Conlationes Patrum (Collationibus)

illa cupit satiari somno, repleri cibo, hic ita uigiliis et ieiuniis saginatur, ut ne ad ipsum quidem necessarium uitae usum somnum cibumque uelit admittere. illa uniuersis exuberare copiis concupiscit, hic ne ipsius quidem exigui panis cotidianam substantiam habere contentus est. lauacris illa nitescere et cotidianis adulantium cuneis adpetit. constipari, hic squalore sordium et inaccessibilis heremi uastitate congaudet cunctorumque mortalium praesentiam [*]( 8 1. o. 16—17 ) [*]( 6 nec X 6 designara DI 10 nero] antem P 14 in tMtimonium 0 cottidie DX 16 diliciis D\'P 19 nt] et 0 20 inpertiri D\'O\' 23 geinniis Dl 24 somnum cibumque (cyb. D) DOX: s. cibosque P somnumque W uellit DlPl admitere D 25 exuberare D\' nec PX 26 cottid. X 87 cottid. DX coneii D1W1 19 perorrescit W )

Inter has igitur utrasque concupiscentias animae uoluntas in meditullio quodam uituperabiliore consistens nec uitiorum flagitiis oblectatur nec uirtutum doloribus adquiescit, sic quaerens a passionibus temperare carnalibus, ut nequaquam uelit dolores necessarios sustinere, sine quibus desideria spiritus nequeunt possideri, absque castigatione carnis castimoniam corporis desiderans obtinere, sine uigiliarum labore cordis adquirere puritatem, cum requie carnis spiritalibus exuberare uirtutibus, absque ullius exasperatione conuicii patientiae gratiam possidere, humilitatem Christi sine honoris mundani exercere iactura, religionis simplicitatem cum saeculari ambitione sectari, Christo cum hominum laude ac fauore seruire, districtionem ueritatis sine cuiuspiam uel tenui offensione proferre: postremo sic mauult futura consequi bona, ut praesentia non amittat.

quae uoluntas numquam nos ad perfectionem ueram faceret peruenire, sed in tepore quodam deterrimo conlocaret talesque faceret, quales illi sunt qui in Apocalypsi increpatione domini castigantur: scio opera tua, quia neque frigidus es neque calidus. utinam frigidus esses aut calidus. nunc autem tepidus es, et incipiam te euomere ex ore meo, nisi hunc tepidissimum statum altrinsecus haec insurgentia bella disrumperent. nam cum famulantes huic uoluntati nostrae ad hanc remissionem noluerimus nosmet ipsos paululum relaxare, confestim aculei carnis insurgunt suisque nos uitiis et passionibus sauciantes [*]( 20 Apoc. 3, 15-16 ) [*]( 3 nulla distinctio in WX tias animae] incipit V 4 in om. 0 meditnlleo V 5 oblectatus D 6 temperari D\'PX 7 uellit DlP neceBsarioB V1 8 possidere D* 11 connitii WX 15 destrict. 0 16 malauult D 18 taepore V (passim) tempore WlOP . teterrimo DOxX 21 utinam ... calidus in marg. m. 2 W 22 autem quia W2P2X2 et om. D\'WPX 23 euouere D1 ei] de PX taepidissimum V (passim) 24 altrin- sicus V 26 ipsus Y paulum D)

rursum si spiritnB feruore succensi opera carnis uolentes extinguere sine ullo respectu fragilitatis humanae totos nosmet ipsos temptauerimus ad inmoderata uirtutum studia cordis elatione conferre, interpellans inbecillitas carnis ab illa reprehensibili nimietate spiritus reuocat ac retardat. et ita fit ut utraque concupiscentia tali conluctatione alterne sibimet repugnante animae uoluntas, quae nec totam se carnalibus desideriis dedere nec uirtutum uult laboribus desudare, quodammodo iusto moderamine temperetur, dum haec inter utraque contentio, illam perniciosiorem excludens animae uoluntatem, ut quandam aequitatis libram in statera nostri corporis conlocat, quae spiritus carnisque confinia iusto discernit examine, nec a dextris mentem spiritus ardore succensam nec a laeua carnem uitiorum aculeis praeponderare permittens.

dnmque haec pugna cotidianie diebus utiliter exagitatur in nobis, ad illud quartum quod nolumus salubriter uenire conpellimur, ut puritatem cordis non otio nec securitate, sed iugi sudore et contritione spiritus adquiramus castitatemque carnis districtis ieiuniis, fame, siti ac uigilantia retentemus, directionem etiam cordis lectione, uigiliis, oratione continua et solitudinis squalore capiamus, patientiam tribulationum exercitiis retentemus, cum blasphemiis et obprobriorum saturitate nostro seruiamus auctori, ueritatem cum inuidia mundi huius et inimicitiis, si necesse fuerit, exsequamur, et tali conluctatione in nostro corpore militante protractis nobis ab hac ignaua securitate atque ad istum [*](2 adqae VDlP nolaptatem X 3 rursus D1PX 4 stae D\' 5 totus V ipsa F 7 inbicillitas W\'P 8 ut om. 0 9 alterne WO: alternae VDP alterna Xv 11 quodammodum W 12 dum ad haec D 13 eqaalitatis 0 14 libra D* in om. DIX 16 ad leua D OMne Dl 17 cottid. X 21 adqueramus Dl destrictis DlWO ieiunia D\' 24 blaaf. OX 25 obpropriorum VW. aucturi V auotore Dl 26 axequamur 0 28 ignauia W adque VD1P atam 01. )

optime media retentetur, et tepidam nostrae uoluntatis arbitrium hinc spiritus feruor, illinc carnis geiidissimus rigor moderatissimo calore contemperent, ac neque ad effrenata uitia mentem pertrahi concupiscentia spiritus sinat nec rursus ad uirtutum inrationabiles adpetitus fragilitas carnis spiritum patiatur extolli, ne uel inde omnigenum pullulent fomites uitiorum uel hinc elatio morbi principalis emergens telo nos superbiae grauiore confodiat, sed horum pugnae aequilibratio iusta succedens sanam et moderatam inter utraque uirtutum reseret uiam, itinere regio docens militem Christi semper incedere.

atque ita fiet, ut cum pro tepore huius quam diximus ignauissimae uoluntatis propensius mens ad desideria carnis fuerit deuoluta, spiritus concupiscentia refrenetur, nequaquam eo uitiis adquiescente terrenis, rursumque si inmoderato feruore per excessum cordis ad inpossibilia fuerit spiritus noster et inconsiderata praereptus, infirmitate carnis ad iustum retrahatur examen et transcendens uoluntatis nostrae tepidissimum statum commodissima temperie planoque tramite cum sudoris industria uiam perfectionis incedat.

simile quid etiam in illius turris extructione legimus a domino dispensatum in libro Geneseos, ubi linguarum oborta repente confusio sacrilegos ausus hominum nefandosque conpescuit. permansisset enim etiam ibi aduersus deum, immo aduersus eos qui diuinam eius adtemptare coeperant maiestatem consensus noxius, nisi eos dispensatione dei repugnans inter se diuersitas linguae per dissonantiam uocis in meliorem statum proficere conpulisset, et quos ad excidium sui animauerat perniciosa consensio, ad salutem [*]( 21 cf. Gen. 11 ) [*]( 1 aequitatis D\' 2 obtime DOP 3 illic D\' rigore W moderatiuemo D\' 4 conteperent Dl contemperet DtpX 5 rursum PX 9 pugnae delet. in D aequiliberatio D1O1 10 BUecendens 0 utraque DWOPX: utramque V cf. ad cap. 9, 2 resernet PX 11 itenere D1 12 adque V . fit PX tempore WP1 16 inposibilia D et om. 0 17 praeruptui VO infirmitatem V1 18 transscendens 0 18 nefanduaque V* 26 magestatem 0 )

In tantum uero utilis nobis ex huius pugnae diuersitate cunctatio nascitur et salutaris ex hac concertatione dilatio, ut resistente soliditate corporea, dum ab eorum effectu quae nequiter mente concepimus retardamur, nonnumquam in meliorem statum seu paenitudine subsequente seu emendatione quadam, quae solet procrastinatione operis et recogitatione interueniente descendere, corrigamur.

denique hos quos intellegimus ad uoluntatum suarum desideria perficienda nullo carnis obstaculo retardari, daemones scilicet ac spiritales nequitias, et quidem cum sint de eminentiore angelorum ordine deuoluti, detestabiliores esse hominibus contemplamur, eo quod possibilitate eorum desideriis adiacente id quod nequiter semel conceperint inrenooabili malo perficere non morentur, quia sient est animus eorum uelox ad excogitandum, sic ad perficiendum pernix et absoluta substantia, dumque subpeditat eis prona facilitas ea quae uoluerint peragendi, conceptum malum\' nulla intercedens deliberatio salutaris emendat.

Spiritalis namque substantia nec ulla carnis soliditate deuincta ut excusationem exortae in sese prauae non recipit noluntatis, ita ueniam malignitatis excludit, quia nulla quemadmodum nos ad peccandum inpugnatione carnis extrinsecus lacessita est, sed uitio solius malae uoluntatis accensa. et ob hoc sine uenia peccatum et languor sine remedio est. sient enim nulla terrena sollicitante materia conruit, ita ne indulgentiam quidem aut locum potest paenitudinis obtinere. [*]( 2 intercidente V 8 melati D 7 nequitur D\' conoepimna v1: concipimna rell. v 8 penitodine VOX 9 procrutinationee W1 10 discendere WP 11 uolatatum D\' 12 daemonis W1 Bpiritalis W1 13 equidem 0 14 quod] qaodsi D 16 conceperent V 19 facultas D* 22 dinincta F* deuicta OX se PX reoepit V 2suenia D1 24 extrisicus V 25 lacessita W 26 Iangor 0 27 materiae D 28 quidam W1 poterit 0 . optinere W pott obtinere Mstinguunt DiP )

Primo quod desidias ac neglegentias nostras statim arguit et ut quidam diligentissimus paedagogus a districtionis et disciplinae linea numquam nos deuiare concedens, si paululum quid securitas nostra mensuram congruae serietatis excesserit, flagellis incentiuorum stimulat confestim et increpat atque ad conpetentem reuocat parcitatem. secundo quod pro castimoniae ac puritatis integritate, cum dei gratia concedente ita nos longo tempore genitali pollutione uiderimus inmunes, ut ne ipsa quidem simplici conmotione carnis ulterius nos inquietandos esse credamus et per hoc, uelut qui non gestemus corruptelam carnis, in secretis conscientiae nostrae fuerimus elati, suo nos rursum quamuis quieto ac simplici uisitans fluxu humiliat ac retundit nosque homines esse stimulis suis admonet.

quodammodo enim, cum in ceteris generibus uitiomm et quidem grauioribus magisque noxiis indifferentius soleamus incurrere nec tam facile in eorum conpungamur admissu, in hoc peculiarius humiliatur conscientia nostra perque hanc inlusionem neglectarum quoque passionum recordatione mordetur, euidenter intellegens inmundam se factam naturalibus incentiuis, quae cum esset inmundior spiritalibus uitiis ignorabat, et recurrens protinus ad emendationem anterioris ignauiae commonetur pariter nec super successibus praeteritae puritatis debere confidere, quam se perspicit pusillum quid declinantem a domino perdidisse, nec posse huius purificationis donum nisi [*]( 1 collegitur D\' 5 non distinguunt PX XV in D del. m. 2 desideas D1 6 pedagogas codd. 8 congruae om. 0 ser (saer- F) ietatis VD W: serietatis districtionis X districtionis P seneritatis Ου 9 flagelis D1 10 adque VOP ad om. V secundtl D1 12 a genitale (e in i mutat.) D pullutione V 13 commutione W 14 credimus Dl 15 corruptellam VP 19 equidem 0 solebamas D 20 admisso D2X admissum 01 21 per hancque 0 22 neclectarum D 25 protines D1 emundationem V 26 ne WX 27 perspecit V pussillum D1 28 perfectionis 0 )

Huius igitur puritatis elationem perniciosiorem futuram cunctis sceleribus atque flagitiis et ob hanc nihil nos emolumenti consecuturos pro qualibet castitatis integritate testes sunt illae uirtutes quarum superius fecimus mentionem, quae cum nullas huiusmodi titillationes carnis habuisse credantur, ob solam cordis elationem perpetua ruina de illa sublimi caelestique statione deiectae sunt. essemus itaque penitus absque remedio tepidi, utpote non habentes indicem neglegentiae nostrae uel in corpore nostro uel in conscientiis propriis insidentem, nec studeremus ad perfectionis umquam peruenire feruorem, sed ne frugalitatis quidem districtionem uel continentiae teneremus, nisi nos haec titillatio carnis increscens humiliaret atque retunderet et aduersus spiritalium quoque uitiorum purgationem sollicitos redderet et intentos.

Denique in his qui spadones sunt corpore idcirco hunc animi teporem plerumque inesse deprehendimus, quia uelut absoluti ab hac necessitate carnali nec labore continentiae corporalis nec contritione cordis se existimant indigere, et hac securitate resoluti numquam perfectionem cordis, sed ne spiritalium quidem uitiorum purgationem uel quaerere in ueritate uel possidere festinant. qui status a carnali qualitate discedens efficitur animalis, qui est procul dubio deterior gradus. ipse est enim qui de frigido ad tepidum transiens detestabilior domini uoce signatur. [*]( 1 possidere DOX 5 pernitioaiori D1 6 adque VOP emalnmenti VP1 7 coDsecuturua Y conaecutoros Dl testantur PXx 8 uirtute W 9 habaesse Y 10 illa om. PXc 11 deiecti D* 12 utpute VIPX iudicem D 18 uel] aut P Xx 16 nec X fragilitatis DlO continentiam DXPX 16 adqae VOP 18 sollicitas V intentus V 20 qui 0 22 se) esw 0 existimant V: exhistimant D extimant 0 aestimant WPXv haec W1 23 nec X 26 discedens VD1W: descendent D1OXv discendens P qui] qae 0 )

GERMANVS: De utilitate conluctationis quae inter carnem ac spiritum suscitatur, quantum uidetur nobis, euidenter expressum est, ita ut eam ipsis quodammodo manibus nostris palpabiiem factam esse credamus. et idcirco hanc quoque rationem nobis similiter cupimus aperiri, quid intersit inter carnalem et animalem uirum uel quemadmodum animalis carnali possit esse deterior.

DAlmIEL: Secundum definitionem scripturae tres sunt animarum status, primus carnalis, secundus animalis, tertius spiritalis. quos in apostolo ita legimus designari. nam de carnalibus dicitur: lac nobis potum dedi, non escam: necdum enim poteratis. sed nec adhuc quidem potestis: adhuc enim estis carnales, et iterum: ubi enim est inter uos zelus et contentio, nonne carnales estis? de animali quoque taliter commemoratur: animalis autem homo non percipit ea quae sunt spiritus dei: stultitia est enim illi. de spiritali uero: spiritalis autem examinat omnia, ipse autem a nemine diiudicatur, et iterum: uos qui spiritales estis instruite eos qui eiusmodi sunt in spiritu lenitatis.

itaque festinandum nobis est, ut oum renuntiantes desierimus esse carnales, id est a saecularium coeperimus conuersatione seiungi et ab illa manifesta carnis pollutione cessare, spiritalem statum protinus adprehendere tota uirtute nitamur, ne forte blandientes nobis, quod uidemur secundum exteriorem hominem huic renuntiasse mundo uel carnalium fornicationum deseruisse contagia, tamquam qui summam perfectionis per hoc adprehenderimus, remissiores deinceps erga emundationem ceterarum passionum lentioresque reddamur et [*]( 11 1 Cor. 3, 2 13 1. c. 3 16 I Cor. 2, 14 18 1. c. 15 19 Gal. 6, 1 ) [*]( 2 quantus D1 8 ipsi 0 5 aperire D1 8 daniel OX 11 carnaliboa V: cunali ita D oarnali WOPXv dedit 0 12 nec DWOPX: ne V 13 et itertom in marg. M. 2 W 15 animale 0 alitef PX 16 percepit V 17 enim eat OX 19 deiudicatur D1P1 iadioatar OX spiritalis V 20 instrueto D1P1 in om. 0 29 secularium D 29 emendationem WP1 )

nec inmerito eos dominus, quos iam in uisceribus receperat caritatis, noxie tepeactos cum quadam conuulsione pectoris sui euomendos esse pronuntiat, qui cum salutarem quodammodo ei potuissent praebere substantiam, auelli ab eius uisceribus maluerunt, tanto deteriores effecti illis qui numquam ori dominico inlati sunt cibis, quanto id quod nausea conpellente proicimus odibilius detestamur. quidquid enim frigidum est, etiam ore nostro susceptum uertitur in calorem et salutifera suauitate percipitur. quod autem semel uitio perniciosi teporis abiectum est, non dicam labiis admouere, sed etiam eminus intueri sine ingenti horrore non possumus.