De Unitate Ecclesiae Catholicae Liber

Cum moneat Dominus et dicat: uos estis sal terrae cumque esse nos iubeat ad innocentiam simplices et tamen cum, simplicitate prudentes, quid aliud, fratres dilectissimi, quam prouidere nos conuenit et sollicito corde uigilantes subdoli hostis insidias intellegere pariter et cauere, ne qui Christum sapientiam Dei patris induimus minus sapere in tuenda salute uideamur? neque enim persecutio sola metuenda est et ea quae subruendis ac deiciendis semis Dei aperta inpugnatione grassantur, facilior cautio est ubi manifesta formido est, et ad certamen animus ante praestruitur, quando se aduersarius confitetur. plus timendus est et cauendus inimicus, cum latenter obrepit, cum per pacis imaginem fallens occultis accessibus serpit, unde et [*]( 2 Matth. 5,13. ) [*]( INCIPIT DE CATOLICA AECCLESIAE VNITATE S, INCIPIT DE CATHOLICE AECLEaiAE TKITATE W, INCIPIT DE ECCLESIAE CATOLICE VNITATE M, INCIPIT ETVSVEM CIPKIANI DE ECLEBIAE VNTTATE G, INCIPIT DE VNITATE BCCLESIAE B; Cypr. epist. 51, c. 4: sed et catholicae ecclesiae Tmitatem quantum potuit expressit nostra mediocritas; JFulgentius de remiss. pecc. I, 21: hnius arcae mjsterium beatissimns martyr Cyprianus scribens in libro de simplicitate praelatorum uel potins secundum netnsta exemplaria de unitate ecclesiae catholicae exposuit; de simplicitate praelatorum uel de unitate ecclesiae inscriptio uwlgata. 4 dilictissimi S, karissimi G 5 et] ut S 7 dni R indnimns SY, indnimnr W GMR de intuenda M sed de super ras. 2. Zitt. m. 2 8 ei et M eaq. SB snbnertendis R 9 dei serois « inpngnatione] indignatione M gTassantnr SGH\'BI, grassatur WVM1, crassatur B2 10 manilesta] maneea S 11 pre***tnitur G(sti? eras.) quA ex quando R ». 2 profitetur M 12 timendns] metnendns v et canendus est G quam per ex cum per R m. 2 13 serpit] serpentis S ) [*]( m. ) [*]( 14 )

Ynde nobis exemplum datum est ueteris hominis uiam fugere, uestigiis Christi uincentis insistere, ne denuo incauti in mortis laqueum reuoluamur sed ad periculum prouidi accepta inmortalitate potiamur. inmortalitatem autem potiri quomodo possumus, nisi ea quibus mors expugnatur et uincitur Christi mandata seruemus ipso monente et dicente: si uis ad uitam uenire, serua mandata, et iterum: si feceritis quod mando nobis, iam non dico uos seruos sed amicos. hos denique fortes dicit et stabiles, hos super petram robusta mole fundatos, hos contra omnes tempestates et turbines saeculi inmobili et inconcussa firmitate solidatos. qui audit, inquit, uerba mea et facit ea, similabo eum uiro sapienti, qui aedificauit domum suam super petram. descendit pluuia, aduenerunt flumina, uenerunt uenti et inpegerunt in domum illam: et non cecidit. fundata enim fuit super petram. uerbis igitur eius insistere, quaecumque et docuit et fecit discere et facere debemus. ceterum credere se in Christo quomodo dicit, qui non facit quod Christus [*](13 Matth. 19,17. 14 Io. 15, 14 sq. 18 Matth. 7, 24 sq. ) [*]( 1 semper eiusJf est om. JR eius circnmneniendis G 2 hominib. ex hominis Gm.2 3 statim ex statum Om. 2 rude anima S, rues anima M1, rudes animas WGM*Bv 4 credelitate G1, crudelitate SM, crudelitas B decipit Gl, decoepit M 5 obriperet SB 6 agnitus est B 9 uincentis] ninentis scripsit Baltusius ne] nec G 11 inmortalitatem BY, immortalitate WGMBf) possumus W sed u corr. 13 pernenire B 14 feceritis inquit M quod WG MVR, quoad S, quae v 15 dicam v denique] denuo B 16 et stabiles dicitM supra G 19 illum B 20 aedificabit S, etificat W suam M 8. I. m. 2 supra Wv 21 ad- uenerunt SWGMVB, uenerunt v nenerunt SWMVB, flauerunt Gv inpigerunt S 23 supra W eius igitur B 24 et (ante docuit) om. M 25 christum Wv )

Cauenda sunt autem non solum quae sunt aperta adque manifesta sed et astutae fraudis subtilitate fallentia. quid uero astutius quidue subtilius, quam ut Christi aduentu detectus ac prostratus inimicus, postquam lux gentibus uenit et sospitandis hominibus salutare lumen effulsit, ut surdi auditum gratiae spiritalis admitterent, aperirent ad Dominum oculos caeci, infirmi aeterna sanitate reualescerent, clodi ad ecclesiam currerent, muti claris uocibus et precibus orarent, uidens ille idola derelicta et per nimium credentium populum sedes suas et templa deserta excogitauerit nonam fraudem, ut sub ipso christiani nominis titulo fallat incautos? haereses inuenit et schismata, quibus subuerteret fidem, ueritatem corrumperet, scinderet unitatem. quos detinere non potest in uiae ueteris caecitate circumscribit et decipit noui itineris errore. rapit de ipsa ecclesia homines et, dum sibi adpropinquasse iam lumini adque euasisse saeculi noctem uidentur, alias nescientibus tenebras rursus infundit, ut cum euangelio Christi et cum obseruatione eius et lege non stantes christianos se uocent et ambulantes in tenebris habere se lumen existiment blandiente aduersario adque fallente, qui secundum apostoli uocem transfigurat se uelut angelum lucis et ministros subornat suos uelut ministros iustitiae adserentes noctem pro die, interitum pro salute, desperationem sub obtentu spei, [*]( 1 facere] fieri VR 2 semare. Mandat G nutet super ut et M m. 2 ) [*]( 3 errores S areptus M excuti G uentuletur S 6 autem fratres dilectissimi v quae sunt] que eunt R 7 et M 8. I. m. 2 a*stute G 8 prostratus ex promptus R m. 2 10 efulsit W, infulsit M ad ante auditum G 8. 1. m. 2 11 aperirent om. R deum Gv oculos suos W GMv 12 claudi Wv current S 14 et S, ac WGMRv 15 excogitauerat G, excogitauit M2 16 heresis SWlR et ex aut G m. 2 scismata SW, ita saepius 17 quos ex q** M m. 2 18 ueteris] tieteris S 19 cum S 20 adpropinquanti M lumine M, lumina G, ImnenJS 21 rurrus G infudit MG* ut] et S 22 et cum] ut cum W 23 seuocant M 24 existimant G 25 angelus M 26 suos subornat G, suos ornatM si uelut S 27 diem S salutem S obtentum Gl ) [*]( 14* )

Quae si quis consideret et examinet, tractatu longo adque argumentis opus non est. probatio est ad fidem facilis conpendio ueritatis. loquitur Dominus ad Petrum: ego tibi dico, inquit, quia tu es Petrus et super istam petram aedificabo ecclesiam meam, et portae inferorum non uincent eam. dabo tibi claues regni caelorum: et quae ligaueris super terram erunt ligata et in caelis, et quaecumque solueris super terram erunt soluta et in caelis. super unum aedificat ecclesiam, et quamuis apostolis omnibus post resurrectionem suam parem potestatem tribuat et dicat: sicut u t misit me pater et ego mitto uos. accipite Spiritum sanctum: si cuius remiseritis peccata, remittentur illi: si cuius tenueritis, tenebuntur, tamen ut [*]( 8 Matth. 16,18 sq. 15 Io. 20, 21 sq. ) [*]( 1 praetecto S, praetextuW1*? antichristi tam S 2 ut] et MR subtili arte ex snbtibiatebe R m. 2 3 ueritates M, unitatis coni. Baluzius originom] ordinem G 4 nec (ante mag.) om. R magisterii MV, magi- steri S, magistri WR Gv 6 quis non G consideraturS(a in e coff. tK. J) tractu NtB, tracto S longo om. G 7 conpendium G7 8 dico tibi MR inquit om. G 9 istam] hanc v 11 dabo tibi S, tibi dabo WGMVR, et tibi dabo v legaueris -legata M 12 et (ante in) om. S 13 saper] in S poet in caelis add. Mv : et idem (et iterum eidem v) post resarrectionem suam dicit: pasce oues meas (Io. 21, 16 sq.), uerba om. SWGVR 14 nnum SWGMIRV, illum unum M*v ecclesiam suam v; continuo add. Mv: et illi pascendas oues mandat (mandat oues v) suas; his adiungit M solus: et quamuis apostolis omnibus parem tribuat potestatem, unam tamen cathedram constituit et unitatis originem atque (atque deletum m. 2) orationis suae auctoritate disposuit. hoc erant ptique et ceteri quod Petrus, sed primatus Petro datur ut (ex et m. 2) una ecclesia et cathedra una monstretur. et pastores sunt omnes, sed grez unus ostenditur, qui ab apostolis omnibus nnanimi consensione pascator. hanc et Pauli unitatem qui non tenet, tenere se fidem credit? qui cathedram Petri super quam fundata ecclesia est deserit, in ecclesia se esse confidit ? super unUDl aedificauit ecclesiam 16 accipe S 17 si cui Rsv, sicut R\', - item 1.18 . remittuntur R 18 illis M, om. G )

Quam unitatem tenere firmiter et uindicare debemus, maxime episcopi qui in ecclesia praesidemus, ut episcopatum quoque ipsum unum adque indiuisum probemus. nemo fraternitatem mendacio fallat, nemo fidem ueritatis perfida praeuaricatione [*]( 6 Cant. 6, 8. 11 Eph. 4, 4 sq. ) [*]( 1 manifestet R unitatÎsSWGMRV, unam cathedram constituit et unitatis Manutius eius R ab uno incipientem] atque originem V teste Rigaltio 2 et om. R 3 fuit et G 4 proflciscitur] add. v postManutium invilis SWGMVR: et primatus Petro datur, ut una Christi ecclesia et cathedra una monstretur. et pastores sunt omnes, sed grex unus ostenditur, qui abapostolis omnibus unanimi consensione pascatur. adnotat uir doctus, cui uariantes lectiones in exemplari Goettingensi debemus: \'haec uerba sunt addita ex uno codice manuscr. Virosii (sic! sed corruptum ex Vianesii, fuit enim ille liber Vianesii de Albergatis; cf. Latin. bibl. suer. p. 179) \'Bononiensis, qui est in bibliotheca Vaticana, a P. Gabriele paenitentiario consentiente magistro sacri palatii\'. hoc additamentum defendit anony- wus in libello inscripto lettre d\'un sfavant d\' A. pour redamer un passage important de St. Cyprien., Mimoires de Trevoux. 1726 p. 1877 sq.; cf. tamen theologiscke Quartalschrift 1823 p. 510 sq. ut R 8. 1. m. 2 Christi om. V mostretur S 5 etiam om. S 6 designat et] de ecclesia G dicat S 7 electa est M, om. S 8 genitrici v tenet om. B 9 resistit] add. v. post Pamelium: qui cathedram Petri, super quam (quem Baiueius) fundata est ecolesia, deeerit 12 unum spm HI uestrae] nostrae G 14 firmiter tenere v 15 ecclesiam Gx 16 inuisum WMl 17 fidem ueritatis S, fldei ueritatem W GMRv perfida] perfidiae V, per fidei M praeuaricationem M )

Adulterari non potest sponsa Christi, incorrupta est et pudica. unam domum nouit, unius cubiculi sanctitatem casto pudore custodit. haec nos Deo seruat, haec filios regno quos generauit adsignat. quisque ab ecclesia segregatus adulterae iungitur a promissis ecclesiae separatur, nec perueniet ad Christi praemia qui reliquit ecclesiam Christi. alienus est, profanus est, hostis est. habere non potest Deum patrem qui ecclesiam non habet matrem. si potuit euadere quisque extra arcam Noe fuit, et qui extra ecclesiam foris fuerit euadit. monet Dominus et dicit: qui [*]( 25 Matth. 12, 30. ) [*]( 1 a singulis super sanguinis M\'RI. 2 insolitum S 2 ecclesia quoque Mv est om. G multitudine G incrementum R 3 funditatis G sol in multis radiis G sed et M 4 robor SW 6 licet] scilicet G difusa G, effusa S copia R largitatem G 7 originem R 8 tamen non M 9 arescet v 10 et] et in M, om. S 12 separatur ramos] desinit cod. S fol. 34 b, fol. 35 mutilato continetur nonnisi fragmentum cap.17 13 riuos suos M pandit WG2MI, spandit Gl, expandit RAPv 15 copiosa] gloriosa V spiritu quoque M 17 sponsa] ecclesia M 18 cu- bili W 19 dño R generat R 20 quisquis v segregatur M adul- terae...separatur om. M 21 ueniet M christi om. G 22 relinquid W M\'J R ecclesia R , 23 iam non M 24 si] sic V quisquis v, quisquam qui M, quisque si R arca R tunc fuit V 25 fuerit foris G )

Hoc unitatis sacramentum, hoc uinculum concordiae inseparabiliter cohaerentis ostenditur, quando in euangelio tunica Domini Iesu Christi non diuiditur omnino nec scinditur, sed sortientibus de ueste Christi, quis Christum potius indueret, integra uestis accipitur et incorrupta adque indiuidua tunica possidetur. loquitur ac dicit scriptura diuina: de tunica autem, quia de superiore parte non consutilis sed per totum textilis fuerat, dixerunt ad inuicem: non scindamus llam sed sortiamur de ea, cuius sit. unitatem ille portabat de superiore parte uenientem id est de caelo et a patre uenientem quae ab accipiente ac possidente scindi omnino non poterat, sed totam semel et solidam firmitatem inseparabiliter obtinebat. possidere non potest indumentum Christi qui scindit et diuidit ecclesiam Christi. contra denique cum Salomone moriente [*]( 4 Io. 10,30. 6 1 Io. 5, 7. 16 Io. 19, 23 sq. ) [*]( .1 aduersum MTVI\' 2 dispargit R 3 ecclesiam christi G 5 sancto M s. l. m. 2 6 hi tres v, tres inquit M 8 et scindi M uoluntatem W, uoluntate G 9 non tenet dei legem GMR, dei legem non tenet v, dei legem W 10 fidem] dei R uitam GB, unitatem WM 11 unitas G sacramentum om. Gl 12 cohaerensii, coherentesM ostendit M dni nri GM 14 qui Ml potius christum G, christum Baluzius, ipsam potius v induceret R uestes ex ueste M m. 2 15 adque] et R indiuisa GMVRv 16 et dicit B, adicit Gl de om. R 17 superiora G cossutilis R, consutilis erat M 19 ille] illa W2v 20 superiori M ueniente R 21 ac] et W 22 sed totam sed totam G semel] simul v et om. R solida firmitate G 23 poterit R qui... christi om. B 24 solomone morientem G1 )

Quis ergo sic sceleratus et perfidus, quis sic discordiae furore uesanus, ut aut credat scindi posse aut audeat scindere unitatem Dei, uestem Domini, ecclesiam Christi? monet ipse in euangelio suo et docet dicens: et erunt unus grex et unus pastor. et esse posse uno in loco aliquis existimat aut multos pastores aut greges plures? apostolus item Paulus hanc eandem nobis insinuans unitatem obsecrat et hortatur et dicit: obsecro, inquit, uos, fratres, per nomen Domini nostri Iesu Christi, ut id ipsum dicatis omnes et non sint in uobis schismata: sitis autem compositi in eodem sensu et in eadem sententia. et iterum dicit: sustinentes [*]( 3 I Reg. 11, 31, 32, 36. 18 Io. 10,16. 211 Cor. 1,10. 25 Eph. 4, 2 sq. ) [*]( 1 populum R a.hia X, aczas ex acazias R iheroboam G 2 obuiam G M 3 discindit R, scindit M tiblM***lF 5 sceptra decem R, x tribus M et duo sc. e.] Porro una tribus remanebit Msed m. 2 in ras. 6 eiWet M 8. I. m. 2 propter propter dauid sernum meum G 7 iherusalem G ponat R 8 cum...israel om. R tribus om. W scinderetur R 9 achaias B I, ahia M scindit M 11 coherentes G\' indiuiduam copulatam connexam V 13 coherentcs R declarnit Wl 15 sic est v 17 domini] dominicam G 18 et (ante docet) om. R erit GMRv 19 posse] se R in uno M exestimet G 20 plures gregesr idem M 21 et om. M ct dicit] dicens v 22 pcr] propterTF 23 id M 8. 1. m. 2 ipsnt R 25 sustinetis Wl )

Idcirco et m columba uenit Spiritus sanctus: simplex animal et laetum est, non felle amarum, non morsibus saeuum, non unguium laceratione uiolentum, hospitia humana diligere, unius domus consortium nosse, cum generant simul filios edere, cum commeant uolatibus inuicem cohaerere, communi conuersatione uitam suam degere, oris osculo concordiam pacis agnoscere, legem circa omnia unanimitatis inplere. haec est in ecclesia noscenda simplicitas, haec caritas obtinenda, ut columbas dilectio fiaternitat imitetur, ut mansuetudo et lenitas agnis et ouibus aequetur. quid facit in pectore christiano luporum feritas et [*]( 5 Ios. 2,18 sq. 11 Ex. 12, 46. 15 Ps. 67, 7. ) [*]( 2 tu] te R, om. G 3sedet R 4 condentes R raab WGM 5 et (ante frat.) om. R 6 ad] et M ipsum G1 in W s. 1. m. 2 7 erit om. Baluzius 9 contineatur M 10 dna M 11 et non M eicitis G, eicietur M carnem de domo R, caro.. de domo M 14 domum hanc W nuntiat M 15 spiritus...psalmis om. R 16 in domo om. R 17 uuanimes RGl inhabitant M, habitent G 18 columbam V 19 est om. v 21 super edere M m. 2: alere cum (ante commeant) W 8.1. m. 2, om. G 22 comm*»eunt W uolatilibus MJVI 23 agnuscere M 25 dilectione Gl 27 adequetur G )

Hinc haereses et factae sunt frequenter et fiunt, dum peruersa mens non habet pacem, dum perfidia discordans non tenet unitatem. fieri uero haec Dominus permittit et patitur manente propriae libertatis arbitrio, ut dum corda et mentes nostras ueritatis discrimen examinat, probatorum fides integra manifesta luce clarescat. per apostolum praemonet Spiritus sanctus et dicit: oportet et haereses esse, ut probati manifesti sint in uobis. sic probantur fideles, sic perfidi deteguntur, sic et ante iudicii diem hic quoque iam iustorum adque iniustorum animae diuiduntur et a frumento paleae separantur. hinc sunt qui se ultro aput temerarios conuenas sine diuina dispositione praeficiunt, qui se praepositos sine ulla ordinationis lege constituunt, qui nemine episcopatum dante episcopi sibi nomen adsumunt: quos designat in psalmis Spiritus sanctus sedentes in [*]( 11 I Io. 2, 19. 20 I Cor. 11, 19. ) [*]( 1 rabies canum G rabies et uenenum om. R 3 sua om. M 7 extimet R 8 cum rapit WG, non sup. scr. m. 2 9 subuerti R tempestates R 10 et inualidae V turbines R incussione G fort. recte euertuntur v et percutit om. M 11 apostolus iohannes M ierunt G (e eras.) 13 nobiscum utique mansissent M, mans. utique nob. v 14 heresis W GMR 16 hoc R 17 ut dum corda om. G corda nostra v 20 esse et schismata V 23 hinc WG, hic M1, hi B:JI\'łv 24 se om. G conuenias R, conuentus M in ras. disputatione R 25 se praeficiunt G 27 pestilentiae in M )

Contra eiusmodi clamat Dominus, ab his refrenat et reuocat errantem plebem suam dicens: nolite audire sermones pseudoprophetarum, quoniam uisiones cordis eorum frustrantur eos. locuntur sed non ab ore Domini. dicunt eis qui abiciunt uerbum Dei: pax erit uobis et omnibus ambulantibus in uoluntatibus suis, omnis qui ambulat errore cordis sui non uenient super te mala. non locutus sum ad eos, et ipsi prophetauerunt. si stetissent in substantia mea et andissent uerba mea et si docuissent populum meum, conuertissem eos a malis cogitationibus eorum. hos eosdem denuo Dominus designat et denotat dicens: me dereliquerunt fontem aquae uitae et effoderunt sibi lacus detritos qui non possunt aquam portare. quando aliud baptisma praeter unum esse non possit, baptizare se opinantur: uitae fonte deserto uitalis et salutaris aquae gratiam pollicentur. non abluuntur illic homines sed potius sordidantur, nec purgantur delicta sed immo cumulantur. non Deo natiuitas illa sed diabolo filios generat. per mendacium nati ueritatis promissa non capiunt: de perfidia procreati fidei gratiam perdunt. ad pacis [*]( 6 Hier. 23, 16-17, 21--22. 16 Hier. 2, 13. ) [*]( 1 cathedram W\' serpentes G1 super fallentes Mm. 2: patrantes 3 tractatus WGMRV, tractus uel tactus v 4 infundit contra uirus iufun- dit R 5 sinsmodi R et] ei R 6 plebem suam crrantem M 8 loquuntar enim M 9 eis ex eius W m. 2 adiciunt W1 dni GR uobis uobis G 11 omnis WG, omni VRM\', omnibus M1 in errore GRv 12 te WGRV, eos M in ras., eum v sum locutus G et] sed R 13 subst. m. et] substantiam exeant R 15 conuortissent WR, conuertissem Ml (m. 2 corr. con in a) eorum G* in ras. 16 dns denuo M derelinqucrunt WG 17 uitac MGV, uiuae RM offoderunt Gl 19 se W, posse se Gv, posse R, se posse Mv; cf. p. 222, 3 21 non.... sordidantur om. G abluuntur] lauuntur R illis v 22 immo om. M maculantur WM deo] dni R 23 diaboli R 24 perdiderunt M )

Nec se quidam uana interpretatione decipiant, quod dixerit Dominus: ubicumque fuerint duo aut tres collecti in nomine meo, ego cum eis sum. corruptores euangelii adque interpretes falsi extrema ponunt et superiora praetereunt, partis memores et partem subdole conprimentes: ut ipsi ab ecclesia scissi sunt, ita capituli unius sententiam scindunt. Dominus enim cum discipulis suis unanimitatem suaderet et pacem: dico, inquit, nobis quoniam si duobus ex uobis conuenerit in terra, de omni re, quamcumque petieritis, continget nobis a patre meo qui in caelis est. ubicumque enim fuerint duo aut tres collecti in nomine meo, ego cum eis sum, ostendens non multitudini sed unanimitati deprecantium plurimum tribui. siduobus, inquit, ex uobis conuenerit in terra: unanimitatem prius posuit, concordiam pacis ante praemisit: ut conueniat nobis, fideliter et firmiter docuit. quomodo autem potest ei cum aliquo conuenire, cui cum corpore ipsius ecclesiae et cum uniuersa fraternitate non conuenit? quomodo possunt duo aut tres in nomine Christi colligi quos constet a Christo et ab eius euangelio separari ? non enim nos ab illis, sed illi a nobis recesserunt et cum haereses et schismata postmodum nata sint, dum conuenticula sibi diuersa constituunt, ueritatis caput adque originem reliquerunt. Dominus autem de ecclesia sua loquitur et ad hos qui sunt in ecclesia loquitur, ut si ipsi concordes fuerint, si secundum [*]( 4 Matth. 18, 30. 10 Matth. 18,19. ) [*]( 1 qui] quiaM 7 partis WMl R, partim GM* partem GMAH, partim WMt 8 excisi ex excussi Mm. 2 9 suaderet] suam deseret R 10 uobia inquit R quoniam om. G, quia M duo* M (b. eras.) connenerint M 11 in terra ex intra W quacumque G 12 est in caelis M 13 fuerint W s. I. m. 2 14 ostendit M 15 unianimitate R, una- nimitate Gx 16 unianimitatem R ut passim 19 cui] qui MR 20 non -conuenit om. R quomodo autem M 21 constat Glv 23 heresis WGMR sunt RMl cum W conuenticulus s. diuersas W 24 reliquerint G, relinquerunt R 25 dominus...p. 2211.1 collecti R in ras. loquitur ut si ipsi et ad eos qui ecclesia sunt loquitur concordes R 26 ut ex et G m. 2 )

Ideo et cum orandi legem daret, addidit dicens: et cum steteritis ad orationem, remittite si quid habetis aduersus aliquem, ut et pater uester qui in caelis est remittat peccata uobis. et ad sacrificium cum dissensione uenientem reuocat ab altari et iubet prius concordare cum fratre, tunc cum pace redeuntem Deo munus offerre, quia nec ad Cain munera respexit Deus: neque enim habere pacatum Deum [*]( 20 Marc. 11,25. ) [*]( 1 licet sint M sed sint add. m. 2 2 de dni magestate M, ad dum maiestatis R 3 enim fuerintM tres collecti Mx, tres collecti in nomine meo M7v 4 inquit om. M 5 paeatis] pacificis V 6 licet eras. in M M W s. Z. m. 2 7 dum 22, domino V 8 persenerabant V medio GR 13 duo inquit aut tres fuerintJf 14 tres W GrMRV, tres collecti in nomine IDeO o 15 discordiam ezprobrans M 16 snam G se M a. Z. m. 2 17 Qnianimiter ex nnamiter W m. » 18 pluribus MV paucorum] pacifioorum R concordiae R, concordiam Ml prece ex pacem M m. 2 19 discordiae orationem 12 23 remittet W uobis peccata Mv 24 iubet hunc M recordare R 25 deo W in ras., domiuo v ad M s. I m. 2 26 pacatum habere a dominum V )

Tales etiam si occisi in confessione nominis fuerint, macula ista nec sanguine abluitur: inexpiabilis et grauis culpa discordiae nec passione purgatur. esse martyr non potest qui in ecclesia non eat: ad regnum peruenire non poterit qui eam quae regnatura est dereliquit. pacem nobis Christus dedit, concordes adque unanimes esse praecepit, dilectionis et caritatis foedera incorrupta adque inuiolata mandauit: exhibere se non potest martyrem qui fraternam non tenuit caritatem. docet hoc et contestatur Paulus apostolus dicens: et si habuero fidem ita ut montes transferam, caritatem autem non habeam, nihil sum: et si in cibos distribuero omnia mea et si tradidero corpus meum ut ardeam, caritatem autem non habeam, nihil proficio. caritas magnanima est, caritas benigna est, caritas non aemulatur, non inflatur, non inritatur, non agit perperam, non cogitat malum, omnia diligit, omnia credit, omnia sperat, omnia sustinet. caritas numquam excidet. numquam, inquit, excidet caritas. haec enim semper in regno erit, haec in aeternum fraternitatis sibi cohaerentis unitate durabit. ad regnum caelorum non potest peruenire discordia, ad praemium Christi qui dixit: hoc est mandatum meum ut diligatis [*]( 14 I Cor. 13, 2-5, 7 sq. 26 Io. 15,12. ) [*]( 1 celi G 2 fratruum G 3 aemulii R secum WGMRY, an secum v 4 colligunt R 6 ante nominis add. M1: christi 8 post ecclesia add. M1: dei 9 quae ex qui G m. 2 10 derelinquit GMv, reliquit R nobis pacem R christus nobis M 12 seruari mandauit v 13 tenet RM* hoc om. R contestatur] hortatur R 16 cibis M, cibos paupcrum v 17 ita ut V ardeat R 18 magnissima R1 est om. G 19 infiatur] inflammatur V 20 non inritatur om. R non agit perperam] oro. R, ante non inflatur ponit v 21 malum] add. VR: non gaudet super (super om. R) iniustitiam 22 excidit G1 v, excedit M1 23 excidet WGMR V, oxcidit v 24 et in MR durauit Wl 25 nec ad RM, sed in M add. m. 2 nec; cf. cap. 23 p. 231l. 10 praemia v 26 qui dicit] dicentis R meum] dei R )

inuicem, quemadmodum dilexi uos, pertinere non poterit qui dilectionem Christi perfida dissensione uiolauit. qui caritatem non habet Deum non habet. Iohannis beati apostoli uoxest: Deus, inquit, dilectio est et qui manet in dilectione in Deo manet et Deus in illo manet. cum Deo manere non possunt qui esse in ecclesia Dei unanimes noluerunt. ardeant licet flammis et ignibus traditi uel obiecti bestiis animas suas ponant, non erit illa fidei corona sed poena perfidiae nec religiosae uirtutis exitus gloriosus sed desperationis interitus. occidi talis potest, coronari non potest. sic se christianum esse profitetur, quomodo et Christum diabolus saepe mentitur ipso Domino praemonente et dicente: multi uenient in nomine meo dicentes: ego sum Christus, e.t multos fallent. sicut ille Christus non est, quamuis fallat in nomine, ita nec christianus uideri potest qui non permanet in euangelio eius et fidei ueritate.

Nam et prophetare et daemonia excludere et uirtutes magnas in terris facere sublimis utique et admirabilis res est, non tamen regnum caeleste consequitur quisque in his omnibus inuenitur, nisi recti et iusti itineris obseruatione gradiatur. denuntiat Dominus et dicit: multi mihi dicent in illo die: Domine, Domine, nonne in tuo nomine prophetauimus et in tuo nomine daemonia exclusimus et in nomine tuo uirtutes magnas fecimus? et tunc dicam illis: numquam uos cognoui, recedite a me qui operamini iniquitatem. iustitia opus est, ut promereri quis possit Deum iudicem: praeceptis eius et monitis obtemperandum est, ut [*]( 4 I Io. 4,16. 12 Marc. 13, 6. 21 Matth. 7, 22 sq. ) [*]( 1 ad deum pertinere R poterit (potuit W) ad praemium christi WM, poterit ad christum v 3 iohannes R beati om. G 4 in deo in dilectione WGMR 5 et deus.. manet om. V 7 uel obiecti M* add. in margine 11 ftZabolus R 13 fallent] seducent M 14 christi R nomine illiustJ 15nechicF enangelii MW w 17 primum et om. M 19quisque enim M, quisquis v his G 8. l. m.2 20 itineris inuenitur et M sed inuenitur exp. m. „ denuntiat quoque M1 21 illa M1 domine om. G 22 nomine tuo GM 23 tuo nomine W 24 magnas uirtutes W 25 noui M omnes qui V iniquitem W, iniustitiam RMV 26 iustitia prius M dum possit R 27 quia praeceptis M est W 8. 1. m. 2 )

Malum. hoc, fidelissimi fratres, iam pridem coeperat, sed nunc creuit eiusdem mali infesta clades et surgere ac pullulare plus coepit haereticae peruersitatis et schismatum uenenata pernicies, quia et sic in occasu mundi oportebat praenuntiante per apostolum nobis et praemonente Spiritu sancto: in nouissimis, inquit, diebus aderunt tempora molesta, erunt homines sibi placentes, superbi, tumidi, cupidi, blasphemi. parentibus in dicto non audientes, ingrati, impii, sine adfectu, sine foedere, delatores, incontinentes, inmites, bonum non amantes, proditores, procaces, stupore inflati, uoluptates magis quam Deum diligentes, habentes deformationem religionis, uirtutem autem eius abnegantes. ex his sunt qui repunt in domos et praedantur mulierculas [*]( 2 Marc. 12, 29 sq. 17 II Tim. 3,1 sq. ) [*]( 1 euangelio suo V cum spei] dicit cum ipse R 2 conpendii breuitate M post dirigeret add. ait M2 3 inquit om. MR dominus] deus v unus est W 8. 1. m. 2 5 et de tota uirtute tua om. R hoc est M\'v primum mandatum v 6 tuum om. G 10 custodiat 221 11 quis W 13 hoc om. R fidelissimi] dilectissimi KV 14 exsurgere Rv pululare W 15 cshismatum G 16 et sic Wll, sic et JR, sic M fieri oportebat v, oportebat fieri M sed fieri 8. I. m. 2 18 et erunt v 19 cupidi om. G 20 in dicto non (non om. B) audientes (obaud. M) WGBlM, non obedientes B2V, in dicto inaudientes Gronou. p. 629 21 super sine affectione Mm. 2 ponit: sine mia 22 non W s. I. m. 2 23 super inflati Mm. 2 ponit; ambitiosi 25 his] iis v )

Non tamen nos moueat aut turbet multorum nimia et abrupta perfidia, sed potius fidem nostram praenuntiatae rei ueritate corroboret. ut quidam tales esse coeperunt, quia haec ante praedicta sunt, ita ceteri fratres ab eiusmodi caueant, quia et haec ante praedicta sunt instruente Domino et dicente: uos autem cauete, ecce praedixi uobis omnia. uitate quaeso uos eiusmodi homines et a latere adque auribus uestris perniciosa conloquia uelut contagium mortis arcete, sicut scriptum est: saepi aures tuas spinis et noli audire linguam nequam. et iterum: conrumpunt ingenia bona confabulationes. pessimae. docet Dominus et admonet a talibus recedendum: caeci sunt, inquit, duces caecorum. caecus autem caecum ducens simul in foueam cadent. auersandus. est talis adque fugiendus quisque fuerit ab ecclesia separatus. [*]( 16 Marc. 13, 23. 19 Sir. 28, 24. 21 I Cor. 15, 33. 23 Matth. 15,14. ) [*]( 3 iannes WMV, iamnes RGv 4 mosi W hi] isti R resistent WT reakterunt M neritati] add. 1421\': homines corrupti sensu, reprobi circa fidem sed ita V 5 -proficiunt WM 6 et om. W 7 dicta Jtf1 8 probationes V 10 excaecat] excedat G 12 arrnpta R 13 nostram Ms.l.m.2 praennntiata R, praennntiante M\'v , praennnitas V teste Rigaltio 14 post ut add. M*: qtifl et haec M 15 ita...1.16 sunt om. W et om. R 16 et dicente dno M 17 nitate ex uita W m. 2 nos fratres quaeso M sed fratres 8. 1. m. 2, nos fratres v huiusmodi M 18 ab auribus MV 19 saepi inquit M 21 iterum dicit M ingenia. bona] mores bonos M 22 et B B. I. m. 2 esse recedendum V 23 inquit] autem R 24 cadunt v aduersandus M 25 quisquis Gv ) [*]( ID. ) [*]( 15 )

Sic Core et Dathan et Abiron qui sibi contra Moysen et Aaron sacerdotem sacrificandi licentiam uindicare conati sunt poenas statim pro suis conatibus pependerunt. terra conpagibus ruptis in profundum sinus patuit, stantes adque uiuentes recedentis soli hiatus absorbuit, nec tantum eos qui auctores fuerant Dei indignantis ira percussit, sed et ceteros ducentos quinquaginta participes eiusdem furoris et comites qui coagulati cum isdem simul ad audaciam fuerant exiens a Domino ignis properata ultione consumpsit, admonens scilicet et ostendens contra Deum fieri quicquid inprobi fuerint ad destruendam ordinationem Dei humana uoluntate conati. sic et Ozias rex cum turibulum ferens et contra legem Dei sacrificium sibi uiolenter adsumens resistente sibi Azaria sacerdote obtemperare nollet et cedere, diuina indignatione confusus et leprae uarietate in fronte maculatus est, ea [*]( 1 huiusmodi est M et (ante peccat) om. G 2 aduersus BM dotes chriati] ab his incipit fragmentum exiguum cod. S fol. 35 3 ab ecclesia eius et plebe V teste Bdlueio 4 disputationem MRl 5 christi sacrificium R rebelis G, facit M 7 derelictia ex delictis Wm. 2 8 audeat G 9 dominice hostiam G 10 nec] add. ex coniectura Manutius: dignatur quoniam om. G dm R 11 audacia R 12 chore W habiron G 13 sacerdotes WR licentiam ex diligentiam M tfI. 2 poenam M 14 pro suis statim v rependerunt BMI, et penderunt G, dependerunt M* abruptis M 15 sinum WGv cedentes R solii R, solis W 16 hiatus] fatus R adsorbuit R actores Ml fuerunt B, fuerant eius dementiae V 17 ceteros] illos R 18 eiusdom] eorum M 19 exigens G 20 admonet B 22 et om. R thuribulum G 23 dei legem M sibi om. G resistenti illi azariae sacerdoti ex resistene ibi azarias sacerdote R m. 2 24 cedere] credere W, ceteri R sed m. 2 expunctum 25 lepraae W )

Quos imitantur scilicet adque sectantur qui Dei traditione contempta alienas doctrinas adpetunt et magisteria humanae institutionis inducunt: quos increpat Dominus et obiurgat in euangelio suo dicens: reicitis mandatum Dei, ut traditionem uestram statuatis. peius hoc crimen est quam quod admisisse lapsi uidentur, qui tamen in paenitentia criminis constitute Deum plenis satisfactionibus deprecantur. hic ecclesia quaeritur et rogatur, illic ecclesiae repugnatur: hic potest necessitas fuisse, illic uoluntas tenetur in scelere: hic qui lapsus est sibi tantum nocuit, illic qui haeresin uel schisma facere conatus est multos secum trahendo decepit: hic animae unius est damnum, illic periculum plurimorum. certe peccasse se hic et intellegit et lamentatur et plangit, ille tumens in peccato suo et in ipsis sibi delictis placens a matre filios segregat, oues a pastore sollicitat, Dei sacramenta disturbat. et cum lapsus semel peccauerit, ille cottidie peccat. postremo lapsus martyrium postmodum consecutus potest regni promissa percipere: ille si extra ecclesiam fuerit occisus, ad ecclesiae non potest praemia peruenire.

Nec quisquam miretur, dilectissimi fratres, etiam de confessoribus quosdam ad ista procedere, inde quoque aliquos tam [*]( 8 Marc. 7, 9. ) [*]( 1 corporis scilicet F notatus est M signantur] signa R dno M 2 altaria BI 3 dni statim G 5 contempto S 7 inducant G 8 reicitis inquit M, reicistis R 9 uestram om. W amisisse R 10 qui ta desinit fragmentum cod. 8 paenitentiam R 11 dominum V hic] illic M eccleda dei Aft 12 illic] hic M ecclesia R hic] illic M 13 illic] hic M qui lapsos est] lapsum R 14 heresim M scisma WGR 15 secum quoque M deeipit G illio-hic M 16 ille- hie lit 17 peceato] pectore BcUueius sibi] suis v 18 placens ex plan- gens W m. 2 filium ex 000 Rm. 2 segregato B I oues ex uel B , m. 2 19 sacramentum R ille] hic M 21 potest ex post W m. 2, item l. 22 illic HI R I 22 primia G praemium non potest M 23 etiam] et F 24 ad istam MI, ad instar ex adstar Gm.2 procedere] prosilire F inde q. aliquos add. m. 2 in R ) [*]( 15* )