Retractationum

Augustine

Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio I, Pars II (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 36). Knöll, Pius, editor. Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1902.

[*]( (4) ) Quod autem dixi: eum ipsum, quem cognoscere uolumus, hoc est deum, prius plena caritate diligamus, melius diceretur: sincera quam plena, nisi forte putatur caritatem dei non futuram esse maiorem, quando uidebimus facie ad faciem. sic itaque hoc accipiatur, tamquam plena dicta sit, qua maior esse non possit, quamdiu ambulamus per fidem; erit enim plenior, immo plenissima, sed per speciem.

item quod dixi de his, qui subueniunt indigentibus, quia misericordes uocantur, etiam si sapientes usque adeo sint, ut iam nullo animi dolore turbentur, non sic accipiendum est, tamquam definierim in hac uita esse tales sapientes; non enim dixi: cum sint, sed dixi: etiam si sint.

[*]( (5) ) Alio loco, ubi dixi: iam uero, cum haec humana dilectio inhaerentem uberibus suis nutrierit et roborauerit animum, sequendo deo factus est idoneus; ubi eius maiestas ex tanta parte, [*]( 4 De mor. eccl. cath. I, 25, 47 7 I Cor. 13, 12 9 II Cor. 5, 7 11 De mor. eccl. cath. I, 27, 53 16 De mor. eccl. cath. I, 30, 64 ) [*]( 1 habet H uanitat*um (i ras.) M, uanitatium BH, uanitantium CDlEOPVa alt. uanitatium C, uanitantum V, uanitatum EOPa 2 hoccasione ClDxQ, occassione 0 quecumquae D, quicumque Hl, quemcumque Q 3 ipsis] in i. BFGM2 (s. l.) Sa apparent Va 4 cognuscere ClV, cognoscere D 5 primum R plaena Hl 6 plena] caritate add. M2 s. l. nisi] ne m potatur V, putetur E, putarebi tur m caritatem dei] caritatem C1 7 uidemus (e ex i, bi. m. 2) C, uidimus Dl, u. eum a faciae D .8 plena* (s ras.) R dictum sit D2Q, dicta erat D1 qua* (m ras.) CM, quia BlE 9 possit∗∗ (sit in ras.) C ambolamus V, ambulemus M enim erit enim H 10 sed] scilicet a per om. V 11 iis m 12 adeo. sint (s ras.) C, adeos sint D sint (si in ras.) H iam] etiam EO 13 definierim* (im m. 2 in ras.) C, diffiuierim F, defunerim 01 14 tales esse B sed] et H 16 alio] a. uero B 17 tuis am nutrierit CD, nutriuerit cet. v roburauerit M 18 deo G2 in ras., deum C2EOPV factus est] factus EHOPRVa, factum m idoneum m ex add. M2 )

quanta animi, dum terrae huius inhabitator est, sufficit, aperire se coeperit, tantus caritatis ardor innascitur et tantum diuini amoris consurgit incendium, ut exustis omnibus uitiis in homine sanctificato atque purgato satis appareat, quam diuine dictum sit: ego sum ignis consumens, possunt putare Pelagiani istam perfectionem in hac mortali uita me dixisse posse contingere. sed non hoc putent. ardor quippe caritatis sequendo deo factus idoneus et tam magnus, ut uitia cuncta consumat, in hac uita nasci et crescere potest, perficere uero, propter quod nascitur, ut nullum insit homini uitium, non consequenter hic potest, quamuis tanta ista res eodem ardore caritatis perficiatur, ubi perfici et quando perfici potest, ut. quemadmodum lauacrum regenerationis purgat a reatu omnium peccatorum, quae humana traxit natiuitas et contraxit iniquitas, ita illa perfectio purget ab omnium labe uitiorum, sine quibus esse non potest humana in hoc saeculo infirmitas. sicut accipiendum est etiam quod dixit apostolus: Christus [*](5 Deut. 4, 24 Hebr. 12, 29 13 Tit. 3, 5 17 Eph. 5, 25-27 ) [*]( 1 animi CDlG-S2 (in mg.), animi humani EIOP, animus humanas E1, homini cet. v Iiabitator V, inhabitatur H1, inhabitor P apperire E 2 coepit Q1 et tantum] et in t. EOP, in tantum R 3 diuini* (s ras.) It insurgit MV, surgit UP exutis P in] et EHMOPV 4 atque purgato D2 in mg. purgato atque sanctificato a quam I quia H in ras. diuinae ClMP 5 putarr* H 6 pilagiani Gl, plenariam F 7 contingere (on in ras. m. 2) C ardore C1D1R 8 sequenuo] sine s. BCDFGj\\lQR1S. p*ue Rl deum C2EOPa idoneus| idens Cl, obediens F et tam] etiam 0 ut M2 s. l. 9 consum+at C, consum*at» M, consumet H 10 homini] in h. M 11 hoc C1 potest] .* . po* (t ras.) N quatnuis* (s ras.) CD ista tanta 0 12 pr. perficipotest B2 s. i. perfici et] perficiat a et D2 in ras. 18 labacrum ClV, lauachrum NO purgat* C a*reatu (u ras.) D 14 huma H 15 illa om. GY purgit ClDl purget perfectio N omni V lane C\', laui D1 16 qubus C esse non potest in hoc mundo hut mana B, humana esse non potest m potest* H saeculo] mundo B t 17 sicut P. sicu$ 0, sic N dixit C, ut D\', ait cet. v )

dilexit ecclesiam et semet ipsum tradidit pro ea, mundans eam lauacro aquae in uerbo, ut exhiberet sibi gloriosam ecclesiam non habentem maculam aut rugam aut aliquid eius modi. hic est enim lauacrum aquae in uerbo, quo mundatur ecclesia. sed cum tota dicat, quamdiu hic est: dimitte nobis debita nostra. non utique hic est sine macula aut ruga aut aliquid huius modi, ex eo tamen, quod hic accipit, ad illam gloriam, quae hic non est, perfectionemque perducitur.

[*]( (6) ) In alio libro, cuius est titulus: de moribus Manicheorum, illud.

quod dixi: dei bonitas omnia deficientia sic ordinat, ut ibi sint, ubi congruentissime possint esse, donec ordinatis motibus ad id recurrant, unde defecerunt, non sic accipiendum est, tamquam omnia recurrant ad id, unde defecerunt, sicut Origeni uisum est, sed ea omnia, quae recurrunt. non enim recurrent ad deum, a quo defecerunt, qui sempiterno igne punientur, quamuis [*]( 6 Matth. 6, 12 11 De mor. eccl. cath. II, 7, 9 14 Rufin. de prine. II, 3, 3. (Patrol. lat. XI, 168 sq. M.) Aug. de ciu. dei XXI 17 (II, 548, 24 ed. Hoffm.) de gest. Pel. 3, 10. Op. inp. c. Iul. V, 47 VI, 10. de haeres. 43. Oros. ad Aug. 3 (Patrol. lat. XLII, 668 M. CSEL XVIII, 156, 17 ed. Schepss) Aug. ad Oros. 5 (ibid. p. 672) ) [*]( 1 aecclesiam CD, eciam H semet CD, se cet. v et se ipsum E in ras. ipsam D1 tradedit C1 2 eum DI lauachro NO atque Q exiberet CID, exhiberit V 3 ecfam H, aecclesiam D 4 huius modi Rν hic] hoc a est om. QlR enim] etiam BGS2 (in mg.) labacrum V 5 aecclesia CD, ecclesif El • 6 dica*t (n ras.) H, dicat ecclesia a 7 hic B2 8. Z. est hic a pr. aut BCDV, et cet. v aliquid C in ras., aliquod P, aliquo 0 8 huius modi (hn in ras. C) CDNQR, eius modi cet. m hic Q2 s. I. accepit CD1, accipiat Q1 9 perfectionem El 10 est om. Cl titulus Q2 8. I., titolus V manich»eorum (i ras.) M. manichaeorum cet. praeter CD 11 defitientia D ibi] ubi C1PQ1 12 concruentiseime 01 possent CDI, possunt BEtH ordinati ClN, ordinationis R . mo*tibus (r ras.) C, moribus HOl (14) id (h ras.) C 14 ad id G2 8. I. defecerunt (de m..2 8. I.) M origeoe Hl, origini D1 usum Ql 15 pr. recurrant Rl enim om. 0 ad deum om. 0 16 a] a* (d ras.) C, adquo D.-) [*]( XXXVI Ang. sectlo I pari 2 ) [*]( 3 )

omnia deficientia sic ordinentur, ut ibi sint, ubi congruentissime possint esse, quia et illi, qui non recurrunt, congruentissime in poena sunt.

alio loco: nemo fere, inquam, de scarabeis dubitat, quin de limo in pilam rotundato ab his atque obruto existant, cum hoc exemplum utrum uerum sit multi dubitant, multi ne audierint quidem.

Hoc opus sic incipit: In aliis libris satis opinor egisse nos.

CAPVT VII.

DE ANIMAE QVANTITATE LIBER VNVS.

In eadem urbe scripsi dialogum, in quo de anima multa quaeruntur ac disseruntur, id est unde sit, qualis sit, quanta sit, cur corpori fuerit data, cum ad corpus uenerit qualis efficiatur, qualis cum abscesserit. sed quoniam quanta sit diligentissime ac subtilissime disputatum est, ut eam, si possemus, ostenderemus corporalis quantitatis non esse et tamen magnum aliquid esse, ex hac una inquisitione totus liber nomen accepit, ut appellaretur de animae quantitate. [*]( . 3 De mor. eccl. catb. ll, 17, 63. Plin. Nat, hiat. XI, 28, 34 ) [*](1 ibi] ubi P1 congruentiasimo Ml, congruentis.sime H 2 possent CD1 et om. M recarrent F congruentissimae D 3 ∗∗in (in ras.) C uere H inquam fere Bx de scarabets B2CDEHM1PQV, de scarrabeis B, dispar ab eis BXGM7NS dubitant BF1R, cogitat H 4 quin] qui in B\', qui FiHN limo OD\'NBS2 (in mg.), fumo Ol, fimo eet. v rutundato C1, retundato B oruto 01 5 cum] quam H exemplum utrum scrijosi, exemplo C\'D\', exempli an C2, exemplum BS2 (tn mg.), utrum cet. v pr.. multi om. a dubitant BOIDGS, dubitent cet. v 6 audiuerint PVv, uiderint Ex ,7 hoc-nos om. P1 libris om. E opinio regisse H 8 VII* C, om. D 9 inecriptio deest Q liber uno om. F 10 urbe* (m ras., u ex 0 corr.) CD 11 diseruntur D* qualis sit em. Q quanta-cur M in ras. 12 quur HPl, pasaim; cQ D1 corpori (po m. 2 in mg., i ex e) C, corpore H1 aduenerit HMOP, peruenerit V 13 quanta sit quoniam Hx 14 diligentissimae *ac (h rous.) D, om. B subtilissime (ti et si in ras.) M, suptilissime PS est] e. ac diligeniissime B poBsimns C1D1HOV 15 (quantitat)ia non— accepit M in ras. taffi agnum Dl 17 ∗∗∗∗∗de animae (ae ex a) H )

[*]( (2) ) In eo libro illud, quod dixi, omnes artes animam secum adtulisse mihi uideri nec aliud quicquam esse id, quod dicitur discere, quam reminisci et recordari, non sic accipiendum est, quasi ex hoc adprobetur animam uel in alio corpore uel alibi siue in corpore siue extra corpus aliquando uixisse et ea, quae interrogata respondet, cum hic non didicerit, in alia uita ante didicisse. fieri enim potest, sicut iam in hoc opere supra dixi-mus, ut hoc ideo possit, quia natura intellegibilis est, ut conectatur non solum intellegibilibus uerum etiam inmutabilibus rebus, eo ordine facta, ut, cum se ad eas res mouet, quibus conexa est, uel ad se ipsam, in quantum eas uidet, in tantum de his uera respondeat. nec sane omnes artes eo modo secum adtulit ac secum habet; nam de artibus, quae ad sensus corporis pertinent, sicut multa medicinae, sicut astrologiae omnia, nisi quod hic didicerit non potest dicere. ea uero, quae sola intellegentia capit, propter id, quod dixi, cum uel a se ipsa uel ab alio fuerit bene interrogata et recordata, respondet. [*]( 1 De an. quant. 20, 34 4 Plato Phaed. p. 72 sqq. Phaedr. p. 249 sq. Men. p. 80 sqq. Cic. Tusc. I, 24, 58. Aug. de trin. XII, 15, 24 7 Retract. I, 4, 8 ) [*]( 1 eo CDWRS2 (in mg.), quo cet. v illud om. N quod om. MNS2 omnes] quod o. NS2, omnis V secum (c m. 2 in ras.) C 2 quidquam C2D1SV id (i ex a corr.) C 3 et] ac GRv 4 animam CDEQR, anima cet. uel in BlCDEGNQlRS, uel hic in cet. v uel alibi-corpore B2 s. l. in alibi (del. m. 2) CD 5 pr. siue.. M et] ex D2 s. l. 6 respondit V hec F didiceret Cx, dicerit M1 7 didicisse] non d. F poteat] non p. P iam] iam etiam HMOP in eras. D corpore E dixi P 8 nature E alt, ut] et B2FHMOPVν 9 conectitur B2FHMOPVv solum (ol m. 2) Q 10 facta] facta est BCDGNQRSa ut] et MR mouit C1D1V 11 connexa EQ a se ipsa B2FHa (in mg.) uidit B1 in tantumhis M2 in rag. 12 respondet B1C2D1FGNRSα respondit ClM nec] nam 0 13 adtu.lit (1 ras.) C ac] ∗ac (h rae.) D, h§c 01, aut BC2, uel P habit 01 sensum M\' 14 pertinet Ml mnltae (ae ex a) Ha meditinae Cl 15 didicit C2E1MNOPR2, dedicit V, dicit R1, discit H. uero] u. sola F 16 intelligentiae N propter M2 8. l..id (h ras.) C eum Fl a*se (s ras.) C 17 ab D2 in mg. bene fuerit JB1 respondit ClDMR, responderet 0\' ) [*](3* )

Alio loco: uellem, inquam, hine plura dicere ac me ipsum [*]( (3)) constringere, dum quasi tibi praecipio, ut nihil aliud agerem, quam redderer mihi, cui me maxime debeo. ubi uideor dicere potius debuisse: redderer deo, cui me maxime debeo. sed quo- Diam prius sibi ipse homo reddendus est, ut illic quasi gradu facto inde surgat atque adtollatur ad deum, sicut filius ille minor prius reuersus est ad semet ipsum et tunc ait: surgam et ibo ad patrem meum, ideo sic sum locutus. denique mox addidi: atque ita fieri amicum mancipium domino. quod ergo dixi: cui me maxime debeo, ad homines rettuli; magis enim mihi me debeo quam hominibus ceteris, quamuis deo magis quam mihi.