Carmen Apologeticum

Commodianus

Commodianus. Commodiani Carmina. Dombart, Bernhard, editor. Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 15, 1887.

  1. Ignauia pueris opus est, non certe robustis:
  2. Si decet hoc rudibus, non conuenit aeuo maturis.
  3. Quae quidem pars hominum non sit moderata, uetusta
  4. Sic erit ut perna minime salfacta: putrescat.
  5. Nemo petram subicit, nisi solus ignis ad escam:
  6. Saxei sic homines mollescunt sero gehenna.
  7. Clamamus. in uacuum surdis referenda procellis
  8. Et lumen offerimus caecis sine causa praebentes.
  9. Stat miles ad missam: unus audit, et excutit alter
    10. [*]( i 73 Matth. 7, 9? 74 Ezech. 11, 19? )[*]( 64 qterite M snnt] ft M. 65 ante doctus duae litterae (in?) erasae . tempestates B M se MP1 (de clausula — u̲ \'̲ u̲ cf. u. 52; 193; 423; 567; 890; Instr. 18, 3); sese Psυ antra M; antro Wilh. Meyer (cf. Instr. I 33, 7); antrum P1 (8. u. l.) υ 68 clades] post a una littera (n?) erasa 69 Ignauia] Ignoeci Lb pueri .. robusti B; cf. Ienaer Literaturzeit. 1877 p. 796 extr. 76 decet M (post t rasura unius litterae — f? —) P1 (cf. Boensch. It. et Vulg. p. 439 sq.); licet υ euo M 71 Quae (Quum P1 Lb) quidem pars hominum non sit moderata, uetusta P1 Lb Ld; Qui quidem pars hominum non sit moderata uetustas Mj Quam quidem partem h. n. s. moderata (moderat R, errore typogr., ut uidetur) uetustas P3 (Duebner?) B; Quam quidem partem hominum non si moderat uetustas, HHgenfeld 72 Sic erit ut perna minimę salfacta pntrescat M (non puerascit, ut P2 falso adnotat); Sic erit ut perna minime salfacta (sal facta Pi): putrescet (putrescit Lb) P1 P3 LbR; Sic erit ut perna nimis salfacta; petrascit Zd 73 Nemo petram subicit nisi solus ignis ad escam (adescat Ld) MP1 Ld; N. p. s., nisi solius ignis, ad escam LbR; N. pernam s. n. solidus ignis ad escam Hilgenf. 74 saxeis M . gehennę M 75 processis Hilgenf. 76 prebentes M 77 missam υ; missa MP1; iussa P3 Lb (iussa) unus, audit Lb )
    121
  10. Nec accipit corde monita, sed perditus errat.
  11. Quis modo delinquit (iudices estote de istis!),
  12. Qui monet aut ille, qui non uult dicto parere ?
  13. Spero, reus non est, qui Caesaris dictus obaudit,
  14. Contrarius autem perdit suam uitam superbus.
  15. Interdum quod meum est, qui prius erraui, demonstro
  16. Rectum iter uobis, qui adhuc erratis inanes.
  17. Vos tamen eligite, arbitrio uestro placentes,
  18. Quis uelit uenenum aut suauia pocula uitae!
  19. Bonum et malum est in ista natura creatum,
  20. Vt homo post -fata probetur quis Deo dignus.
  21. Adgredere iam nunc, quisquis es, perennia nosse:
  22. Disce, Deus qui sit uel cuius nomine adsit!
  23. Est Deus omnipotens, unus, a semetipso creatus,
  24. Quem infra reperies magnum et humilem ipsum.
  25. Is erat in uerbo positus, sibi solo notatus,
    26. [*](78 accipit MR (coniecturâ); accepit P1P2 (cod.!) LbLd corde monita scripsi (cf. u. 16 corde sopiti; Instr. 119, 15 si corde uiges; 27, 19 si corde retractes; Ouid. Met. 3, 689 Excute .. corde metum); eosde (tres priores litteras etiam cor legi posse testatur Knο̇ell; cf. u. 584) munita M; eosdem monitus R; easdem monitas Ld; eos monitas P3; eadem monita P1 Hanssen; eadem minus Lb 79 modum P1 delinquit R; relinquid M; relinquet Pl (s. u. Z.); delinquet Lb Ld; deliquit P* 80 monet MP1; monetur Ld; paret Lb; mouet B dictus P2R (cf. u. 15); dictos M Ld; dicto sabaudit Lb; dictis ob. Guil. Hartel 82 contrarius M P1 R (= contumax; cf. u. 721); contrarios P3Ld suam uitam LbB (cf. u. 784; Matth. 10, 39; interpr. palat. past. Herm. sim. IX. 26, 3 sibi soli uiuentes uitam suam perdunt); sua uita MP1Ld superbos P3Ld 83 erraui M (PJ falso: es sciui; cf. S. 107 p. 798); et sciui PlB; resciui LbLd 86 qui B 88 post fata scripsi (cf. S. l. c.); post facta M (P* falso: facit); prout facit P1; post factam P3υ probetur M (post facta probetur iam Lb et Huemer suspicati erant); approbetur Pl (s. u. I.) v 89 post es littera t erasa 90 qui M (cf. u. 117; 381; Kuehner ausf. Gramm. p. 481 sq.); quis P1υ nomine Mv; nominis P1 92 repperies M 93 his M solo Mv; soli P1 )
    122
  26. Qui pater et filius dicitur et spiritus sanctus. \'
  27. Sed ex quo decreuit mundum conponere signis, :
  28. Ignem interposuit metuendum angelis ipsis.
  29. Quos tamen distribuit minoris potentiae factos,
  30. Vt regerent caelos et terram et subdita terrae.
  31. Hunc ergo nec ipsi nuntii dinoscere possunt,
  32. Qualis sit aut quantus, nisi quod praecepta sequuntur.
  33. Est honor absconsus nobis et angelis ipsis,
  34. Quod Dei maiestas, quid sit, sibi conscia sola est.
  35. Relucet inmensa super caelos et sine fine;
  36. Aureum est totum, quod est quasi flammea uirtus.
  37. Illic Dei uas est, tantum sine cognita forma,
  38. Illa sunt secreta solo Deo nota caelorum.
  39. Haec gloria Dei est unica super angelos omnes,
  40. Hoc Deus est lucis aeternae, hoc spiritus aeui.
  41. In primitiua sua qualis sit, a nullo uidetur,
    42. [*]( 94 ſpι̃τ M 15 conponere M 15 sq. componere signis, | Ignem P1; componere, signis I Ignem RLd; componere, dignis I Ignem Hilgenfeld (P2: \'Excidisse uidetur unus ucrsiculus ex Apostolo, ni follor, excipiendus, I Timoth. VI, 6: Qui solus habet immortalitatem et lacem inhabitat inaccessibilem, ignem nempe interpositum, metuendum engelis ipsis) M interposuit P2υ; interpositum MP1 17 minoris potentiae factos Hanssen; minori potentiq factus M (P1 falso: miaoris potentiae, omisso factuI; itemque Pi); minoribus 〈esse〉 potentes P3 (Duebner ?); minoris potentiae deos Lb; minoris potentiae (minores potentias in commentario) a se B; minoris potentiae ipso Ld 18 celos M 100 precepta M 102 quid] d primo omissum m. 1. 8. I. scripsit cooscia sola (solo B) Duebner υ, sola conscia MP1 103 inmensa M celos M 104 Aureil 8 (P* falso: aureue) totum Jf; Ant aeuo. Totum P1; Aut requie totum Duebner Lb R; Aoreaque totum Ld (omnes interpunctionem post fine omittunt) quod est quusi M P1 Ld; torquet quasi Duebner Lb B 103 Illis Lb nas scripsi (cf. Sirac. 43, 2 Sol .. uas admirabile opus Excelsi; 60, 7; 10 quasi sol refulgens .. quasi uas auri solidum); UD7 (sic!) Mj uita P1υ; uia Lb; \'uia forsan in codice caractere euanido\' P* 101 Illa sed Duebner B solo Lbv (cf. u. 93); sola M; soli P1 107 Hec M unici? Wilh. Meyer, Abh. p. 299 108 Hoc .. hoc MPl; Hinc .. hinc B; Hic .. hic Ld eterne M )
    123
  42. Detransfiguratur, sicut uult ostendere sese.
  43. Praebet se uisibilem angelis iuxta formam eorum
  44. Et homini fit homo, ceterum Deus uerbo probatur.
  45. Idcirco nec poterit tanti Dei forma dinosci;
  46. Quidquid est, unum est, inmenso lumine solus;
  47. Vbi facies, oculi aut os aut membra notantur,
  48. Inde pugillo suo concludere circulum orbis.
  49. At tamen cum uoluit sciri de se ipso qui esset,
  50. Numine de tanto fecit se uideri capacem.
  51. Sunt quibus in ignem apparuit uoce locutus;
  52. Sumptus est in carnem, quem regio nulla capebat.
  53. Hic Deus omnipotens, Dominus suae conditionis, .
  54. Cum sit inuisibilis, facit se uideri quibusdam.
  55. Qui formatur modo, (modo) se diffundit in auras,
  56. Cuius nec initium nec finem quaerere fas est.
  57. Hic sine initio semper est Deus et sine fine,
    58. [*]( 116 Esai. 40, 12 119 Ezod. 3, 2 aqq. )[*]( 110 Detransfiguratur M (P1 falso: detransfiguratas); Sed transfigaratur P1; Sed transfiguratus P3R; Deus transfiguratus Lb uultustendere M 111 prebet M angelis MDuebner v; angelus P* 112 probatur Pv; probat M 114 unum MPlLb; unus v inmenso lumine solas Mpa; in immenso lumine (namine?) solas P*; in immenselumine solas B; in imm. 1. potens Lb; in immenso lumine; solet (Inde pugillo eto.) Ld (ceterae editiones ante solas nullam, post solas maiorem interpunctionem habent) 115 Vbi MP1 R; om. Ld; P* ab Vbi, cuius loco Coi substituere conatur, interrogationem orditur ocali P3 Lb S aut oculi MLd 117 ad tamen M qui M (cf. u. 90); quid P. («. u. Z.} υ 118 Numine P3υ; Nomine MPl uersus 115 sqq. L udwig ita scribit, ut 115 post 118 (uel 120; cf. praefat. eius p. X-V) inseratur, quam inuersionem improbat Wilh. Meyer, Abh. p. 805 120 capjebat Huemer 121 Hic MP1R (cf. u. 289); Sic Ld 122 facit scripsi; fecit Lbv; faciet MP1 123 formatnr M; formatus P1 (s, u. I.) Lb Ld; formam induerat R modo (modo) Lb Hanssen; modo Mv se MP1R; Bese PsLb Ld diffandit M; difiadit P1 (I. u. I.) υ -124 finem quaerere Plv; quirere finem M 124 sq. est. Hic P1; est, Hic Lbv )
    124
  58. Qui, prius quam faceret caelum, ferebatur in aeuum;
  59. Quicquid tenet caelum, prospicit ubique de caelo
  60. Et penetrat totum oculis et auribus audit.
  61. Huic ergo placuit carnalem mundi tenorem,
  62. Vt exaltaretur sola sempiterna maiestas.
  63. Nam, quod erat ante, referre nunc ardua res est;
  64. Sit licet descriptum, non sit nobis cura de illis.
  65. Cum haec, quae uidemus, non possumus tangere tota,
  66. Quis poterit scire, quid sit trans Oceani finem?