Epistulae imperatorum pontificum aliorum

sed esto, sibi de mysticis et catholicis quaestionibus amplius aliquid principalis cura praesumpserit: itane usque ad exilia sacerdotum, usque ad hominum caedes debuit indignatio concitata procedere, ut, ubi castae preces, ubi uota sincera, ubi sacrificia illibata soluuntur, illic se gladius haud facile etiam in iugulum noxiorum destringendus exereret?

rebus denique ipsis docetur, quid super his senserit diuina maiestas. primum quidem hoc praesentis commotionis indicium fuit, atque utinam solum! facit enim humana trepidatio tanti sibi conscia perpetrati, ut grauius aliquid (quod auertat omnipotens deus) post terribilis ultionis experimenta metuamus: audio ecclesiam sacrosanctam, tot imperatorum opibus expolitam, pretiosis cultibus nobilem, tanta supplicantium principum .. flagrasse et illud Constantinopolitanae urbis unicum lumen in fauillas dilapsum deo non uetante fumasse (exsecrari enim uidetur inquinata mysteria et auertisse oculos ab eo loco, quem iam sanguis infecerat, ne obsecrare quis pietatem caelestem sub cruentis posset altaribus), aedificia quoque diuina non minore splendore nobilia ex concitatione saeuientis incendii flamma se latius [*](12 spectat Bar.: expectat V (antiquo more pro spectat) Coust.) 17 ingulum o5: iuguru V 24 operibus a 25 lacunam in V non indicatam Car. expleuit insertis uerbis oratione augustissimam 31 concitatione Car.: cogitatione J, agitatione Petschenig, contignatione dubitanter Meyer flammas elatius V, corr. Car. )

haec ego quamuis crebris iniuriis lacessitus tacere debuerim nec coniunctissimum fratrem regnique consortes tam fideliter admonere, tamen necessitudinem sanguinis stimulo taciti doloris anteferens hortor ac suadeo, ut haec, si fieri potest, emendatis in posterum moribus corrigantur ac diuina iracundia, quantum re proditur, excitata uotorum sedulitate placetur. accipite a me summum simplicitatis indicium: idcirco hoc clementiae uestrae insinuandum putaui, ne me uelut gratulationis occultae faceret apud quemquam taciturnitas ipsa suspectum neue quis crederet me talibus factis praebere consensum et, qui saepe ne acciderent commonuerim, postea quam commissa sunt non dolerem. nam quis esse possit expers doloris, qui se meminit Christianum, tantam subito perturbationem religionis inductam, ut omnem catholicae fidei statum necesse sit fluctuare?

erat inter episcopos causa, quae collato tractatoque consilio deberet absolui; missi ad sacerdotes urbis aeternae atque Italiae utraque ex parte legati; expectabatur ex omnium auctoritate sententia informatura regulam disciplinae (integrum nempe esse debuerat neque quicquam nouari, dum definitio deliberata procederet): cum interea mirum quoddam praecipitium festinationis exarsit, ut non expectatis litteris sacerdotum, qui fuerant mutua partium legatione consulti. non examinatis rebus in exilium truderentur antistites animaduersioni prius dediti quam sententiam iudicii episcopalis experti. denique quam inmatura illa damnatio fuerit, res probauit; namque hi, quorum expectabatur auctoritas, pacifica Iohanni episcopo communione permissa sanciendam concordiam censuerunt nec quemquam putarunt [*]( o 2 <a> maioribus Bar. 3 ego Car.: g (= ergo) V 5 consortem Bar. 9 placeatur V, corr. os 11 facere V, corr. 02 12 et 30 quenquam V 14 dolorem V, corr. o: dolere cod. Angelic. 15 posset Bar. 26 animaduersionis Y, corr. 02 dediti quam bis Y, corr. Meyer: alteri dediti adscripsit au ■(= auditi) oJ, addicti quam Car. sententia V, corr. 02 27 illam Y, corr. os 28 probabit Y, COlT. Bar. 30 concordium V, corr. 02 )

quid nunc aliud superest, quam ut catholicam fidem schismata in diuersum dissociata dilacerent, quam ut haereses communioni semper inimicae ex tanta gestarum rerum uarietate nascantur, ut iam populo paene non debeat imputari, si forte in dissonas partes sectarum diuersitate discedat, cum ex auctoritate publica discordiarum materies sit praemissa et fomes quidam nutriendae seditionis animatus ?

quod ne in magnam aliquam generis humani perniciem recrudescat, uota facienda sunt, ut ad humanas prolapsiones patiens deus rem male gestam prosperet ac secundet. nam, quantum in nobis est, possumus timere, quod gestum est: quantum ad pietatem semper placabilis dei, non erit meriti impunitas indulta sed ueniae.

Nisi clementiae nostrae circa serenitatem tuam fides simplex esset et gratia plenae concordiae, confido etiam quod commoda rationibus meis esse possent haec, quae nunc agi dicuntur in partibus tranquillitatis tuae: catholicae legis turbatio atque conuulsio. quid enim tam optandum possit t ei, si quis esset inimicus, quam aduersus ecclesias dei, hoc est aduersus deum ipsum, te aliqua moliri et, ubi error excusabilis non est, ibi uelle peccare?

sed quoniam serenitati nostrae et m deum religio maior quam <ut eum> uiolari et ab inimicisimo quoque optabile nobis arbitremur, et circa serenissimam iuuentutem tuam tam arta nostri cura, tam sedula est, ut recte facta [*]( 89. Dat. a. 386 uel 387 Edd. Car. I* 48; Bar. ad a. 387, 33; Collect. Concil. 15 epistola Meycr: KXPL V iunioniorem V 16 KA- XICHEOS V j uerba et Manichaeos non ad hanc epistulam pertinent sed ad eam quae sequitur, cf. ep. 40 § 4 17 fidelis V, corr. 02 18 plena Car. quod etiam dubitanter Meyer 21 possit V: esse possit oJ, possit esse Car. 25 \'ut cum uiolari scripsi: uiolari V, <ut> uiolari <eum) p2, ut eam> uiolari Meyer 26 obtabile V: <non> optabile 02 arbitremur p2: arbitramur V )

audio enim (nam fama non patitur occultari, praesertim quod agatur in populos) nouis clementiae tuae edictis ecclesiis catholicis uim illatam fuisse, obsideri in basilicis sacerdotes, multam esse propositam, poenam capitis adiectam et legem sanctissimam sub nomine nescio cuius legis euerti. hoc quam graue sit, poteris intueri. si dei magnitudinem uolueris cogitare. erubesco, si quam crediderit serenitas tua astruere uellem rationem et dei agere causam. quid enim, si hoc solum esset? si enim iam per tot saecula coalita et confirmata mutares, paruamne excitare discordiam uidereris? ipsis humanis legibus in hac mortalitate habet nostra reuerentiam consuetudo et in re iam uetusta atque usitata aliquid nouum fecisse reprehensio est.

Italia omnis atque Africa hoc sacramento credunt; hac fide gloriantur Gallia, Aquitania, omnis Hispania, Roma ipsa uenerabilis, cuius etiam in hac parte principatus est, quod deum sicut sequi uoluit agnouit. confitebor ipse (quod non sine maerore dictum est): solum dissentiebat Illyricum. utinam quod errasset non extaret exemplum! utinam illud incolume Arrianae legis Mursinense oppidum permaneret et non ad iudicium quondam erroris miseri concidisset, ut, quia ipsos erudisset auctores, praecipua irati numinis ultione procumberet! periculose, mihi crede, diuina temptantur.

uenerabilis memoriae diuus Ualentinianus, pater clementiae tuae, hac fide fideliter imperauit. nihil ille attingere uoluit, quod bene constitutum uidebat. hi certe sub eodem episcopi iam fuerunt: quae tanta mutatio, ut, qui antea sacerdotes, [*]( 1 serenitatem p2 2 nominis V, corr. p2 4 sollita V, corr. Meyer audi V, corr. Meyer: audiui 02 Car. 6 nobis V, corr. 02 edjctis] Cod. Theod. 16, 1, 4 11 uelle V, corr. Car. 13 mutare V, corr. p2 16 fnisse V, corr. 02 18 byspania V 21 illiricum V 22 herrasset V 23 columen Bar. in marg. Mursense Bar. 24iudicium Car.: inditium V quoddam p2 concidissent V, corr. Bar. 26 procumberent V, corr. Mami )

an putat uenerabilis mihi serenitas tua conceptam semel in animis hominum religionem, quam deus ipse constituit, posse conuelli? quantae ex hoc discordiae excitabuntur? quanta contentio oborietur? quam crebrae et pestiferae seditiones? quanta et quam peruenientia ad deum uota iustorum, cum inter Christianos, quod dictu sit nefas, quaedam persecutionis imago nascatur?

uideris, in quam partem hanc sedulitatem nostram interpreteris; nullo certe maiore genere curam meam circa clementiam tuam probare f te posse, quam si te horter, ut desinas: puto enim recognoscas, quod nemo hoc suaderet inimicus. haec amabiliter a nobis dicta esse opto ut intellegas.

spero quod credas. unde aequum admodum est, ne sancto numini dicata conuellas, Italiam omnem et uenerabilem Romam ceterasque prouincias suis ecclesiis, suis sacerdotibus reddas neque te medius interseras, cum fas sit iustius, qui a catholica ecclesia Arrianorum interpretatione discesserint, errorem suum uera religione mutare quam recte sentientibus suam inmittere prauitatem.

AUGUSTUS SIRICIO PARENTI. Accepimus litteras sanctitatis tuae, quae nobis fuere gratissimae quaeque plane et nomini sacerdotis et dignitati urbis splendidissimae conuenirent. fidei uero catholicae, de qua clementiam nostram consulere uoluisti, quo maius circa me et speciale iudicium diuinitatis experior, hoc me confiteor curam habere maiorem. qui uidelicet et ad imperium ab ipso statim salutari fonte conscenderim et cui [*]( 1 hisdem utroque loco V 9 sedulitate V, corr. p 11 probare tibi pussein o2, probare recte possem Hartel, probari credo posse Meyer 12 reccognoscas V 17 medium 02 18 interuentione Bar. in marg. ) [*]( 40. Dat. ut uidetur etiam anno 385. Eid. Car. I* 48; Bar. ad a. 387, 65; Collect Concil.; Coustant I 640. 23 Syricio V 25 conuenere dubitanter Meyer )

quem indebite ad presbyterii gradum conscendisse commemoras, quid religioni nostrae catholicae possum praestare reuerentius, quam ut de hoc ipso, cuiuscemodi esse uideatur, catholici iudicent sacerdotes? quorum conuentum ex oportunitate omnium, uel qui intra Gallias uel qui intra quinque prouincias commorantur, in qua elegerint urbe constituam, ut isdem residentibus et cognoscentibus, quid habeat consuetudo, quid legis sit, iudicetur. haec enim, quae libris sunt asserenda et maiorum nostrorum religiosissimis constitutis, ipsi possunt melius astruere, qui norunt.

ceterum id nobis animi et uoluntatis esse profitemur, ut fides catholica procul omni dissensione summota concordantibus uniuersis sacerdotibus et unanimiter deo seruientibus illaesa et inuiolabilis perseueret. nam noster aduentus ita inquinata aliqua et sceleratorum labe polluta deprehendit et repperit, ut, nisi nostra prouisio atque medicina, quae ex dei summi timore ueniebat, his opem celeriter attulisset, ingens profecto diuulsio atque perditio fuisset exorta, ut uix sananda postea uitia concreuissent.