intellegentes quod ait: si quis non manducauerit carnem meam et biberit sanguinem meum, non habebit in se uitam. nam quod ait: qui dixerit fratri suo fatue, reus erit gehennae ignis, si dicant stulti, ecce pro conuicio gehenna [*]( 4 Gen. !, 2. 10 5 Gen. 3, 9; Ex. 20, 5; Deut. 4, 24; Deut. 82, 42 8 Mattb. 5, 35 11 Luc. 7, 9 . 14 Luc. 8, 45 15 Ioh. 11, 34; Matth. 10, 34 17 Luc. 12. 49; Ioh. 9, 39 18 Luc. 22. 3C; II Cor. 11, 2; Roiu. 1. 18 25 cf. Matth. 19, 39 28 loh. 6, 4 30 Matth. 5, 22 ) [*]( 1 concordia VP simplicio P 2 uelletie (et 8. l. a m. 2) F uideritis V 3 feremini V in id] innit P ferebatur PAl 5 ad ada ̃ (ad 8. l. a m. 2) F 7 uilit P 8 sedis FVP dei est VP 10 diceret V 12 mirare V nemo] neme P solet V 13 quia om. V 15 eum] illum VP uenio P 16 igne V 19 uobis om. F 24 utj aut FV demiserit F1 26 dimitere P 27 amoris P onere VP 29 habebit (be s. l. u m. 2) F abebit VP 30 fatue FV 31 gehenne F conuiuio FV geenue P )

Ecce quanta iniquissimi et caeci. homines de diuinis eloquiis pofcsont dicere, sicut uos in ea. quae mystice facta uel dicta sunt in ueteribus libris, ignorantes ierimini, ut temere accusetis, quod non intellegitis, haec autem cum de nouo testamento uobis obiecta fuerint, dicitis diuina et spiritalia significare. ueteris autem testamenti sanctas litteras figurate posse accipi negatis, cain et ipse dominus figurate inde quaedam dixerit et apostolus Paulus omnia. illi populo in figura -contigiase scribat. nam et ipse regulam monstrans multa inde exposuit. sed forte dicitis solita uanitate et obtunso corde contra dominum uel apostoli auctoritatem loquentes ueteris testamenti dicta exponi prorsus non posse, solum autem nouum in talibus exponi posse.. et non consideratis non uos habere quid dicere, si ab aliis inpiis uobis, dicatur uetus potius exponi posse, nouum non posse. mens autem sana utrumque testamentum considerans quaecumque in UllO inuenerit expositionem admittere, sine dubio in altero declarabit. multum adparet inperitia uestra uel potius malitia. adtendite in actibus Leuci, quos sub nomine apostolorum scribit, qualia sint quae accipitis de Maximilla uxore Egetis. quae cum nollet marito debitum reddere, cum apostolus dixerit: uxori-uir debitum reddat, similiter et uxor uiro, illa subposuerit marito suo ancillam suam, Eucliam nomine, exornans eam, sicut ibi scriptum est, aduersariis lenociniis et fucationibus et eam nocte pro 86 uicariam subponens, ut ille nesciens cum ea tamquam cum uxore concumberet. ibi etiam scriptum est. quod cum eadem Maximilla et Iphidamia simul issent ad audiendum [*]( 3 cf. Luc. 8, 32 6 cf. Marc. JJ, 13 15 cf. I Cor. 10, 11 27 I Cor 7. 3. ) [*]( 3 negaadas V 4 homines /\' Õ quos axbore P 6 uerba V animam om. V 10 teremini FVP J1 abiecta V 12 spiritalia (dupl. pos.) F ueteri P 13 figuratur P 14 figuratur P indej indie P 15 figurà FV futuram contigisset P scribet P J6 dicit V 18 expone P 20 quod VP dicatis P 22 exposihione amittere V expositiooe admitert? P 23 declarauit VP 24 hactibus P leucii (alt i add. tn. S) F quosl quod V 25 srribit quam *ariti debitum redere sqg. P 26 eg6tes (es inras. e ex i corr. uid., F egaes V 27 similiter - suam om. P 29 eam] eum P scriptuml dictum P fugationibus FV 30 uicarium V 32 ea demaximilla F hifidama V i/idama PF issent] essent (11 x. I.) V )

Sed uos temeritate pleni adhuc inruite in ueteres libros, ut quae nescitis potius accusare quam discere laboretis. considerate. quae ibi miracula sint. si miraculis noui testamenti delectamini. ibi mortui primo suscitati, ibi leprosi primo mundati et alia multa quae diligenter et pie quaerentibus ad aedificandam fidem innotescunt. si autem bonis praeceptis delectamini, ibi primitus scripta sunt duo illa praecepta. quae sublimiter dominus laudat de diligendo deo et proximo. ibi dimittenda domus parentes et filii et cetera propter dominum, ibi non reddendum malum pro malo, ibi orandum pro inimicis, ibi inimico ignoscendum, ibi tradenda maxilla ad accipiendam alapam et quaecumque in nouo testamento praecepta sunt non solum ibi mandata sed etiam a sanctis uiris omni uigilantia conpleta. numquid et hoc poterit dicere malitia uestra quaecumque bona et magnifica ibi scripta sunt falsa esse et adposita? illa uero. quae non intellegentes putatis mala, ea tantummodo uera esse ? debetis enim adtendere alios similiter inpios ita de nouo testament.o facere posse, ut quaecumque ibi sunt, quae non intellegentes putauerinfmala, ea reprehendant et dicant ipsa ibi esse sola uera, illa autem omnia, quae ibi aperte magnificata sunt, dicant esse falsa atque ab amatoribus domini [*]( .18 cf. Matth. 22, 37 sqq. : cf. Matth. 19 29 19 cf. Rom 12. J 7; 20 cf. Matth 5, 44; cf. Luc 6. 27. Matth. 5. 39 ) [*](I puerolus F leutius V 2 andrea P 3 perrexerit] perdix V perrêi P pteritum Y egetes F*V aegkes P 4 earum VP fincserit P finsreret FV maximilla murmurantes F 5 et Iphidamiael eifidama Y eifidame F k eiTide me P respondentes FP quae colloquia) que TQ loquia P 6 cum] quia cum FV ea sibi P ibi] ubi V discesserat (sup exp. a scr. i a m.1) F discesserit V 7 quare] quasi V 9 pueroJum F\' 11 liberos F 14 mortue P 15 diligencib\' FVP bediticandam V 18 deum et proximum P parentis P et om, P 19 redendQ P 20 orand vmF horatu P tradeada maxil- la FV 21 ad om. V 24 bone P 26 esset Y debitis P 28 quaej in quae P reprehende ,P 29 esset V 30 magnifica dicat ie falsa V magnifica sunt et esse falsa P. )

Nam quale est etiam illud, quod resurrectionem carnis negatis? Paulus apostolus clamat:- seminatur in corruptione, resurgit in incorruptione; seminatur in contumelia, sur git in gloria; seminatur in infirmitate, surgit in uirtute ; seminatur corpus animale, surgit, corpus spiritale; et uos contra reclamatis camem hominis non posse resurgere et eam tenebrarum principem habere auctorem, cum eandem apostolus membra Christi et templum spiritus sancti esse dicat. nescitis, inquit, quia corpora uestra membra sunt Christi? quod non utique secundum infirmitatem praesentis corruptionis, quae de peccati originalis poena descendit, sed secundum adoptionem futurae resurrectionis dicit, sicut et alibi ait: et ipsi in nobis ingemiscimus adoptionem expectantes redemptionem corporis nostri. alibi etiam eandem carnem ecclesiae conparauit, cum de coniugio loqueretur, dicens: nemo enim umquam carnem suam odio habet, sed nutrit et fouet eam sicut. Christus ecclesiam. quod ergo alio loco dicit: caro coijcu-. piscit aduersus spiritum, spiritus autem aduersus carnem em, non caniem damnat, ut eam tamquam inimicam existimemus, sed admonet potius, ut subiugemus nobis eam, ut ad bona opera concipienda et parienda uelut coniux spiritui seruiat: quod dicit non posse fieri nisi gratia dei per Iesum Christum dominum nostrum. non enim natura carnis, sed poena eius nobis reluctatur, quia peccato meruimus esse mortales. nam iterum dicit: corpus uestrum templum est in nobis spiritus sancti. et tamen cum ipsa caro propter praesentem infirmitatem foenum appelletur, [*](8 J Cor. 15, 42 sqq. 14 I Cor. 6, 15 18 Rom. 8, 23 21 Ephes. 5, 29 23 Galat. 5, 17 30 I Cor. 6, 19 32 Es. 40, 0 ) [*]( I 1 talę F tale V 8 a oni. FP 4 ct esse P auctoritate V 7 i illad (i in ras.) F quodj quo Y post P resnrrectione* (s er.) V b corruptionS V 9 resurget P incorraptione V surget P 10 surget (bis) P 13 habere auctorem] abere principem hac tor5 P 15 inquid V quod] qnc P 17 originali P 18 et om. P 19 iniemeschnus P gdobtionem V expectantes expectantes red5 cionis P 20 eundem P eelesia F1 22 hodio VP fouit VFl 23 eclesiam F 25 dampnat V iJúmicaV 26 ut] uh V ut ad | ad V concupienda VP 27 seruat P 28 posaet P 29 reluiatur V 30 peccatum V 32 cum ipsa om. V appellatur P )