De consolatione philosophiae

Tum ego: Scis, inquam, ipsa minimum nobis ambitionem mortalium rerum fuisse dominatam; sed materiam gerendis rebus optavimus, quo ne virtus tacita consenesceret. -

Et illa: Atqui hoc unum est, quod praestantes quidem natura mentes, sed nondum ad extremam manum virtutum perfectione perductas allicere possit, gloriae scilicet cupido et optimorum in rem publicam fama meritorum.

Quae quam sit exilis et totius vacua ponderis, sic [*]( 28 Cic. Tusc. I 40. Sen. Ad Marc. 21. Plut Ex. 601c. Ptol. Syntax I 6. Macrob. Somn. II 9, 10; 10, 3. Mart. Cap. 290, 6 (197,21). Amm. Marc. XV 1, 4 12 subundans P 13 Phoeb. in PT1V1D1 15 nontus T1 nothus PFCLVDKE T2L1V2E 18 ignavi Pei. inpuri Peip.2 insani Pulman. 26 inde a perductas usque ad puto quae nec (infra 56,22) codex T suppletus est e W )

Huius igitur tam exiguae in mundo regionis quarta fere

portio est, sicut Ptolomaeo probante didicisti, quae nobis cognitis animantibus incolatur. Huic quartae si, quantum r maria paludesque premunt quantumque siti vasta regio

distenditur, cogitatione subtraxeris, vix angustissima inhabitandi hominibus area relinquetur. In hoc igitur minimo puncti quodam puncto circumsaepti atque conclusi de pervulganda fama, de proferendo nomine cogitatis, ut quid habeat amplum magnificumque gloria tam angustis exi-.

guisque limitibus artata? Adde, quod hoc ipsum brevis habitaculi saeptum plures incolunt nationes lingua. moribus totius vitae ratione distantes, ad quas tum difficultate itinerum, tum loquendi diversitate, tum commercii insolentia

non modo fama hominum singulorum, sed ne urbium quidem pervenire queat. Aetate denique M. Tullii, sicut ipse quo dam loco significat, nondum Caucasum montem Romanae

rei publicae fama transcenderat et erat tunc adulta Parthis etiam ceterisque id locorum gentibus formidolosa. Videsne igitur, quam sit angusta, quam compressa gloria, quam dilatare ac propagare laboratis? An ubi Romani nominis transire fama nequit, Romani hominis gloria progredietur? [*]( 6 Ptol. Syntax. II, cf. Macrob. Somn. II 5 8 Verg. Aen. VI 42: deserta siti regio 16 Cic. Hort. 27/37: quantum inter se homines studiis moribus omni vitae ratione differunt (Dienel 1913. 7 sq. 19/20 Cic. Rep. VI 22 23 Cic. Hort 80,87 (Usener, Rhein. Mus. XXVIII 397. Hartlich 252. Dienel 15. Plasbere 62 ) ) [*](PFCLVDKE) [*](3 [id est] Usener, Rhein. Mus. XXVIII 401 6 partio P inde a rr. quae nobis usque ad 41, 21 poterit esse deest in D 8 sit in P siti∗∗∗ V s. s. I in via, in mg. id est ubi pluvia non est sicut in arabia, quae ab ariditate nomen accepit 9 dest. FlVl 12 ut eraS. VKE at L* aut F* aliquid Fl 19 m F (s. B. mucil, CL r Marci Ptip. men tulii P (in) quodam W* Peip. 24 propagare ac dilitare P )

Quid quod diversarum gentium mores inter se atque instituta discordant, ut. quod apud alios laude, apud alios supplicio dignum iudicetur.

Quo fit, ut, si quem famae praedicatio delectat, huic in plurimos populos nomen proferre nullo modo conducat.

Erit igitur pervagata inter suos gloria quisque contentus et intra unius gentis terminos praeclara illa famae immortalitas coartabitur.

Sed quam multos clarissimos suis temporibus viros scriptorum inops delevit oblivio. Quamquam quid ipsa scripta proficiant. quae cum suis auctoribus premit longior atque obscura vetustas?

Vos vero immortalitatem vobis propagare videmini, cum futuri famam temporis cogitatis?. Quod si ad aeternitatis infinita spatia pertractes.

quid habt quod (de nominis tui diuturnitate laeteris?

Unius etenim mora momenti, si decem milibus conferatur annis, quoniam utrumque spatium definitum est, minimam licet. habet tamen aliquam portionem; at hic ipse numerus annorum eiusque quamlibet multiplex ad interminabilem diuturnitatem ne comparari quidem potest.

Etenim finitis ad se invicem fuerit quaedam, infiniti vero atque finiti nulla umquam poterit esse collatio.

Ita fit, ut quamlibet prolixi temporis fama, si cum inexhausta aeternitate cogitetur. non parva, sed plane nulla esse videatur.

Vos autem nisi ad Populares auras inanesque rumores recte facere nescitis et [*]( 1 cf. Usener, Gott. Anz. 1892, 388 (Cic. fragm. in schol. ad Luc. II 375 serv.) 9 Cic. Rep. VI 25: oblivione posteritatis exstinguitur lOHor. Epist. II 2,118 Ipremit ... vetustas) 13sqq. Plut. Apoll. 11 le. 17 e: d μαϰρότατος ploç ὀλίγος ἐστὶxal στιγμαι̃ος npdi τὸν ἄπειρον °\' cf. Cic. Hort. 25/35 ( annoram, quos in fastis habemns, msgnns 190* complectitur). Rep. VI 2k Tac. Dial. 16. Usener 1.1.392. Plasberg 63. Dienel 7,11. Rand 12, 1 Macrobio (Somn. IIII. 13) collato Boethium aliam rationem inire potuisse disputat ) [*](1 quidquid Pl quid quod in ras. V s. s. s. e (scilicet est; quid est )[*](PFCLVDKE) [*]( quod W Peip., cf. Usener p. 402 5 pexvulgata codd. quidam Obb. 10 quem cum PIVl 13 ad om.L2W1 Prip. aeteniitates P 15 decem aut a Boethio aut a librario pro duodecim positum esse dicit Vsener 19 nec FCV Peip. 20 (in) infin. P 24 aures FLK ut nd. F1 )

praemia sermunculis postulatis. Accipe in huius modi arrogantiae levitate quam festive aliquis illuserit; nam cum quidam adortus esset hominem contumeliis, qui non ad verae virtutis usum, sed ad superbam gloriam falsum sibi philosophi nomen induerat, adiecissetque iam se sciturum, an ille philosophus esset, si quidem inlatas iniurias leniter patienterque tolerasset, ille patientiam paulisper assumpsit acceptaque contumelia velut insultans: \'Tam