De consolatione philosophiae
Boethius
Boethius. Theological Tractates. The Consolation of Philosophy. Stewart, Hugh Fraser and Rand, Edward Kennard, editors. Cambridge, MA, London: William Heinemann Ltd., Harvard University Press, 1918.
Tum ego: Scis, inquam, ipsa minimum nobis ambitionem mortalium rerum fuisse dominatam. Sed materiam gerendis rebus optauimus quo ne uirtus tacita consenesceret. Et illa: Atqui hoc unum est quod praestantes quidem natura mentes sed nondum ad extremam manum uirtutum perfectione perductas allicere possit, gloriae scilicet cupido et optimorum in rem publicam fama meritorum; quae quam sit exilis et totius uacua ponderis, sic considera. Omnem terrae ambitum, sicuti astrologicis demonstrationibus accepisti, ad caeli spatium puncti constat obtinere rationem, id est ut, si ad caelestis globi magnitudinem conferatur, nihil spatii prorsus habere iudicetur. Huius igitur tam exiguae in mundo regionis quarta fere portio est, sicut Ptolomaeo probante didicisti, quae nobis cognitis animantibus incolatur Huic quartae, si quantum maria paludesque premunt quantumque siti uasta regio distenditur cogitatione subtraxeris, uix angustissima inhabitandi hominibus area relinquetur. In hoc igitur minimo puncti quodam puncto circumsaepti atque conclusi de
- Quicumque solam mente praecipiti petit
- Summumque credit gloriam,
- Late patentes aetheris cernat plagas
- Artumque terrarum situm.
- Breuem replere non ualentis ambitum
- Pudebit aucti nominis.
- Quid o superbi colla mortali iugo
- Frustra, leuare gestiunt?
- Licet remotos fama per populos means
- Diffusa linguas explicet
- Et magna titulis fulgeat claris domus,
- Mors spernit altam gloriam,
- Inuoluit humile pariter et celsum caput
- Aequatque summis infima.
- Vbi nunc fidelis ossa Fabricii manent,
- Quid Brutus aut rigidus Cato?
- Signat superstes fama tenuis pauculis
- Inane nomen litteris.
- Sed quod decora nouimus uocabula,
- Num scire consumptos datur?
- Iacetis ergo prorsus ignorabiles
- Nec fama notos efficit.
- Quod si putatis longius uitam trahi
- Mortalis aura nominis,
- Cum sera uobis rapiet hoc etiam dies,
- Iam uos secunda mors manet.
Sed ne me inexorabile contra fortunam gerere bellum putes, est aliquando eum de hominibus illa, fallax illa nihil, bene mereatur, tum scilicet cum se aperit, cum frontem detegit moresque profitetur Nondum forte quid loquar intellegis. Mirum est quod dicere gestio, coque sententiam uerbis explicare uix queo. Etenim plus hominibus reor aduersam quam prosperam prodesse fortunam. Illa enim semper specie felicitatis cum uidetur blanda, mentitur; haec semper uera est, cum se instabilem mutatione demonstrat. Illa fallit, haec instruit, illa mendacium specie bonorum mentes fruentium ligat, haec cognitione fragilis felicitatis absoluit. Itaque illam uideas uentosam, fluentem suique semper ignaram, hanc sobriam succinctamque et ipsius aduersitatis exercitatione prudentem. Postremo felix a uero bono deuios blanditiis trahit, aduersa plerumque ad uera bona reduces unco retrahit. An hoc inter minima aestimandum putas quod amicorum tibi fidelium mentes haec aspera, haec horribilis fortuna detexit, haec tibi certos sodalium uultus ambiguosque secreuit, discedens suos abstulit, tuos reliquit? Quanti hoc integer, ut uidebaris tibi
- Quod mundus stabili fide
- Concordes uariat uices,
- Quod pugnantia semina
- Foedus perpetuum tenent,
- Quod Phoebus roseum diem
- Curru prouehit aureo,
- Vt quas duxerit Hesperos
- Phoebe noctibus imperet,
- Vt fluctus auidum mare
- Certo fine coerceat,
- Ne terris liceat uagis
- Latos tendere terminos.
- Hanc rerum seriem ligat
- Terras ac pelagus regens
- Et caelo imperitans amor.
- Hic si frena remiserit,
- Quidquid nunc amat inuicem
- Bellum continuo geret
- Et quam nunc socia fide
- Pulchris motibus incitant,
- Certent soluere machinam.
- Hic sancto populos quoque
- Iunctos foedere continet,
- Hic et coniugii sacrum
- Castis nectit amoribus,
- Hic fidis etiam sua
- Dictat iura sodalibus.
- O felix hominum genus,
- Si uestros animos amor
- Quo caelum regitur regat.