Carmen Apologeticum

Commodianus

Commodianus. Commodiani Carmina. Dombart, Bernhard, editor. Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 15, 1887.

  1. Nec, quo se auertat, prouidet gens omnis humana.
  2. Stellae cadunt caeli, iudicantur astra nobiscum:
  3. Turbantur caelicolae, agitur dum saecli ruina.
  4. Suppetium nullum tunc erit et clamor inanis;
  5. Non nauis accipiet hominem, non ulla latebra;
  6. Nec illi subueniunt, quos ante pro magno colebant:
  7. Quisque sibi satagit, sed nil profic<i>et illi;
  8. His tantum proficiet, qui fuerint Christo notati;.
  9. Ros ad illos erit, nam ceteris poena letalis.
  10. Pars incredulorum seruatur molliter usta,
    11. [*]( 1004 putastis B coU. Instr. II 2, 4 sq. 1006 tonitrui P\' (cf. u. 1025); tonarni M; tonitrus Lbv descendit P1 (s. u. I.) v; discendit M 1007 abque M 1008 tempesta M furit P v; fug M 1009 Bag M tremit] nouissimae duae litterae in M liturd extmctae 10]0 quo acripsi (cf. u. 1021 quocumque se uertunt); qua P1v; in M hoc uocabulum tinearum morsu ut uidetur ita exesum, ut primae tantum litterae (q) uestigia satis parua compareant auertat Mv; nertat P1; Ld in praefat.: \'forte q. se auferat\' 1011 Stelle .. celi M iudicantur M (dilucide scriptum, quamquam primarum litterarum pars superior a tvneis erosa est); (iudi)cantur P1v; \'mutantur Roenschio in mentem uenit coll. Instr. II4, 9 et astra uel ipsa mutantur Ld praefat. p. XXXX 1012 celicolę M du secli M 1013 nullum tunc M (cf. Instr. II 2, 15); tunc nullum P1 (s. u. I.) v 1014 homi//////nem M; litterae mi m. 1. ut uidetur bis scripserat ñ (= non) M; nec P1 (B. u. I) v illi .. quos M; illis .. quos P* (s. u. l.) Ld; illi .. quem B 1010 Quisque] i M* s. I. add. nil M; nihil P1 (s. M. I.) v proficiet P1 (s. u. l.) v; proficet M 1017 fuerint qui B 1018 Eos ad illos erit M (cf.\' Zachar. 8, 12 et caeli dabunt rore m suqm et possidere faciam reliquias populi buius uniuersa haec); Quos ad illos P1; idem in commentario (PI) adnotat: \'Sic (Quos) cod.; forsan Pax\'; Quorum salus P3v 1020 gen+ M-. )
    182
  11. Vt genus ipsorum iterum se in ultimo plangat.
  12. Quocumque se uertunt homines, uis ignea feruet;
  13. Aer ipse mundi, qui placebat ante, crematur.
  14. Quot strepitus caeli ingruentis fulmine dicam,
  15. Cum ira tot annis collecta funditur omnis?
  16. Hinc ignis, hinc tonitrua, hinc turbines, tot mala, feruunt,
  17. Bapieturque polus subi<ta> ui mortis in umbram.
  18. Partim terra tremens laxat fu(ndamina tota),
  19. (Par)tim tonitrua disrumpunt moenia firma;
    20. [*]( 1022 Aer ipse mundi qui placebat JfP (idem in Spicil. IV p. 222 Aes ipse mundi, cui placebat in textum (P) recepit; in commentario (Pi) ibi haec addidit: \'Vix non(?) reluctante codice, sed urgente grammatica, primum Aer edideram; iam ex meo apographo Aes emicat sensuque planiori(?) fluit\'; in eiusdem Spicilegii eodem uolumine p. 142 sic uersum alkgat: Aer ipse mundi qui plac-ebat (praeerat?) ante crematur; Aes ipse mundi, qui (cui R) placebat LbR; E se ipse mundus, qui placebat Ld 1023 Quot strepitus Ld (in textu); Quot crepitus idem in praefat. coll. u. 1033; Quod strępitus M; Quos strepitus 2* R ingruentis acripsi (cf. Liu. XL 58, 6 caelumque in se ruere aiebant; Verge Aen. 1, 129 caeli .. ruina); incruentes M; ingruente P1v; ingruentes P1 fulmine] litterae e suprema tantum particula, in M comparet 1024 annis] primae tres litterae in M parum con- ipicuae 1025 hinc tonitrua MP1 P4R; tonitrua (om. hinc) Lb; hinc tonitrus Ld turbines MP; turbinis P1v tot mala MP* (errore typogr. mal) v; tota mala P\'; tot mala interpunctione seclusi fement Pl 1028 Rapieturque v; Rapiturque P1; Rapiaturque P4; ̃ v Rapiatqe M subita ui scripsi; su////b//.. I TUI M (ut Knoell indicat); Pitrae (PhUlippsio ?) idem codex eubtus praebere uidebatur; subitae P P4; subitaneae Ps (Duebner?) Ld; subeuntis P; subiturae R umbrã//// M; umbra P1 P1v 1027 terf M fu(ndamina tota) scripsi; fu.......... (decem fere litterae euanuerunt) M; fu(nebria clanstra) P1; (funebria claustra) P1v 1028 (Par)tim P1v; (Partim) P*; - tim (Utterae antecedentes cum marginis laeui parte interciderunt) \' o thonitrua disrupunt menia ]1]ma M (primarum ultimi uocabuli litterarum pars superior dextro margine laeso abscissa; Knoell legendum putabat firma; Pitra et Phillipps ... yma in codice legere sibi uidebantur); tonitrua disrumpunt moenia (mundi) P1; t. d. m. prima (ima Ld) P4v )
    183
  20. (Atque disturbantur m)uri sicut puluis in auras;
  21. Saxa uolant, uen(tis nudantur) tecta domorum.
  22. Vastantur patriae, prosternitur ciuitas omnis
  23. * t * * osculum uestigio tradat.
  24. Tot crepitus, tantos fragores t<antasque) ruinas
  25. Quis po(te)rit ferre aut na<u>f<ra>gia tanta <uitare)?
  26. Quid misera mater faciet tunc paruolo dulci ?
  27. Aut si pater natum piet, quid profic <i> et illi?
    28. [*]( 1029 Psal. 1, 4? )[*]( 102f (Atque disturbantur m)uri sicut puluis in auras scripsi; - uri sicut puluis in auras. M (ut Sedlmayer et KnoeTl testantur; pro uri Pitra ituri, Phillipps ri legebant; de ceteris consensus est; priora huius uersus uocabula partim in dextro, partim in sinistro margine abscissa); (Et fundamenta mundi) ituri sicut puluis in auras P1 v; (Et rumpunt montes ru)turi s. p. i. a. Lb- 1030 Saxa uolant uer ///////////////| t..ta domor M (post uolant litteras ue et lineolam insequentem primus indagauit Knoell; idem illic uentis scriptum fuisse ingeniose suspicatus est; nos addidimus nudantur); Saxa nolant (scissis rupibus et) tecta domorum P*v 1031 Vastant M p(f)τernιτ̍̎ M; contremet P2; prosternitur P1v; prostemit Phillipps (Ps) omnis] s in M prope ewmuit 1030 sq. domorum, I Vastantur patriae, prosternitur scripsi (patriae = ciuitates uel terrae; cf. Mommsenii indicem editioni Iordanis subiunctum et Phil. Thielmanni commentat. \'Ueber Sprache und Kritik des lat. Apolloniusromans\' p. 32); domorum: I Vastantur patriae, prost. ? P4; domorum I Vastantur, patriae prost. v 1032 ///////τ//////////| osculũ uestigio tradat* M; (Vt uix, ubi sit puluis)culum uestigio tradat P4; (Vt uix, ubi fuerat frust)ulum uestigio tradat R; (Vt uix, ubi fuerit, pl)ueculum u. tr. Ld 1633 Tot crepitus tantos fragores (tantasque) ruinas v; Tot crepits tantus fragor est /////////////\'//| ruinas M; Tot crepitus, tantum fragorem (totque) ruinas P* 1034 poterit Pv; po..rit M; potuit P\' naufragia P1v; na////f/////gia M tanta ////////////////////| M; post tanta P4 suppleuit: deftere; Lb: telluris; R: durare; Ld: tueri; ego malim: uitare 1036 A7t si pat natQ I pia quid pfica illi M (extremam partem uocabuli natum, quam Pitra coniectura suppleuerat, Knoell ex ipso codice eruit; idem, nisi notas eius perperam intellego, perspexit inter natum et piet nihil excidisse; de piandi uerbo cf. Instr. II 24, 14 Nec non et de lucro mercis su(m)is te piare); Aut si pater nat(um ra)piet, qui (quid v) proficiet illi? P*v; Aut si pater na iet, quid proficiet illi P5 (cod.); Etsipater ...piet quid proficet illi Phillipps (PS). )
    184
  28. Vae refugis Domini, uae et sine Christo n<e>fa<n>dis,
  29. Quorum et laeta(n)tes iudicantur <et> pie flentes!
  30. Pla(nget prae)terea mugitibus tota natura,
  31. Donec cesset furia (tandem conp)leta caelestis.
  32. Tunc mensibus septem remundabitur terra per ignem
    33. [*]( 1037 Vae refuges dfli uaε& eine xpo n.(f)a. I dis M (Sedimayer nota- uerat uate//// et nll/lllla I dis; ueriora perspexit KnoeU; idem nefandis ultimo loco scriptum fuisse ingeniose coniecit); ........ refugia Domini ...... sine Christo ... P* (cod.) ; Quid (Vae LbLd) refugee (refugis Ld) Domini (Domino Lb), uates sine Christo, (discordee?) P1 Lb Ld; \'Idem (= Phillipps): uae refuges\' P5; VM refugis Domini! Vates sine Christo (docentes) B 1038 Qaor & leτ̂a.ęęſ iudicantur pie flentes* M (tertio loco letantes genuinam codicis lectionem esse primus uidit Knoell; de ligatura te (= te) ct. Wattenb., lat. Pcalaeogr.3 p. 61; sedlmayer notauerat leτa////orſ; ante pie, quamquam eius rei in cod. nutium est indicium, excidisse aliquid suspicor; interposui et); Quorum et laeta sors iudicantur pie flentes P1 (cod.) Phillipps (P5); Quorum et laeta sors iudica(ba)tur (iudicabitur LbLd) (nunc) pro se flentes P\' LbLd; Quorum iudica(ba)tur et laeta sors (nunc) pro se flentes JR 103t Pla(nget f prae)terea mugitibuB tota natura scripsi; Plax//////////////|ter ea mugitib.. .τ̂a..τ̂.ra M (ter legi ita codice Knodl affirmat; Sedlmayer tes scripserat; de a in ea dubitauit Knoell; idem ex uestigiis sub finem cognoscere sibi uidebatur scripturam: mugitib; totanatura); ......... mngitibus ......... P* (cod.)\'; \'apographum meum: pla ... ter ... mugitibus, mediomontanus edxtor (=n Phill.) prolixius: pla[agen?]tes ex mugitibus\' P5; Plang(unt) ex mogitibus, (prostratique ter)ra P*; Plang(unt) ex mugitibus <seseque prostemunt in ter)ra v 1040 Donec cesset furia (tandem conp)leta caelestis scripsi (cf Ezech. 7, 8 com- plebo furorem meum; Apocai. 16, 1); Donec cesset fnria . ar//ll... | leta celestis· M (uerba Donec cesset furia testantur Sedlmayer et Knoell; post furia sex fere litterae euanuerunt, quarum altera KnoeUio a fuisse, tertia ad similitudinem n litterae accessisse uidebatur); ....... laeta coelestia ...... P5 (cod.); Donet c... et f... ri... laeta coelestis Phiilipps (P5); Dum <illuces>cet (frat)ri(bus aula) laeta coelestis P1v 1041 Tunc mensibus septem remundabitur terra per ignem scripsi (de ? remundare cf. Georg. HW\'; Ital. rimondare); (Tu)nc men(f)bt VII (fe) mundabιτ̍̎ ter. a///̰/.. I ns M (cum pleraque iam Sedlmayer rectius cognouisset, Knoell fe (re?) ante mundabit(ur) et sub finem p ig ante nẽnd partim oculorum partim ingenii acumine indagauit); Tum ......... mundabit ....... P* (cod.); Tunc <lux uitae) uirum mundabit aet(er)na (super)uae P4v; \'Alia coniectabat cl. censor (?) : Tunc (mentes) uiram mandabit aet(er)na .... ne\' P5 )
    185
  33. Et qui f(uit> humilis ueniens de caelo uidetur.
  34. Cum illo descendent angeli claritatis aeternae,
  35. Rumpen<tur) et tumuli, exurgent corpora iusta;
  36. Quae rapiunt nubes et portant <obui)a(m Ch)risto
  37. In a(e)ra; Dominum <ex>cipiunt sancti uiuentes.
  38. Suscitat e(t) illos), ut uideant gloriam eius,