Retractationum

Iam uero in Africa constitutus scripsi duos libros de Genesi contra Manicheos. quamuis enim superioribus libris quidquid disputaui, unde ostenderem deum summe bonum et inmutabilem creatorem esse omnium mutabilium naturarum nec ullam esse naturam malum siue substantiam, in quantum natura est atque substantia, aduersus Manicheos nostra uigilaret intentio, isti tamen duo libri apertissime aduersus eos editi sunt in defensionem ueteris legis, quam uehementi studio uaesani erroris oppugnant, in primo ab eo, quod scriptum est: in principio fecit deus caelum et terram, donec septem peraguntur dies. [*]( 2 Confess. V, 11, 21 12 De lib. arb. I, 1 aqq. 17 Aug. de haer. 46 18 Gen. 1, 1 ) [*]( 1 quidquid ClNOV, quicquid cet. jnde om. P in om. HM 2 destabili 81 inp.udentia (r rcu.) D 3 fuerint OIDl apostolo N 5 scriptura∗∗∗∗ (tura; ras.) D aceipere* (i ex e, t ras.) C, acciperit D1 profitentur (fi tn. 2 in ras.) C, propbitentur D1 8 Xv 9 genesis ,CD1 aduersum FGBOY, contra E raanicheus D1 libri duo om. CD 10 affirica BFGQR conscripsi a duos libros om. Q 11 manicbeus D1 superioribus CD1, in soperioribus cet. v quidquid C1V, quicquid cet. 12 summum B1F1V et om. N , immotabilem H1 13 ulla D1 esse B* 8. L 14 malam BD*EFGM2QRSVv aiue subst. malam esse nat. Qnat s. subet. m. e. Q2 15 aduersum H manicheus C1D1, manich*aeos (i rms.) M uigiJaret BaIDFGNQ, uigilarit B, inuigilarit HM inuigilaret eet. v ista El 16 apertissimae 01 aduersum V aduersus. eos B2 s. I., adu. eus D1 editi (d raa.) C, *editi (8 raa.) D defensione EO-P 17 wehimenti H1 18 oppuQgnant (nt m. 2) G 19 peragactur BEFGHOPSVa )

Quod uero dixi: illud autem lumen non inrationabilium auium [*]( (2)) oculos pascit, sed pura corda eorum, qui deo credunt et ab amore uisibilium rerum et temporalium se ad eius praecepta inplenda conuertunt; quod omnes homines possunt, si uelint, non putent noui heretici Pelagiani secundum eos esse dictum. uerum est enim omnino omnes homines hoc posse, si uelint. sed praeparatur uoluntas a domino et tantum augetur munere caritatis, ut possint. quod hic ideo dictum non est, quoniam praesenti necessarium non erat quaestioni.

quod uero ibi legitur, benedictionem domini, de qua dictum est: crescite et multiplica mini, in carnalem fecunditatem post peccatum conuersam [*](1 Gen. 2, 2 2 Gen. 2, 4 3 Gen. 3, 23 aq. 7 De Gen. adu. Man. I, 3, 6 12 Prou. 8, 35 sec. LXX 15 De Gen. adu. Man. I, 19, 30 16 Gen. 1, 28 ) [*]( 1 deum BFG pr. in om. Q 2 hic] hic est B 3 mulier] uxor B dimisi EH paradyso BCEFG 4 ligno] in 1. B errorum Hl, erroris 01 5 fide D1 catolicae B ueritas CDl 6 et quid CD1NR, et quid nos Ea, et nos quid cet. m breuiter om. E - aperte∗∗∗ (que add. m. 2) D, et aperte (om. que) F conplectes Dl 7 inrationabilium CDEQ, inrationalium cet. animalium a 9 im- .-plernla F7 in mg., af seruanda a in mg. 10 omnia Y homines .om. 0 possunt (po m. 2 in ras.) D uellint Dl non-12 si uel add. F2 in mg. inf. putent C2D2ENQR, potent ClDl, eihistiment V, existiment cet. v 11 pelagiani B2 8. l., giani D2 in ras., p.elagiani Ca ras.) C esse (pr. e ex s) M dictum esse B dictum.. (ee ras.) M 12 omnis Y si] se C1H1. uellint Dl praeparatur] pepatur Cl, . praepattir D1 -13 uolun C1, uolon D1 augitur C1D1 munere (re s. I. m. 2) H 14 ut] et H1, non est dictum H, non dictum est B, dictam est F1 15 benedictionem] de benedictione EOPa 16 dfii CD1, dei cet. v de qua CDEFGNQR, qua cet. v; an scribendum: domini dei, qua? fecunditatem] eam f. E2 s. l. )

illud etiam non est consequens, ut ideo intellegatur in allegoria tantummodo esse accipiendum, quod herbae uirides et ligna fructifera omni generi bestiarum et omnibus auibus et omnibus serpentibus in libris Geneseos dantur ad cibum, quia sunt et quadrupedia et uolatilia, quae solis carnibus uiuere uideantur. fieri enim posset, ut alerentur ab hominibus etiam de fructibus terrae, si propter oboedientiam, qua ipsi homines deo sine ulla iniquitate seruirent, mererentur omnes bestias et aues omni modo habere seruientes.

item mouere potest, quomodo dixerim de populo Israhel: adhuc corporali circumcisione et sacrificiis tamquam in mari gentium populus ille legi seruiebat, quandoquidem apud gentes sacrificare non poterat, sicut eos et nunc uidemus sine sacrificiis remansisse, nisi forte, quod per pascha immolant ouem, hoc in sacrificio deputetur.

[*]( (3) ) In secundo etiam libro illud, quod posui, nomine pabuli [*](3 De Gen. ada. Man. I, 20, 31 5 Gen. 1, 29 sq. 12 De Gen. adn. Man. I, 23, 40 16 Aug. c. litt. Petil. II, 37, 87. Hieron. ep. 52, 10 (ad Nepotianum). cf. Dent. 16, 6 sq. 18 De Gen. adu. Man. II, 3, 4 ) [*]( 1 credendum B2EFHP uidere C1D1, inueniri a 2 potentur Ql fuisse F2 in ras. filius C1D1 3 adprobo∗∗ (o in ras.) H 4 alligoria MP tantummodil E1 5 erbae (a ras.) P uirides] uideret Hl, uidelicet H1 s. Z. et om. HN genera U1, genere Bl 6 libris CDlR, libro cet. v; cf. CSEL XXVIII, 229, 22 7 geneseus ClDl quadrapedia Fl 8 posset enim M1 possit GS, posse a 9 *alerentur (h ras.) E ominibus D si* F 10 hobedientiam Q sine (n ex u) H seruire CIDi 11 mererentur (ren m. 2) C, merentur D1, mererent 81 omnis V 12 seruituti B2 s. I. 13 corporali] de c. BE1FGM2OPSV de corp. adhuc B circumcisioni C3 14 mari] manu E2, magi Dl populos Hx ille om. a legis C 15 poterat BICD1, poterant cet. v sic B eos] in eos Hl uidimus D\' 16 quod] apud q. Ql, quosdam Q2 in mg. pasca B1R, pascha* (m ras.) E 17 ****ouem H sacrifitio D, sacrificiis a deputentur N 18 pabuli (p in ras.) M, pa*buli D ) [*]( XXXVI Aug. sectio I para 2 ) [*]( 4 )

significari posse uitam — melioris interpretationis codices non habent pabulum, sed faenum — non satis apte dictum uidetur. non enim congruit faeni nomen significationi uitae quomodo pabuli. item non uideor recte appellasse uerba prophetica, quibus scriptum est: quid superbit terra et cinis? quia non in eo libro legitur, quem certi simus appellandum esse prophetam.

nec illud apostoli, ubi adhibet testimonium de Genesi dicens: factus est primus homo Adam in animam uiuentem, sicut ille uoluit exponi, intellexi, cum exponerem, quod scriptum est: insufflauit deus in faciem eius flatum uitae, et factus est homo in animam uiuam uel in animam uiuentem. apostolus enim ad hoc adhibuit illud testimonium, ut probaret esse corpus animale; ego autem hinc putaui esse monstrandum animalem factum prius hominem, non corpus hominis solum.

quod autem dixi nulli naturae nocere peccata nisi sua, ideo dixi, quoniam iusto qui nocet, non ei uere nocet, quandoquidem mercedem eius [*](4 Id. II, 5, 6 5 Eccli. 10, 9 7 De Gen. adu. Man. II, 8, 10 8 I Cor. 15, 45 10 Gen. 2, 7 16 De Gen. adu. Man. II, 29, 43 17 Matth. 5, 12. Luc. 6, 23 ) [*]( 1 significare F uitam CtDR, uitam quin OPlV, uitam cum cet. v meliores Cl interpraetationia DMP cudices V, codicis C1D1 2 habent CDQ\'R, habeat Sl, habeant cet. v sed] et 0 apte B • 3 uideretur 0 enim] sic Q2 s. I. nom∗∗∗ (ine ras.) Dx, nomine EOPVa significatio EOPVa 4 pabuli (p m. 2 in ras.) M, pa*buli D idem CD1, itё. E, itemque 01 uideor non v uideo CER recta QI uerba om. 0 profetica H 5 dictum F 6 in om. Ql eo CDtB, eius cet. v legit 8\' certi simus C2, certissimus ClD, certi sumus cet. appellasse a 7 profetam H nec] hec 0 adhibet CDtEOPB, adhibuit cet. 8 gesi H1 9 ille om. a exponi, intellexi scripsi, exponi CD1, poni FHS2 (mg.), intelligi NQ2, intellexi posui Ql, uel intellexi sic non est ibi posui Q3 mg., intellexi (om. exponi) cet. v 10 facie Dl 11 uitae Cl in ras. factum M, factis Ql est om. G homo om. B\' amam Dl 12 ad hoc om. P, adhuc 01 13 istud F ut M2 s. l. corpus esse Ba, corpus (om. esse) N 14 autem om. V putaui hinc B esse] hoc e. a animale a 15 solum corp. hominis B hominem QI 17 uere nocet ei B nocit ClDl mercedem BlClD, etiam mercedem cet. v )

item in eo, quod paulo post dixi, nullum esse malum naturale, possunt » quaerere similem latebram, nisi hoc dictum ad naturam talem referatur, qualis sine uitio primitus condita est. ipsa enim uere ac proprie natura hominis dicitur, translato autem uerbo utimur, ut naturam dicamus etiam, qualis nascitur homo, secundum quam locutionem dixit apostolus: fuimus enim et nos aliquando natura filii irae sicut et ceteri.

Hoc opus sic incipit: Si eligerent Manichei, quos deciperent.. [*]( 9 Rom. 5, 12 12 De Gen. adu. Man. II, 29, 43 17 Eph. 2, 3 ) [*]( 1 augit C\\ autget D sibi] siue ClDl quoniam CDNR, quia cet. v 3 pelageali Ql \' docma OlD, dogma (do m. 2 s. l.) H ista D 4 iueo B paruolis ClDl nocuisse (is ex u) E 5 nulli (i in ras.) C 6 paruolus C1D1 pertinent (ent m. 2) G 7 in om. R 8 peccat C1Rl nocuere v 9 hominē∗ D omnis V 11 homines et H1 nocere peccata BFGS iterum Ol 12 naturae QR 13 semilem V ad naturam add. C2D2 in mg. 14 referat 81 sine] nisi Hx 15 ac] et ENB propriae ClDMS e e naturae D homines H1 translatun* (u m. 2) C 16 quali GNQS, quali. D 17 locutione D\', loquutionem EHPlQ2 dicit 0 apostulus M enim om. M et nos aliq. enim F aliquando** (do ras.) M 18 naturaliter BEFGNQS1 fili II1 coeteri D 19 elegerent C1D1E1M1P manichaei M deceperent ClV, decoeperint D, decepissent BXFGS ) [*]( 4* )