Epistulae imperatorum pontificum aliorum

Catholic Church. Pope

Catholic Church. Pope. Epistulae imperatorum pontificum aliorum (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 35, Pars 1-2). Günther, Otto, editor. Vienna: Gerold, 1895-1898.

Oportet armari militem aduersus hostes et athletam contra resistentes. certamen itaque nostrum non carnale est neque in superficie corporis unctionibus neque uacans quilibet ab hoc certamine diuinitatis praemia possidebit neglegendo fatigationibus certamen adprehendere ueritatis. nam et athleta non coronatur, nisi legitime uicerit, et arma nostra non carnalia sed potentia deo ad destructionem munitionum, cogitationes destruentia et omnem altitudinem eleuatam aduersus scientiam dei.

unde tamquam fratrem in hac commonitione resuscito, quoniam bonum est parere patribus et abnegare propriam nouitatem. pare, karissime, Felicis adhortationibus, [*]( 1 Hebr. 13, 21 12 Timoth. II 2, 5 13 Cor. II 10, 4 sq. ) [*]( 1 ab candalis ab scandalis B cui gloria addidi 3 episcopi asculitani om. B ad eundem Petrum B 4 antiohenum V, anthioc B ) [*](73. B = Berolin. lat. 79. aliam uersionem Latinam edd. Merlin l. c. 3 b, Fronto l. c. 538, Collect. Concil. 6 EPISCOPI AD UNDE. (corr. α) PETRUM ANTIOCHENUK DB EADEM CAUSA V: BPI SICILIAB AD PETRUM ANThio- CENUM QUONIAM NON OPORTBT ADICI IN TRESAGION CRUCE. NB DUO filii inducatur (!) B 9 resistentes in resistentis mutauit V man. 2 (?) interpunctionc post certamen posita nom non carnalem B 10 nequeua ans B ad B cerminae V 11 post fatigationibus repetit neque ua ans B 12 athd letam B 14 deo V: deo sunt B exstructionem V 15 monitiollum B, unicionum V post monit. add. et B cogitacionis dextruentia V 16 elebatam V, eleuatum B 17 undaam quconfratrem B communione B 18 parere ex parare corr. V man. 2 19 paTre V carissime B )

183

[*](ήμω̃ν Φίληϰος. ϕυλάξαι 81 o ϑεὸς tov ϰόσμον aico σϰανδάλων, ψ̔ ἡ δόξα νυ̃ν xai rist ϰαὶ εἰς τοὺς αἰω̃νας trov αἰώνων. ἀμήν. (73.)\'Επιστολὴ \'Ιουστἱνου ἐπισϰόπου Σιϰελίας rpoc τὸν αὐτὸν Ilitpcv ott οὺ δει̃ προσϑήϰηνει̌ναι Iv τψ̃ τρισαγίψ σταυρου̃, ἵνα μὴ δύο εἰσάξη̩ς υίούς. Ast τὸν στρατιώτην ὁπλίζεσϑαι ϰατὰ trov πολεμίωνϰαὶ τὸν ἀϑλητὴν τοι̃ς ἀνϑισταμένοις fj 54 πάλη ἡμω̃νοὐ σαρϰιϰὴ οὺδὲ ἐπιϕανείας σώματος ἀλείμμασιν, οὐδὲ σχολάζων tt; τη̃ς πάλης tu στέϕος; list tţ; ϑεότητος ῥα̩ϑυμήσας tol; ἐπιπλήττουσι μὴ προέσϑαι τη̃ς ἀληϑείας τὴν πάλην ̇ el γὰρ xat ἀϑλη̩̃Į ttc, οὐ στεϕ a- νου̃ται, iav μὴ νομίμως ἀϑλήση̩ ϰαἰ τὰ ὄπλα ἡμω̃ν co σαρϰιϰὰ ἀλλὰ δυνατὰ τψ̃deq> πρὸς ϰαϑαίρεσιν ὀχυρωμάτων, λογισμοὺς ϰαϑαιροῡντα ϰαὶπα̃ν ὕΨωμα ἐπαιρόμενον ϰατὰ τη̃ς γνώσεως τοῡ ϑεοῡ. sto ὡς 2 ὰδελϕὸν διανίστημιιv ύπομνήσει, ott ϰαλὸν to ὑπείϰειν totc παtpaat xat ἀπείπασϑαιοlxetac ϰαινοτομίας ̇ πείϑου Φίληϰος, ἀγαπητὲ, ται̃ς ὑποϑέσεσιν iv τψ̄ μὴ παραϑέσϑαι as ἐν τψ̄ τρισαγίψ ) [*]( 1 ϕυλάξαι scripsi: ϕυλάξει egh, ϕϊλάξει o, ϕυλάξοι a ) [*]( 78. Verba Graeca e codicibus edd. Fronto l. c. 538, Bintus l. c. 777 4 ἰουστιϰηνοῡ agh, ἰουστιϰίνου eo, corr. Fronto Duc. σιϰελλίας eo 6 εἰάξης eo: υ̌ξης agh 8 οὐὄὲ aeogh: fort. οὺδ\' Jv 9 πάλης eo: πλάνης agh 10 στέϕος eo: στίϕος agh ἔξει eo: a$e: gh, om. a rfjj aeo: xata τη̃ς gh ἐρραϑυμήσας aeo, ἐραϑύμησας gh, corr. Fronto Duc. 11 πάλην eo: πλάνην agh ἀϑλη̩̃ τις scripsi: ὰϑλητὴς agh, ὰϑλει̃ (corr. ex ἀλϑει̃ 0 man. 2) τις eo 14 ϰαϑαιρΟῡντες a 17 Φίλιϰος g: ϕιλιϰω̃ς e aeoh 18 παραϑέσϑαι eo: πααϑέσειν gh, παραϑέσ a )

184

ut non adicias in trisagion duos filios; oboedi etiam serafim trinitatem similiter glorificantibus et noli praeter haec in nouitate languere pessima faciendo commenta: crucem itaque huic adiciens hymno caecitas multis effectus es.

cur ergo lumina ignorantium effodis exaltando impetus impiorum, Manichaeum et Ualentinum et Eutychen armando, cum dicis passibilem diuinitatem, magis autem Paulum Samosatenum et Nestorium, quoniam in trinitate quaternitatem addis? quocumque enim modo hunc impium uerteris intellectum, pietatem nequaquam gerit sed multarum haeresum formas ostendit.

Arrius enim minorem dicit filium, similiter Eutyches, eo quod diuinae naturae filii inferat passionem. unde nec consubstantialem dicit filium sicut Eunomius. nam si apud eos pater impassibilis est, filius uero deitate passibilis, quomodo consubstantialis ? Macedonius autem secat a patre sanctum spiritum; adaeque Nestorius diuidit in dualitatem filiorum unum filium et iucundatur, sicut tu ais, dicere in trisagio quaternitatem, crucem impie post confessionem trinitatis adiciens.

quiesce ergo ab hac impietate saeuissima, non adicias scandalo scandalum et non eris causa perditionis simplicium hominum, ne forte pontifex noster Felix secundum canones te condemnet, et nihil tibi proderit dicenti \'ego bene hoc adposui, dum crucifixum in uoce trisagia sum confessus\'. aufer iniquitatem ex orbe terrarum, ne hoc forte uelociter ubique discurrat, quoniam impietas cito suscipitur, quod uero melius est, nequaquam. [*](1 tresagios B obedi etiam B: oboedientiam V serafin Y, seraphyn B 3 commendat B 4 immo B quur B o effodis et B maniclieum VB 6 eutichen B dices B 7 nostorium V 8 trinitatem B quaternitatem in marg. add. V man. 2 ut uidetur addis V; adices B quoquumque V 9 ueteris VB, corr. 0 10 hereseum B 11 simiter V 12 dicit V: esse dicit B 13 aput VB impassibilest V 14 fili B machedomius V 15 atgque B 16 dualitate V iocundatur B 17 tua est B in om. B tresagios B 18 trinitati V 19 scandalo B: ////////////////// (eras. candalus) V 20 non om. B 21 uester B scdm I*: scm B condemnit B 22 prodelerit B 23 tresagia B aufert B urbe B 24 ne V: et B uolociter ubi quae B 25 uerum B )

185

[*]( 86o υἱοὺς ϰαὶ πείθου totq σεραϕὶμ τὴν τριάδα ὡσαύτως δοξολγεῑν xat μὴ jrapa tacita voaetv ϰενοδοξίαν tor) ποιεῑσθαι ϰαϰίστην eicta6<ptatv ataopov τω̣̄ ὕμνω̣̣ προστιθεὶς πηρὸς πολλοῑς γινόμενος. tt ουν διορύττεις ο̌μματα ἰ̕̕̕̕̕̕̕̕̕̕διωτω̄ν ἐπισϰαλίζων ἀσεβω̄ν όρμὰς, Μάνην 3 ϰαὶ Οὐαλεντι̃νον xat Εὐτυχη̃ όπλίζων τοῡ ϕάσϰειν παθητὸν to θεῑον, μη̃λλον Se Παο̄λον tov Σαμοσατέα ϰαὶ Νεστόριον, διότιsv t(j) τρισαγίω̣̕̕̕ προστιθεῑς τετράδα; οτι, w; av περισιραϕη̣̃ς, to ἀσεβὲς νόημα soasSstav ουϰ ε̌χει aXXa πλείστων αίρέσεων δείϰνυσι μορtpic. νΑρειος vap ἐλαττοι̃ τὸν υἱὸν mt Εὐτυχὴς ὁμοίως διὰ to to 4 πάθος παραθέσθαι rjj θεία̩ ϕύσει too υἱοῡ. διὸ ODSS όμοούσιον ϕράσαι av 00; Εὸνόμιος τὸν υίόν et fap δὴ rap1 αὐτοῑς o πατὴο̩ ὰπαθὴς, 6 OtQ; 5e zr θεότητι παθητὸς, πω̄ς όμοούσιος: Μαϰε- δόνιος se τέμνει ἐϰ τοῡ πατρὸς to ἅγιον πνεῡμα ϰαὶ Νεστόριος ὡσαύτως διχάζει el; δυάδα υίω̄ν τὸν ἕνα υἱὸν ϰαὶ ἡδύνεται, 00; ao ἔϕης, ϕάσϰειν ἐν τω̩̃ τρισαγίω̩ τετράδα, σταυρὸν μετὰ το όμο- λογη̄σαι τὴν τριάδα προστιθεὶς ἀσεβω̄ς. παῡσαι cov τὴς τοιαύτης 5 σου ἀσεβοῡς ϕαραγγώσεως, (trj προσθεὶναι tip σϰανδάλω̩ σϰάνδαλον, xat μὴ ἔση̩ αἴτιος ὰπωλείς τω̃ν άπλουστέρων ὰνθρώπων, μἡ πως o zp6s3po; ἡμω̃ν Φίληξ xata too; ϰανἐνας ὰποϕήνηται xata σου, xat οὐδέν as ὠϕελὴσει τὸ λέγειν ,,ἐγὼ εὐχρήστς τοῡτο ἀπετιθέην τοῡ τὸν σταυρωϑέντα εν τω̩̃ τρισαγίω̩ όμολογεῑν. αρον ἀνομίαν εϰ τη̃ς οἰϰουμένης, μή πως τοὺτο τάχος περιπολάση̩, ott to ὰσεβὲς ) [*]( 2 ϰενοδοξίαν eo: ϰενοδοξίας agh; ϰαινοδοξίαν legit tnierpres 4 ὀρύτ- τεις gh 7 προστιϑεὶς a: προστιϑὶς gh, προστίϑης τὴν eo av scripsi ἐάν aeogh 8 εὺσεβείας aeogh, correxi 9 τὸ τὸ eo: ti agh 11 cppcbat av scripai: ϕράσειαν aeo, ϕράση av h, ϕράσει av g (sed st corrj 14 υἱω̃ν eo: om. agh 16 προστιϑὺὼν a 20 ὼϕελήση h ἐπετιϑέμην Fronto Duc. 22 τούτο τάχος eog: to τάχος a, τάχος τοὺτο h ὲπιπολάση̩ eo )

186

sume ergo tamquam fratris tui monitionem et extingue haereticorum fremitum et esto pastor ouium et non lupus. sequere etiam beatissimum Proclum et eius in Campo reuelationem, cum terrores essent, et simpliciter cane trisagion, ut ira cesset, et noli rursus ualidas indignationes erigere. alioquin tu uidebis; fraternitas uero mea innocens erit et ego cum eis et qui mecum sunt scribentes tibi de istis.

muni temet ipsum, karissime, ab scandalis. didicisti ab Esaia dicere: sanctus sanctus sanctus. numquid crucem tibi ait dicere? sed inquis 'tunc filius non erat crucifixus et propterea tunc non est traditum: qui crucifixus es\'. quid ergo? nunc serafim in trisagion adiecerunt \'qui crucifixus es\', quod tu dicis ? et inquis \'non arbitror\', et si nescis. quomodo impie agis? nam et tunc passiones carnis uerbi propheta dixit et hymnum dicendum glorificando trisagion.

uerum tamen quomodo dicis suscipere te Calchedonense concilium et, quemadmodum ipsa tibi tradidit, non glorificas trinitatem sed inoboediens es illi nec metuisti illo dicente \'qui ita non sapit, anathema sit\'? integre glorifica et eris integer: alioquin mala solus exhauries. EXPLICIT EPISTOLA IUSTINI EPISCOPI PROUINCIAE SICIL1AE AD PETBUM ANTI- OCHENUH. [*]( 8 Esai. 6, 3 ) [*]( 1 mnnitionem B heredicorum B 2 et ante esto om. B 4 canet B cessaret B 6 eis V: meis B 7 munites & ipsum carissime B 9 edicere V 10 crucifixum B 11 qui om. B serafin V, seraphyn B 12 tresagion B adgecerunt V dices B .14 post carnis repetit carnes B ymnum B 15 glorificandum tresagion B dices B 16 calcedonensem B queammodum B: quemadmodum quod V ipsa VB oscitantia eius qui uertit pro ipsum 17 gl Jricas B inobediens VB 18 mte greB: nnre V 19 exauries VB 20 SICILIA. PROUINTIę trsp. B omissis reliquis )

187

[*](ῥά̩διον δπϰτιτὸν, to δὲ α̌μεινον ου̌. δέξαι ου̌ν ax; ἀδελϕοῡ σου 6 παραίνεσιν xat apsoov to ϕρύαγμα τω̄ν αί́ρετιϰω̃ν ϰαὶ γενοῡ ποιμὴν τω̄ν προβάτων xal 06 λύϰος xai τω̩̄ μαϰαρίω̩ Πρόϰλω̩ ἀϰόλουϑος γενου̃ xat τη̩̃ αὐτοῡ ev ty Κάμπω̩ ἀποϰαλύψει ϕόβων Svtwv Xttw; ϕάσϰειν tu τρισάγιον etc παῡσιν ὀργη̄ς xat μὴ ἐγε\'ρειν Itt ϑυμὸν ἰσχυρόν ̇ ει̇ δὲ μὴ, ο̌ψει σύ ̇ ri ss ἀδελϕότης μου adwo; ε̌σται ϰἀγὼ μετ\' αὐτω̄ν ϰαὶ ot aóv ἐμοὶ γράψαντές σοι περὶ τούτων. ϕρούρει σεαυτὸν, 7 ἀγαπητὲ, ἀπὸ twv σϰανδάλων. ε̌μαϑες ἀπὸ toO \'Ησαι̂ου ,,ἅγιος aftog ἅγιος\'\' λέγειν. μὴ σταυρὸν ε̌ϕη aot λέγειν; ἀλλὰ ϕὴ̩ς ,,τότε 0 υίὸς οὐϰ ἐσταυρώϑη ϰαὶ sta του̃το 06 παρέδωϰε tots to σταυρω- ϑείς ̒ ̒. tC ούν; νῡν τὰ σεραϕὶμ Iv τψ̃ τρισαγίψ προσέϑηϰαν τὸν σταυρὸν, ο̃τι σὺ λέγεις; %at ϕὴ̩ς ϰαὶ si οὐϰ οἰδας, πω̃ς ὰσεβει̃ς; ϰαὶ γὰρ ϰαὶ τύτε ε̌ϕη τὰ πάϑη τη̃ς σαρϰὸς τοῡ λόγου Ó προϕήτης ϰαὶ ὑμνολογει̃ σεμνω̃ς to τρισάγιον. πλὴν πω̃ς 8 SS xx: λέγεις δεδέχϑαι τὴν ev Χαλϰηδόνι σύνοδον xal, w; αὐτὴ παραδίδωσι, σὺ 00 δοξολογεῑς to τρισάγιον ἀλλ\' ἀπειϑεῑς ϰἀϰείνη̩ ϰαὶ οὐϰ ἐϕοβήϑης λεγούσς αὐτη̃; „ὁ μὴ ϕρονω̃ν οὕτως ὰνάϑεμα ἔστω\'\'; ὑγιω̃ς δοξολόγει ϰαὶ ύγιὴς ἔση̩ ̇ εἰ 84 μή 1S, μὐνος ἀντλή- σεις ta ϰαϰά. ) [*]( 1 ρ́άδιον eo: pdov agh 3 ϰαὶ οὺ gh: 00 a, μὴ eo 4 γενοῡ agh: om. eo fort. 〈τοῡ〉 λιτω̃ς 6 ή δὲ agh: rt eo 7 αὺτη̃ς h 9 λέγειν om. 0, add. man. 2 ϕησὶ aeogh, correxi Ó aeo: om. gh 12 tprpl(v) aeogh, correxi οὶμαι aeoghJ num uetus corruptela pro o!sa? st aeo: om. gh 14 ὑμνολογει̃ν legit interpres, fortasse rectius σεμνω̃ς agh: σαϕω̃ς eo (ύμνολογει̃σα ϕω̄ς 0) J5 δὲ agh: om. eo; fort. δὴ 16 ἀλλὰ πείϑεις gh ϰἀϰείνη aeo: ϰἀϰείνην gh 19 ta om. a ϰαϰά σου h )

188

(74.) INCIPIT EPISTOLA ANTEONIS EPISCOPI ARSENOAE AD EUXDEJI PETRUM ANTIOCHENUM.

Ualde contristatus sunt super te, frater karissime, quoniam creuit per te magnum scandalum, cum tu potius debueris scandala resecare. etenim ob hoc retinere uolo lacrimas et prohibeor a tua haerese sic malitiose prolata, quoniam a te uulnerata sunt euangelia, actus quoque apostolorum et apostolus: quoniam praeter eos uisus es fallaciter commentari, ne Christus crucifixus absolute propter nos confitendus sit sed trisagio crux coaptetur, sicut priores tuae litterae ad Acacium Constantinopolitanae ecclesiae pastorem insinuant, in quibus scriptum est:

quia in impietatem incidisti, frequenter circumuertis prolatam a te sententiam, si quo modo eam permanentem et solidam cunctis adfirmes; dum autem pro ea a metropolitis culpatus fuisses, non uenisti ad satisfactionis examen neque respexisti, ut sis bene glorificans. sed undique refutaris. neque enim diuinitatem dicimus passibilem, sicut tu dicis, neque nudum uerbum dicimus crucifixum sed Christum Iesum. ubi enim crux dicitur, necesse est esse corporis eleuationem: in trisagio autem quid uult manifestatio corporis, quatenus [*](74. B = Berolin. lat. 79, ex quo edidit epistulam Fronto l. c. 551 sed hic quoque intrudens nonnulla ex alia ueraione Latina primum edita a Merlino l. c. 2. 2 INCIPIT EPŁA ANTEONIS ARSENONE AD PETRI* quoniam non oportet passibilem (!) in tresagion copulare per adiectionein quia crucifixus est propter nos quam petrus sicut hereticus apposuitB ANTHKONIS V ARSENOE V 5 dellltbueris V: debuisscj B 7 prohibere ora V 9 propter V 10 absoluto V 11 tresagio B aptetur B 12 insinuat B in quibus scriptum est VB: interpolatio antiquissima iam interpreti ut uidetur adtribuenda 13 in om. B incidisti V: cedet B 14 proten latam V: a te prolatam B a te sententiam B: aesencia V 15 pro ea a metropolitis scripsi: pro ea a me propolitis B, pro cam inetropolis V, pro ea me perpolitis Fronto Duc 16 uenisti V: ueuisti ut. uid. ex nouisti corr. B 17 bene supra linea V 18 tu dicis Y: eutyches B 19 sed Christurn Iesum V: aut post trinitatem Christum B 20 eleuacionem V: elationem B trisagion VB 21 nul V )

189

[*]( (74.)\'Αντεω̄νος ὲπισϰόπου \'Αρσενόης ἐπιστολγ̀, πρὸς Πέτρον ἐπίσϰοπον \'Αντιοχείας, Õtt 06 SSt πάϑος ev τψ̄ τρισαγψ συνάπτεν sta τη̃ς προσϑήϰης τη̄ς „ὁ σταυρωϑεὶς St1 ἡμα̃ς, ἢν 01 αίρετιϰοὶ προσέϑηϰαν. Ildvo εἰμὶ ἐστυγναϰὼς, ὰδελϕὲ τιμιώτατε, ὅτι ἐπηύξηται sta aoo μέγα σϰάνδαλον avtt too ὲϰτεμεῑν as τὰ axivSaXa. ϰαὶ Tap ὲπι- σχεῑν ϑέλω ta ἐπὶ τούτψ δάϰρυα ϰαὶ ϰεϰώλυμαι ύπὸ τη̃ς ση̃ς sv ϰαϰία̖ ἐξενηνεγμένης αίρέσεως, ὅτι παρατέτρωται itapa Oljt ta εὺαγ- γέλια πράξεις ts ϰαὶ ὰπόσολος ὲπείπερ παρ\' αὺτοὺς ἔδοξας ὲπι- σοϕίζεσϑαι του̃ pj Xptatov σταυρωϑέντα xaO-apw; όμολογεῑν ἀλλἀ τψ̄ τρισαγίψ tov otaopov συνάπτειν, w? ta πρω̃τά 000 γράμματα ta πρὸς \'Αϰάϰιον tov Κωνσταντινουπόλεως ποιμένα δείϰνυσιν. ἐπειδὴ 81 εἰς ἀσέβειαν ἐμπέπτωϰας, διαϕόρως διαστρέϕεις τὴν ὲξενεχϑει̃σαν ύπό σου ἀδίϰως νομὴν, ὅπως ὲμπαράμονον xat έδραίαν αὺτὴν παρὰ 2 πα̃σι ϰυρώσῃς. * * * * * * * * * οὔτε fdp τὸ ϑει̃ον λέγομεν παϑητὸν, ὡς σὺ λέγεις, οὔτε γυμνὸν λόγον ϕαμὲν σταυρωϑέντα ἀλλὰ Xptatdv \'Ιησοῡν. * ∗ ∗ ∗ ∗ ∗ * * * * ∗ ἐν δὲ τϕ̃ τρισαγίψ που̃ σώματος δήλωσις, tva χώραν yj .του̃ σταυρου̃ λάβοι ) [*](74. Graeca e codicibus edd. Fronto l. c. 551, Binius l. c. 775. 2 \'Avtiuvo; (\'Αντέωνος ao) ὲπιοϰόπου \'Αρσενόης (ὰρσινόης a) aeo: om. gh, nisi quod \'Ανϑεω̃νος ὲπισϰόπου \'Αρσινόης post ὲπιστολὴ add. g man. rec. 4 0: om. eo 6 ὰντὶ too ἐϰτεμεῑν 06 ta σϰἁνδαλα aeo: om. gh 9 τε om. a 13 5e aeo: γε gh ἐμπεπτωϰὼς agh 14 νομὴν aegh et ras. c:c γνώμην corr. 0: γνώμην Fronto Duc. et sic legit interpres 15 post ϰυρώσῃς et 18 post ὶησοῡν aliqua exciderunt 21 λάβη ag )

190

locum habeat appellatio crucis?

dicis enim \'sanctus deus\': et quis ignorat, quia primus pater secundum ordinem solitae glorificationis est omnibus, licet non per excellentiam dignitatis diuinae? deinde dicis ('sanctus fortis\': et quis nescit secundum prophetam Esaiam quia puer natus est nobis Christus Iesus, cuius principatus factus est super humeros eius et uocatur et est magni consilii angelus, deus, fortis? nam licet crucifixus sit ex infirmitate, sed infirmum nostrum adsumens corpus hoc passus est; fortis autem deus existens confidenter ad crucem proprium tradidit corpus, unde etiam dicebat: spiritus quidem promptus, caro autem infirma. ex hoc enim et propheta ipse, inquit, infirmitates nostras adsumpsit.

deum autem et hominem omnes confitentur Christum, tu uero solum fortitudinem Christi diuinitatis dicens et hanc quoque pertransiens uenisti ad sanctum spiritum et confessus es, sicut uere est, inmortalem.

quem ergo superinducis crucifixum propter nos postea? num Christum dicis ? ergo manifestus es quaternitatem sapiens, alium praeter fortem deum Christum nominando. sed spiritum sanctum crucifixum dicis? et quid hoc amplius erit impium ? num fantasiam asseris passionis dispensationem? ergo secundum impios Manichaeos fantasia est nostra salus.

uides, quemadmodum undique praecipitans? et ignoras aut etiam sciens sponte malignaris ? ecce igitur admonitus reuertere de indisciplinatione tua et sequere, sicut suscepisti a propheta, glorificare trisagion id est ter sanctum. [*]( 5 Esai. 9, 6 7 Cor. II 18, 4 10 Matth. 26, 41 12 Esai. 53, 4 (cf. Matth. 8, 17) 25 Esai. 6, 3 ) [*]( 2 ignorat ex ignoras corr. V primitus V 3 glorificionis V 4 dicit V 5 propheta V 6 factus om. V 9 passuni VB, corr. Fronto Duc. 10 unde .. infirma fortasse ab interprete addita 11 cx om. B 12 profeta V adsumsit V 13 tu uero usque ad 15 spiritum om. B 14 solam Fronto Duc. diuinitati V, correxi 16 uero B 17 unum B manifestu V 20 etrit V. eris B num V: non B passio I onis B 21 dispensancione V, dispensatione B manicheos VB 22 nostra salus bis V que ammodum B 23 ingnoras V siens V 24 ammoniti B 25 id est ter sanctum iam ab interprete addita esse crediderim )

191

[*](ροσηγορία; λέγεις fdfp ,,ἅγιος o ϑεός· xat ttc οὐϰ οι̌δεν, ott 3 πρω̄τος o πατὴρ xata τὴν τάξιν τη̄ς συνήϑους πᾱσι δοξολογίας, εἰ xat μὴ xa3-\' ὑπεροχὴν τη̄ς ϑεϊϰη̃ς ὰξίας; ε̌πωιτα ϕάσϰεις ,,ἅγιος ὶσχυρός··· xat τίς otix οι̌δε xata tov προϕήιην \'Haatav ὅτι to τεχϑὲν ἡμῑν παιδίον Χριστὸς \'Ιησοῡς, οὔ r ὰρχὴ ἐγενήϑη ἐπὶ τοῡ ὔμου αὐτου̃ xat xaXsttat xat Satt μεγάλης βουλη̄ς ἄγγελος, ϑεὸς, ἰσχυρός; si γὰρ xat ὲσταυρώϑη ὲξ ὰσϑενείας, aXXa to ἀσϑενὲς ήμω̃ν ἀναλαβὼν σω̃μα tooto πέπονϑεν· ἰσχυρὸς ås ϑεὸς τυγχάνων προϑύμως πρὸς τον ataopov to οἰϰει̂ον ἐξεδίδου wc εἰ- πεῑν xat τὸν προϕήτην· αὐτὸς τὰς ὰσϑενεἰας Tjpv ὰνέ- λa p s. ϑεὸς ss xat ἄνϑρωπος Ttapa πάντων συνωμολόγηται o 4 Xptatoc\' ao ss μόνον τὸ ἰσχυρὸν τη̃ς του̃ Xptatoo ϑεότητος εὶπὼν, παραδραμὼν 5s ϰαὶ tooto ἢϰες ἐπὶ td πνεῡμα td ἅγιον xai ὡμο- λόγησας, ώς ἔστιν ἀληϑω̄ς, ὰϑάνατον. ttva cov ἐπιϕέις ἐσταυρω- 5 μένον δι\' ήμᾱς μετὰ ταῡτα; τὸν Χριστὸν, λέγεις· οὐϰου̃ν δη̃λος γέγονας tstpaSa ϕρονω̃ν, ἔτερον παρὰ tov ἰσχυρὸν ϑεὸν τὸν Xptatdv ὸνομάζων. ἀλλὰ td πνεῡμα to aftov σταυρωϑη̃ναι ϕάσϰεις· ϰαὶ ti τούτου δυσσεβέστερον γένοιτ\' Sv; ἀλλἀ ϕαντσίαν λέγεις τὴν too πάϑους οἰονομίαν· οὐϰου̃ν ϕαντασία xata tooc ὰσεβει̃ς Μανιχαίους ϰαὶ ἡ ἡμω̄ν σωτηρία. ὁρᾱ̖ς, πω̃ς πρντρχόϑεν περιϰρημνίζῃ ; 6 xat ὰγνοει̃ς ἢ ϰαὶ εἰδὼς έϰὼν ϰαϰουργει̃ς; ἰδοὺ võv ύπομνησϑεὶς ὲντράπηϑι περὶ τη̄ς ἀπαιδευσίας 000 xat ει̌ξον, wc παρεδέξω παρὰ τοῡ προϕήτου, δοξολογεῑν tu τρισάγιον· ὰσωμάτως γὰρ ὸνομαζό- ) [*](5 ὶησοῡς χς trsp. a 7 ὶσχυρὸς ϑεὸς trsp. ghὲξ agh: oux i; eo 13 τοῡτ//// g: τοῡτον aeoh et ante rasuram g όμολόγησας 0 16 cpwvwv gh 22 περὶ aeogh: fort. Ttapa )

192

dum enim incorporaliter nominetur nullo proposito aenigmate incarnationis unigeniti, pure glorificari debet nulla adiectioue crucis inlata; quocumque enim modo commentetur aliquis, a recta fide praecipitatur.

cum enim Christum acceperis propter nos crucifixum filium dei secundum beatum Paulum dicentem: nos autem praedicamus Christum Iesum et hunc crucifixum, noli huius negare nomen et passionem. sin autem, iam praecedens ille ait: si quis uobis euangelizauerit praeter quod accepistis, anathema sit. ego enim, inquit, non iudicaui aliquid me scire in uobis nisi Christum Iesum et hunc crucifixum.

si autem hunc abnegatis crucifixum et in trisagio passionem coniungitis, quomodo non subiacebitis anathemati? Paulus est, qui anathematizat, uas electionis. propone Christum et crucem noli negare nec alterum pro altero dicere; multi sunt enim crucifixi, unus autem pro nobis.