Carmen Apologeticum

Commodianus

Commodianus. Commodiani Carmina. Dombart, Bernhard, editor. Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 15, 1887.

  1. Mortem adinuenit, cum esset inuidus, hostis,
  2. Quam ebibit Dominus passus, ex inferno resurgens.
  3. Idcirco nec uoluit se manifestare, quid esset,
  4. Sed filium dixit se missum fuisse a patre.
  5. Sic ipse tradiderat semet ipsum dici prophetis,
  6. Vt Deus in terris Altissimi filins esset.
    7. [*]( 313 sqq. Eaai. 60, 5 sq. (Cypr. p. 78, 3 H.) 351 Bom. 11, 34 311 Sap. 2, 24 382 I Cor. 15, 54; Hos. 13, 14; Esai. 25, 8 366 Lnc. I, 32 )[*]( 348 et 310 nomini P1v (idem Cypr. test. I 16 p. 50,11 H.; TertuJL adu. Iud. 5; Marc. 3, 22); nomine M, sed priore loco altera mansis e in i mutauit 349 quas R, quod refutat Ld coll. u. 686 al. 350 Quae B mundę M 351 his M 352 p hora pphetica M 356 prebui M; deinde una littera erasa spntamentis B 359 sqq. conplacuit (M) consilium .. uso I — Nec .. poterat — taliter uenire pro nobis. I Mortem Wiih. Meyer (qui alias genetiuum esse existimat; pro nobis cum uenire esse coniungendum apparet, si comparaueris u. 286); complacuit: Consilium .. usus (M), I — Nec .. uenire — pro nobis I Mortem v; Sic .. complacuit, consilium .. usus, I Nec .. poterat taliter uenire pro nobis. ( Mortem P* 361 esset] postremas duas litteras in M m. 1. in rasura scripsit post inuidus comma posui; cf. u. 152; 164 364 patrę M 366 post altissimi littera f in M erasa )
    139
  7. Hoc et ipse fremit, humilis in carne cum esset,
  8. Testaturque patrem, ut ora prophetica firmet.
  9. Ex Israel legimus hominem resurgere talem;
  10. Et homo est, inquit, et quis eum nouit in ipsis ?
  11. Hieremias ait. Hic Deus est noster aequalis,
  12. Post haec et in terris uisus est conuersatus humanis.
  13. Esaias autem: Tu es Deus, et nesciebamus:
  14. Et Deus in te est, et praeter te non alter habetur.
  15. Et quis in occasum prophetarum lege ueniret?
  16. Cantate Domino, nomen est Deus illi, qui uenit!
  17. Et psalmus de ipso quartus quadragesimus inquit:
  18. Exaltabor ego in gentibus nomine magno.
  19. Et alibi legimus: Hodie te genui, fili;
  20. Pete, et dabo tibi, et habebis gentes heredes.
  21. Certe iam apparet, qui sit Deus et quis in ipso,
  22. Et cuius in nomine crederemus gentes ubique: .
  23. Dictum est Christo meo, teneo cuius dexteram, illud:
  24. Exaudiant gentes, et imperet gentibus ipse.
  25. Quid plurimis opus est, cum res tam aperte probatur,
    26. [*]( 319 cf. 291; NumBr. 24, 17 370 Hierem. 17, 9 (Cypr. p. 74, 17 H.) 371 sq. Bar. 3, 36; 38 373 Esai. 45, 14 sq. 371 sq. Psal. 67, 5 377 sq. Paal. 45, 11 379 sq. Psal. 2, 7 sq. 383 sq. Esai. 45, 1 384 Psal. 21, 29 )[*]( 367 fremit MP1R (in textu); premit R(in comment.) Ld 388 profetica. M 369 lfl M 371 Hyeremias M 374 preter M 375 quis MP1Ld; qui B occansum M (cf. Schuch. Vokal. I p. 112) legi M ueniret? Ld; ueniret: P1; ueniret, B, ut qui (v. 375) ad Domino (u. 376) pertineat; idem in commentario profitetur magis sibi placere uehiret secundum Graecum τ ἐπιβεβηϰότι; sed cf. u. 241 376 ille M 377 quartus quadragesimus Mv, qui numerus quamquam discrepat a uulgari psalmorum diuisione, nihil tamen mutandum; cf. quae disserui in Zeitschrift f wissenschaftl. Theol. XXII p. 380 sqq. inquid M 378 Exaltabar M gentibt M 379 hod M 381 apparet M qui sit M (cf. u. 90); quia sit P1 (s. u. l.) v 382 ubiquQ M 384 imperet Plv; imperent M 385 plurimis MP\' R; pluribus Ld; cf. Ienaer Literaturzeit. ann. 1877 p. 797; Wölfflin., lat. u. rom. Comparat. p. 69 sq.; p. 70; ceterum Ld ipse genuinam lectionem restituit in praefat. Instr. p. VIII )
    140
  26. Cum is, qui taxatur, populus iam in illo laetatur?
  27. Illi autem miseri, qui fabulas uanas adornant •
  28. Et magum infamant, canentibus rostra elusissent.
  29. Quales eos dicam? antequam dispersi fuissent,
  30. Quos nec exulatus fregit nec seruus ipsa.
  31. Si magus adfuerat, cur ergo prophetae canebant
  32. Venturum e caelo, ut esset spes gentium ipse?
  33. Si false de ipsis pronuntiant perdere terram,
  34. Quod prouenit de eis, sic erint et falsa de illo.
  35. Sed quia sunt semper spreti, quod cruenti fuerunt,
  36. Contra suum Dominum rebellant dicere magum.
  37. Nec uolunt audire, quae dixerunt uates in illos,
  38. Quod non intellegerent in totum fine sub ipsa.
  39. Ipse Deus illos descripsit: Pectore clauso
  40. Nec uideant oculis nec intellegant corde durato;
  41. Incrassauit enim cor populi huius iniqui,
    42. [*]( 392 Gen. 49, 10 311 cf. 245 sq. 38 sqq. Esai. 6, 9 sq. )[*]( 381 his M letator M1; probatur M1 388 magam P1v; magnum M 381 dispersi] postremae dttae litterae in MJ sic scriptae V, quod altera manus correxit ut sit fi post faisaent inuenitur in cod. signum , cui respondet imo margine , quo signo praemisso altera manu u. 390. subiungitur 390 nec eisulatus P2v; nec exolatas M (P\' faUo: ezolatos); nec ezsnlatos Pl fregit nec sernitns ipsa Wilh. Meyer; fregit In senectas ipsas M (Pl falso: ipsos); fregit nee ipsa Benectns Zd; fregit, ense (ensis B) necat ipsos P1R; fregit, sed incitat ipsos P3 391 adfuerant M1; n del. M2 propbete M canebant? P1v post canebant M haec praebet a Pitra omissa: Ventur. ecelo ut esset fpes gentium ipsę; cf. w. 744; 8. 107 p. 795 394 erint et falsa scripsi (cf. Instr. II 3, 4; 23, 12; I 27, 18); erit et falsa M; erunt et falsa P\' Wilh. Meyer, Abh. p. 293; erit et falsum v 395 semp spreti M; spreti semper Pl (8. u. I.) v 396 dicere magum P1R; dicere magnum M (P2: \'Magnus in cod.\'); magum dicentes Là; Ps: \'Aliis placuit retinere magnum ». e.: Si prae sua in Deum proteruia illi magni nomen detrectant\' 318 in Mm. 1. s. l.. ipso P1 399 describsit M descripsit: Pectore clauso scripsi; descripsit, pectore clauso P1; descripsit pectore clauso (clnso B), e 400 Nec M; Ne P1 (s. u. l.) v )
    141
  42. Vt nihil agnoscant, donec meo uerbo sanescant.
  43. Praedictus est Deus carnaliter nasci pro nobis,
  44. Vt fieret illis merito cruciatio maior:
  45. Ecce dabit Deus ipse uobis signum ab alto:
  46. Concipiet uirgo et pariet terra caelestem;
  47. Emmanuel autem uocetur, iusserat illos;
  48. Quod lingua Latina \'Dens nobiscum\' euoluit.
  49. Audite, quod ipse nutriretur melle, butyro,
  50. Et Samariam caperet, uerbum priusquam loqueretur.
  51. Sed haec est historia clausa, de qua docti reuoluunt,
  52. Vt paruulus lactans sine pugna praedas iniret;
  53. Passio cuius praedicta est taliter ante,
  54. Vt Deus passibilis fieret profuso cruore.
  55. Esaias ait: Tamquam ouis ductus ad aram,
  56. Nec uoce clamauit, patienter omnia gessit.
    57. [*](4Q5 sqq. Esai. 7,14 eq. 408 Matth. 1, 23 410 Eiai. 8,4 415 sq. Esai. 53, 7 )[*]( 403 meo uerbo sauescant P2v, mea uerba senescant MP1; Ps dicit noluisse se coniecturam suam in textum recipere, quod ironice Commodianus dicere potuerit: \'Nae, tantum audient, quum Dei deficientibus annis ipsius uerba senio tabuerint\' 403 predictus M . Dominus r Hanssen Wilh. Meyer, Abh. p. 290 404 cruciatio M; r m. 2. addidit . 405 Dominus Hanssen 406 celestem M 407 illis B s buturo M .410 Et (om. B) Samariam caperet, uerbum Pl (s. u. I.) v (ad quam lectionem probandam B affert Esai. 8, 4 διότιπρὶν ἢ γνω̃ναι τὸ παιδἱονϰαλει̃ν πατἑρα ἢ μητέρα, λήψεται .. τά σϰυ̃λα Σαμαρείας Et uerbum Samaria caperet et M (apparet igitur, quae codicis lectio uidebatur, eam ingeniosam Pitrae esse conieeturam) priusquS M (P* falso: priusque) 410 loqeretur M 411 hec M hystoria M eluea B qa M 412 predas M iniret P1 R Wilh. Meyer, AM. p. 293; inTre M (extremo margine acriptum, ut una littera potuerit glutinatoris opera intercidere); teneret Ld (quia \'dictio praedaa inire latina est nulla neque cum uerbis Graecis (lea. 8, 4) conuenit\'); haberet Hanssen 413 predicta M 416 post gessit P1v exhibenti Tu Deus et Dominus uere meus! cpntra quem ille, quae uerba in M non hoc loco, sed post uersum 567 inueniuntur; cf. S. 107 p. 793 sq. )
    142
  57. Suffigitur clauis, quod Dauid praedixerat olim;
  58. Quem et potauerunt secundum scripturas acetum.
  59. Et in uestimentis meis, dixit, sortem[que] miserunt,
  60. Quod factum, et legimus in illo omnia gesta.
  61. Fuerunt et tenebrae factae tribus horis a sexta
  62. Festinauitque dies inducers sidera noctis.
  63. Praedictum hoc fuerat fieri per prophetam Amos,
  64. Vt tegeret subito sese per sollemnia sancta.
  65. O mala progenies, * * subdola fronte!
  66. Generaui suboles, dixit Deus, qui me negarent.
    67. [*]( 417 Psal. 118, 120 (Cypr. p. 88, 7 H.) 418 Paal. 68, 22 419 Psal. 21, 19 421 Matth. 27, 45 423 sq. Amos 8, 9 425 Esai. 1, 4 426 Esai. 1, 2 )[*]( 417 predizerat 4!8 scribturas M acetum MPfJ ut psalm. cod. Sangerman. (Sabat. II p. 137) et cod. Fuld. deperd. in libro TerluU. adu. Iud. c. 13; aceto Lb 419 Et M{?) B (coniecturâ) Ld; Vt P1 (s. u. I.) sortem Lbv; sortemqae MP1 Wilh. Meyer, Abh. p. 293 (\'que steM bei Commodian dfter, wo es kaum zu erkldren ist\') 420 sq. factum, et legimus in .. gesta. I Fuerunt scripsi; factum et legimus in .. gesta fuerunt. I P; factum et legimul. In .. gesta fuerant. I R; factum et legimus. In .. gesta I Fuerunt Ld 421 fuert M tenebrae factae tribus horis a sexta Hanssen Wilh. Meyer, Abh. p. 293; tenebre facte tribs horis a* sextam M (d m. 1. s. I. scripsit); tenebrae factae ad sextam (in P3) tribus horis P1; t. f. tr. (sunt) h. ad sextam Lb; t. f. tr. in h. a sextam R; t. f. tr. h. ad sextam Ld 422 inducere Mj obducere P1 (8. u. I.) v 423 Amos MPl (cf. u. 66; 193); Amosum P3v post Amos in M additur , quod est signum uersus exeuntis 422 sqq. noctis. I Praedictum .. Amos, I Vt scripsi; noctis. I Praedictum .. Amos I Vt P1; noctis, I — Praedictum .. Amosum — I Vt v 424 Vt tegeret subito sese (sc. dies) Ld; Vt legeret subitos esse м.; Vt legeret sublatos esse P1; Vt lugeret subito terra Lb; idem suspicatur hic uersum excidisse et locum sic esse scribendum: cVt lugeret subito terra per (solem occasum, I Mutaretque Deus in luctum) solemnia sancta ; ut lugeretur sublato die 22 coll. Cypr. test. II,\'23 p. 91, 3 sqq. H.: occidet 1 meridie et obtenebrabitur dies lucis; et conuertam dies festos uestros in luctum sollemnia M 425 0 mala progenies subdola fronte M; 0 mala progenies, (inquit,) o subdola fronte! P; 0 mala progenies, (audi,) o subdola fronte! R; 0 m. progenies! 0 s. fronte I (Generaui) Ld; 0 m. pr., (ingrata,) a. fronte! Hanssen; fort. addendum: ceruicosa; cf. 261 429 suboles M; soboles P1 (s. u. I.) v )
    143
  67. Et dixit: Audite uocem tubae. — Nolumus, aiunt.
  68. Hoc dicit Ezechiel: Audient ergo gentes a longe.
  69. Vno uolo titulo tangere librum Deuteronomium:
  70. In caput eritis, gentes ; nam increduli retro.
  71. Si respuunt certe omnia supra dicta rebelles,
  72. S(c)ite quid opponunt, cum res tam aperte dicatur?
  73. Videte iam ergo, dubii qui nunc usque natatis,
  74. Quod gentes in Domini fuerint scriptura priores.
  75. Nunc ergo fas est credere, quem libri designant,
  76. Non idolis uanis, qui frustra pro uita coluntur,.
  77. Nec istis adiungi uoluptuosis et sine freno,
  78. Qui magis luxurias diligunt quam Summi praecepta.
  79. Non est culpa satis una, qui credere nolunt,
    80. [*](427 Hierem. 6, 17 sqq. 421 sq. Deuter. 28, 44 )[*]( 427 dii M 428 Ezechiel] quamquam locus citatus apud Hiere-. miam inuenitur, nihil tamen mutandum est, cum Cyprianus eodem modo errauerit; de qua re qf. Roenseh. comment. et Zeitschr. f. wissengch. Theol. XXII p. 378 429 Hoc uolo P* titulo P1v; titulS M. deutheronomiS M; Deuteronomii P1 (s. u. I.) Ld; Deuteronomi R; Denteronomum(?) Wilh. Meyer, Abh. p. 299; 305 430 In caput eritis, gentes; nam increduli retro. Wilh. Meyer; In (Id Lb) caput: Eritis gentes; nam increduli retro (Respiciunt,) I P1 Lb; In caput eritis, gentes, nam increduli retro j (Bespiciunt.) v, B in comment. totum locum illustrauit colI. Cypr. test. I, 21 p. 55, 10 H: Eritis gentes in caput, incredulus autem populus in caudam 431 Si respuunt M (P1 falso: Sic respiciunt); Respiciunt, P1; Respiciunt. v certe] contra P3Lb; malim corde; cf. Instr. I 27, 13 si corde retractes reuelles M; rebelles, Wilh. Meyer, Abh. p. 305; rebelles. P1v 432 Scite quid P1v; Scite, quid Wilh. Meyer; Site quid M (Pl falso: quia) dicatur. P1; dicatur? v 433 natatis M (cf. quae Heindorf adnotat in Horat. serm. 117, 7); nutatis P\'® 434 Domini v; dSo M; Domino P1 scribtura M 431 Nunc ergo fas est MP1 (cf. u. 439); N. e. 1 est ei R; N. e. f. ei Ld (idem in praefat. Instr. p. VIII praefert est); Huic ergo fas est Wilh. Meyer 436 qui MPl (cf. u. 348 sqq. gentes, Apud quos .. Qui; 467 sqq. ipsa maiestas .. profitetur, ipse quis esset); quae v 438 precepta M 430 satis una qui MP (cf. u. 435); satis una quia R; satis (iis) una qui Ld; eidem postea (praefat. Instr. p. VIII) magis placebat codicis lectio )
    144
  80. Sed magis infamant: In puteum misimus illum.
  81. Quapropter et Dominus indignatus inrigat illos:
  82. Propter uos nomen meum blasphematur in gentibus, inquit
  83. Si missus in puteum, sed resurgere quare clamatur ?
  84. Ab inferis, Domine, animam meam inposuisti:
  85. Ego dormiui, ait, et somnum cepi securus;
  86. Auxilio . Domini surrexi, nihil mali passus.
  87. Et iterum dicit: In infernum non derelinques
  88. Nec dabis sanctum tuum interitum quoque uidere.
  89. Hic personans ait: Fili prophetae, ascendo,
  90. Vt Dominum dicam passum per miseriam summum.