Conlationes Patrum (Collationibus)

inter alioe ita uirtntem curatioanum afinenter effudit, ut de eis euangelista conmemeret: et curanit omnes languidos eorum: inter alios naro inmensa illa beneficiorum Christi abyssus ita obturata eet, ntdkatar: et npn poterat inter illos Iesus facere uirtutee propter incrednlitatem illorum. et ita largitas dei eeeundum capacitatem humanae fidei etiam ipsa formatur, ut huic quidem dicat: secundum fidem tuam fiat tibi, illi uero: uade, et sicut eredidisti fiat tibi, alii autem: fiat tibi sicut uis, et rursum alteri: fides tua te saluum fecit. [*]( 3 Mt. 8,8 6 L c. 13 7 cf. Mt 9,90 10 Ioh. 5, 6 12 Mt. 20, 82 14 Ioh. 11, 40 16 Mt. 14, 14 19 Marc. 6, 5-6 22 Mt. 9, 29 23 Mt. 8, 18 24 Mt. 15,28. Marc. 10, 52. Luc. 18, 42 ) [*]( 1 quod Π1 3 uerbis Π1 perceptione 5 resoluto Σ 6 et om. Υ crededisti Π1 aliiis Σ tactus ΣΟ 8 medelam Π2 19 qua] per quam T 14 optin. ΣΥ eredediiip Π1 16 intpr alios] iterum alios Υ curationum uirtutem Υ 16 affluenter JI\'T effundit Π1 commemororet T 18 abissus 0 operata Σ obdurata Υ 19 iesus inter illos O 20 eorum TO 23 et om. 2* crededisti Π1 alii autem fiat tibi op. T 24 rursus Υ 25 saluam Υ(quod pertinet ad Mt. 9, 22) )

Nemo autem aestimet haec a nobis eb hoc fuisse prolata, ut nitamur adstruece summam salutis in nostrae fidei dicione consistere secundum quorundam profanam opiaionem, qui totum libero arbitrio deputantes gretiam dei dispeasari secundum meritum uniuscuiusque definiunt: eed absoluta plane pronuntiamus sententia etiam exuberare gratiam dei et transgredi humanae interdum infidelitatis angustias.

quod in illo euangelico regnlo faoiom fnisse reminiscimur, qui dum faciliuscredit aegrotantem filium suum posse curari quam mortuum suscitari, praesentiam domini festinus inplorat dicens: damine, descende prius quam moriatar filine meas. cuius infidelitatem lieat his sermonibus Chrietus arguerit: nisi signa et prodigia uideritis, non creditis, tamen non secundum infirmitatem fidei eius gratiam suae diuinitatis exercuit nec praesentia corporali, quemadmodum ille crediderat, letales febriam morbos, sed uerbo suae potestatis exclusit dicens: uade, filius tuus uiuit.

quam superabundantiam gratke etiam in illina paraljtici curatione dominum legimna affudisse, cum ei languoris sui tantum, quo corpus fuerat resolutum, remedia poacenti animae prius ingerit sespitatem dieans: constans este fili, dimittuntur tibi peccata tua. poat quod non oredentibna seribis posse eam remittera humana peeoata ad confundendam incradulitatem corum etiam membra eius paralyaeos ualitudine resoluta potestatis suae sermone restrinxit dicens: quid cogitatis mala in cordibus uestris? quid est facilius, dicere: [*]( 1 Nemo autem.... 5 definiant] Prosp. 17, 1 ) [*]( 11 lob. 4. 49 13 1. c. 48 17 1. a 60 21 Mt 9, 2 25 1. c. 4—6 ) [*](1 XVII O extimet O 3 quorũdam Υ4 dispensataris O 6 sanse T 7 interdum humanae Πc 13 credetis O 15 quemammodum E 16 uerbum Π1 nerbo sed T 17 superhab. Π2 18 paralatici Σ paralit. ΥΟ 19 langoris O 21 bospitatem Π1 filii 0 23 parmittere Π1 confundendum 0 24 paraliseos 0 ualetudine ΣΠ1 26 restinxit O)

similiter etiam in illo, qui triginta et octo annos iuxta natatoriae crepidinem frustra decumbens de aquae illius motu sperauerat medicinam, munificentiam uHroneae largitatis ostendit. nam cum uolens eum ad salutis remedia prouocare dixisset ei: uis sanus fieri? cumque ille de humani adiutorii inopia quereretur ac diceret: hominem non habeo ut cum turbata fuerit aqua mittat me in piscinam, incredulitati eius et ignorantiae ueniam tribuens pristinae eum sanitati non illa qua sperauerat uia, sed qua uoluit dominus miseratione restituit dicens: surge, tolle lectum tuum et uade in domum tuam.

et quid mirum si haec domini potestate gesta narrentur, cum similia etiam per seruos suos diuina gratia fuerit operata? ingredientibus namque templum Petro et Iohanne cum ille claudus ex utero matris, qui gressum penitus ignorabat, elemosynam postularet, illi non uilia aera quae poscebat infirmus, sed gressus officia largiuntur et paruiesimae stipis sperantem solacia insperatae salutis praemiis locupletant dicente Petro: argentum et aurum non est mihi: quod autem habeo, hoc tibi do: in nomine Iesu Christi Naza-, reni surge et ambula.

Per haec igitur exempla quae de euangelicis protulimus; monumentis euidentissime poterimus aduertere diuersis atque [*]( 26 Per haec...... p. 393, 13 refugium nominatur] Prosp. 18, 1 ) [*]( 9 Ioh. 5, 6 10 1. c. 7 14 1. c. 8 23 Act 3, 6_ ) [*]( 1 remittuntur ΠΟν 8 demittendi Π14 paralitico TO sarge et TITc 5 etiam] antem IIv 6 annus Π1cripidinem, II 9 reuocare 0 10 quaereretur ΣΠ 16 narrentor Σ1 17 fuerat Π1 19 et ex T elemodnam Σ aelimosinam Π ele-, mosina 0 80 ∗erea II 21 paruissima TO stipis] ab ipsis. T 22 solatia II inspiratae Σ 24 daïnu 0 26 XVIII ; O 27 menimentis ΥΟ2 )

inde est quod orantes non solum protectorem ac saluatorem, sed etiam adiutorem ac susceptorem dominum proclamamus. in eo enim quod prior aduocat et ignorantes nos atque inuitos adtrahit ad salutem, protector atque saluator est, in eo autem quod adnitentibus nobis opem ferre refugientesque suscipere ac munire consueuit, susceptor ac refugium nominatur. denique hanc dispensationis dei multiplicem largitatem beatus apostolus mente pertractans et in quoddam inmensum atque interminabile pietatis dei pelagus se incidisse conspiciens exclamauit: o altitudo diuitiarum sapientiae et scientiae dei: quam inscrutabilia iudicia dei et inuestigabiles uiae eius. quis enim cognouit sensum: domi ?

huius ergo scientiae admirationem, quam ille talis ac tantus gentium magister expauit, euacuare conabitur, quisque crediderit illius inaestimabilis abyssi profunditatem humana ratione se posse metiri. nam qui ad plenum dispensationes dei, quibus salutem in hominibus operatur, uel mente concipere uel disserere se posse confidit, procul dubio inpugnans apostolicae sententiae ueritatem scrutabilia esse dei [*]( 17 Rom. 11, 88-84 ) [*]( 1 deum] dni ΣΟ 2 ac IITOcp Pr.: et Z (?) ν 3 fraglantiam 0 5 a om. II a nobis utiliter T perspexerat II 6 insperare Σ 9 et susceptorem deum 0 11 saluatur Π1 12 aduitentibus ΠΥΟ: annitentibus ϕ inqitentibus Σ fugientelque Tcp 18 munere U\' 18 innt iudicia ΥΟν dei] eios Ον infnuestigabiles Σ: sed cf. infra §. 3 uestigabiles 22 oredederit Π1 inaestimabiles II ioeztimabilis abiui 0 28 dispensationis II 25 deserere IP 26 dei eaae ΠΥ iudicia dei 0\' )

hanc igitur dispensationem atque amorem suum, quem nobis tribuere dominus indefessa pietate dignatur, uolens motu humanae affectionis exprimere nec inueniens in hac creatura talem caritatis affectum, eoi eum conparare dignius posset, tenerrimis piae matris uisceribus conparauit et utitur quidem hoc exemplo, quia carius aliud in natura hominum non potest inueniri, dieeas: numquid obliuisci potest mulier infantem suum, ut non misereatur filio uteri sui? sed non contentus hac conparatione transcendit eam confestim atque subiungit dicens: et si illa oblita fuerit, ego autem non obliuiscar tui.

Per quod euidenti ratione colligitur ab his qui non loquacibus uerbis, sed experientia duce uel magnitudinem gratiae uel modulum humani metiuntur arbitrii, quia non lenibus cursus, nec fortibus proelium, nec sapientibus panis, nec prudentibus diuitiae, nec scientibus gratia, sed operatur haec omnia unus atque idem spiri-

tus, diuidens unicuique prout uult et ideireo fide non dubia et ut ita dicam palpabili experientia conprobatur uniuersitatis deum uelut piissimum patrem benignissimumque medicum secundum apostolum indifferenter omnia in omnibus operari et nunc quidem salutis inspirare principia et inserere unicuique [*]( 8 Esai. 49, 15 11 l. c. 15 Eccles. 9, 11 (LXX) 18 I Cor. 12, 11 ) [*]( 1 inneitigabiles Π2 poet audacia addunt ΠΥΟν: ipeo quoque domino haec ad eoe ita testante: no-n enim cogitationes meae cogitationes nestrae, neque uiae neetrae niae meae (aiae meae uiae neetre O), dicit dominus. quia sicut exaltantur caeli a terra, sio exaltatae sunt uiae mae a uiis uestris, et cogitationes meae a cogitationibus nestfis (Esai. 55, 8—9) quod scripturae testimonium quamquam hoc looo non ineptum esse uidetur, non quadrat tamen pluralis nummeras ess adiunctus singulari pronnatiabit 5 digans Σ8 inuenire Π1 numquit Σ 9 uteris 2 10 transcendet Π 18 autem Σ (Q&M lye» LXX) tamen ΠΥΟν tai dicit domina T 15 XVIIII in ras. m. 2 O cuidente Π17 gratiae sed operetur Π 19 nnicnque II 28 nnicuque Π1 )

uero non semper resistentibus nee peraeaenmter inuitis nobis * dioinitate concedi et summam salutis nostrae non operum nostrorum merito, sed caelesti gratiae deputandam ita domini ipsius uocibus edocemur: et recordabimini uiarum uestrarum, et omnium scelerum uestrorum, quibus polluti estis in eis: et displicebitis uobis in conspectu uestro in omnibus malitiis uestris, quas fecistis. et scietis quia ego dominus, cum bene fecero uobis propter nomen meum, non secundum uias uestras malas, neque secundum scelera uestra pessima domus Israhel.

et idcirco hoc ab omnibus catbolicis patribua definitur, qui perfectionem cordis non inani disputatione uerborum, sed xe atque opere didicerunt, diuini esse muneris primum ut accendatur unusquisque ad desiderandum omne quod bonum est, sed ita ut in alterutram partem plenum sit liberae uoluntatis arbitrium: itemque etiam secundum diuinae esse gratiae ut effici ualeant exercitia praedicta uirtutum, sed ita ut possibilitas non extinguatur arbitrii: tertium quoque ad dei munera pertinere ut adquisitae uirtutis perseuerantia teneatur, sed ita ut captiuitatem libertas addicta non sentiat.

sic enim uniuersitatis deus omnia in omnibus credendus est operari, 30 ut incitet, protegat atque confirmet, non ut auferat quam [*]( 11 Eiecb. 20, 48-44 ) [*]( 2 et post effectum om. Π 3 labsuque ΣΠ praecepiti IP 5 uiolentusquae Π1 7 retinentesqae ITO renitentesque Υν 9 a diainitate] adnontiate n 11 gratia X 12 recordamini T 14 displecibitis Π1 18 israel 2? 20 perfectione 2 21 accedat 0 23 in om. TO liberum T 26 efficacia S 27 adquaesitae II )

Hoc nos beatus Chaeremon confirmatos cibo laborem fecit tam inuii itineris non sentire. [*]( 5 Esai. 7, 9 (LXX) ) [*]( 1 quia ΣΟ 3 destrictionem Z 6 intellegetis Π 7 operator Π scribatur II post arbitrio addunt ΠΟν: cum (cni . Ον) dicitur: si uolneritis, et audieritis me, quae bona sunt terrae manducabitis (Esai. 1,19) ct. cap. 9, 2 9 cibos S1 labore Π1 10 tam inniti 2 tanti T Explicit abbatis chaeremonis (cher. T) de protectione dei (conlatio -III- add. Π) SIIT Incipit (incepit Π1) conlatio abbatis nesterotis de spiritali scientia (stientia Π1 pas- sim) ΣΠ: om. T Incipiunt capitula (capitnle T1) conlationis primae (pr. om. T) abbatis nesterotia de spiritali scientia nT: om. Σ sub- acriptio corrupta in 0 )

Sponsionis nostrae et itineris ordo conpellit, ut abbatis Nesterotis praeclari in omnibus summaeque scientiae uiri institutio sabsequatur. qui eam sacrarum scripturarum nos aliqua memoriae conmendasse et eorum intellegentiam desi-

derare sensisBet, talibus noe adorsus est uerbis multa quidem scientiarum in hoc mundo sunt genera, tanta siquidem earum quanta et artium disciplinarumque uarietas est sedis cum omnes aut omnino inutiles sint aut praesentis tantum uitae conmodis prosint, nulla eet tamen quae non habeat proprium doctrinae suae ordinem atque rationem, per quam ab expetentibus possit adtingi.

si ergo illae artos ad insinuationem sui certis ac propriis lineis diriguntur, quanto magis religionis nostrae disciplina atque professio, quae ad contemplanda inuisibilium sacramentorum tendit arcana nec praesentes quaestus, sed aeternorum retributionem expetit praemiorum, certo ordine ac ratione subsistit. eains quidem duplex scientia est: prima πϱαϰτιϰή, id est actualis, quae [*](2 et aneti non habeant M. T 4 poasnnt T 5 aperire Π1 6 spiritalis doetrim ΗΥΟν 8 Expliciunt capitula T Finiunt cupitula coulationis (conlationes II\': om. Σ, abbatis nesterotis (nesteronis IP) de spiritali scientia ΣΠ Incipit (om. Σ) conlatio abbatis nesterotis de spiritali ICientia ZT: om. Π 10 nestoris 0 in omaibaa] nominis T et snmmae Π, ted et s. L add. m. 3 stientientiae IP 14 geMrata Π2 16 sunt H2 18 habet 2? 11 discipline T* 25 ante prima in Υ est: Π ΠΓΘΗΚΗ Υ plane corrupte O (passim) )

Quisquis igitur ad ϑεωϱητιήν noluerit peruenire, necesse est ut omni studio atque uirtute actualem primum scientiam consequatur. nam haec πϱαxτιxή absque theoretica possideri potest, theoretica uero sine actuali omnimodis non potest adprehendi. gradus enim quidam ita ordinati atque distincti anni, ut humana humilitas possit ad sublime conscendere: qui si inuicem sibi ea qua diximus ratione succedant, potest ad altitudinem perueniri, ad quam sublato primo gradu non potest transuolari. frustra igitur ad conspectum dei tendit qui uitiorum contagia non declinat: spiritus namque dei odit fictum, nec habitat in corpore subdito peccatis.