De Nuptiis et Concupiscentia
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio VIII, Pars II (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 42). Urba, Karl; Zycha, Joseph; editors. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1902.
Inter militiae tuae curas et inlustris personae quam pro meritis gestas actusque reipublicae necessarios, fili dilectissime et honorande Valeri, tanto studio te aduersus haereticos in eloquia diuina flagrare satis dici non potest quanta mentis iucunditate delecter. itaque posteaquam legi litteras sublimitatis tuae, quibus de libro quem ad te scripsi gratias agis sed admones, ut per fratrem et coepiscopum meum Alypium audiam quid de quibusdam locis eiusdem libri haeretici disputationis adsumant, ad hoc scribendum excitatus sum. et quia non tantum relatu memorati mei fratris id didici, uerum [*]( 1 Expt Aureli Augustini liber ad Valerium comitem de nuptiis et concupiscentia. Inc ad eundem (ad eundem add. m. 2) contra Iulianum hereticum Peligianum calumniantem libris suis C Expl liber I ad Valerium de nuptiis et concupiscentia. Inc ad eundem liber II T Expi liber I de nuptiis et concupiscentia. Inč liber II B Aurelii Augustini epi ad Valerium comitem de nuptiis et concupiscentia contra Iulianum hereticum Pelagianum calumniantem libris suis liber primus expi feliciter. Inè liber secundus F Finit liber primus. Inc secundus ad eundem comitem P Expt Aurelii Augustini liber ad Valerium comitem de nuptiis et concupiscentia contra Iulianum hereticum Pelagianum calumniantem de libris suis E Expt liber primus de nuptiis. Inc scds MSWAm Inc liber scds de nuptiis et concupiscentia p. a codd. KR subscr. abest cf. op. imp. c. Iul. praef. (XLV 1049 M.) et epist. CCVIl ad Claudium 3 actus T necessarios om. P 4 honorandae K hortande C 5 flagare K fraglare P. satis s. l. m. 2 E 6 iocunditate CTEPBMSWAm 7 tuae] uestre m 8 sed codd. sed et bd ammonens P ammoneijs V ammones KBMSAm per om. It alippium C alypyum T alipium PBA 9 adea P quod P 10 ad hoc] adhuc B ad hunc TKRVPMSWAm\\i et ad hunc in ras. F 11 fratris mei BMSAm id didici] addidici m. 1 C, TEKRN )
Chartula, cui nunc respondeo, hoc titulo praenotatur: \'capitula de libro Augustini quem scripsit contra quae de libris pauca decerpsi\'. hic uideo eum qui tuae praestantiae ista scripta direxit de nescio quibus ea libris causa, quantum existimo, celerioris responsionis, ne tuam differret instantiam, uoluisse decerpere. qui autem sint isti libri cum cogitarem, eos esse arbitratus sum, quorum mentionem Iulianus facit in epistula quam Romam misit, cuius exemplum simul ad me usque peruenit. ibi quippe ait: \'dicunt etiam istas quae modo aguntur nuptias a deo institutas non fuisse, quod in libro Augustini legitur, contra quem ego modo quattuor libellis respondi.\' credo, ex his libellis ista decerpta sunt. unde melius fortasse fuerat, ut uniuerso ipsi operi eius, quod quattuor uoluminibus explicauit, redarguendo et refellendo nostra elaboraret intentio, nisi et ego responsionem differre noluissem, sicut nec tu transmissionem scriptorum, quibus respondendum est, distulisti.
Verba ergo de libro meo tibi a me misso tibique notissimo [*]( 7 Op. imp. c. Iul. I 17 (capitula—21 distulish) 13 cf. Op. imp. I 18 28 Op. imp. I 22 (Verba-256, 9 scriptum est) ) [*]( 1 carthulas T cartulas (semper c) CEPMSTV Am rabenna (s. b add. v) T 2 profectione m 3 repperire P 4 quantum S et-auctoritate om. N 5 proposui] distribui E 6 respondebo (b exp. m. 2) E 9 de om. N 10 differet S 11 sunt A libri isti A cogitare meos K esse eos W 12 in epistola facit E fecit (s. e add. a) K 13 exemplar N simul om. T 15 agustini (sic fere semper m. 1) C 16 quatuor S 18 uniuersa (s. a add. o) F uniuersi W ipsi om. RB opere m. 1 C 19 laboraret FEMbd intentioni si K 20 nisi] 139 si V si P responsione Ap. 21 distullisti K )
Deinde alia mea uerba subtexuit, ubi dixi: \'nec aduertunt quod ita nuptiarum bonum malo originali, quod inde trahitur, non potest accusari, sicut adulteriorum et fornicationum malum bono naturali, quod inde nascitur, non potest excusari; nam sicut peccatum, siue hinc siue inde trahatur, opus est diaboli, sic homo, siue hinc siue inde nascatur, opus est dei.\' etiam hic ea praetermisit, in quibus aures catholicas timuit. nam ut [*]( 2 cf. p. 211, 7 10 Rom. 5, 12 19 cf. p. 212, 8 et Op. imp. c. Iul. I 22 ) [*]( 1 esse nos C 3 clamitat C 5 eos qui T eosque qui CFE qualibetcumque A 8 opprimi b 9 origenale K hoc intuli] adiunxi Tbd cf. Op. imp. c. Iul. I 22 10 quod] de quo KVPbd cf. Op. imp. c. Iulianum I 22 12 pertransiuit P 13 ut diximus in mg. M illa TFKVPBSWAmp cf. Op. imp. c. Iul. I 22 conexuit TKBVPBMWAm connexuit Sp. 14 quemammodum K 17 et] ac N interptationibus K heretici KM 19 uerba mea BMSW Ap. 22 accusari B excusari (ex in ras.) F )
Deinde ad nostra superiora uerba reuertitur, quae nescio cur repetat: \'eos autem qui de tali commixtione nascuntur dicimus trahere originale peccatum eosque de parentibus qualibuscumque nascantur non negamus adhuc esse sub diabolo, nisi renascantur in Christo\'. haec uerba nostra et paulo ante iam dixerat. deinde subiungit quod de Christo diximus: \'qui de eadem sexus utriusque commixtione nasci uoluit\'. sed etiam hic praetermisit quod ego posui: \'ut per eius gratiam de [*]( 1 cf. 211, 18 9 cf. Op. imp. I 52 (in his-257, 9 rnaluit) 13 cf. 212, 2 19 cf. 211, 9 23 cf. 211, 17 25 cf. 211, 16. ) [*]( 1 ad om. m. 1 E a om. m. 1 C, E 3 fidsei K 4 in paruulis , esse ĮJ. parą.buliB (a exp. m. 2) K lauachro JJL 7 est B 8 praemissis P 9 supra om. SWAmp. 10 cunctae R 11 claro W 12 uocse K 13 in paruulis esse E 15 aliud ęşşę B in om. SlV AĮJ. origenale (sic fere semper) K 16 rcgeneratione C tractum [jl regeneratione K 18 superiora nostra C 20 eos qui T 21 diabulo m. 1 C, K dialo B 22 et orn. SW 23 subiunxit TFKBVPN 24 sexu. K commixtione* K sed—transferantur in mg. m. 2 E om. A 25 ut] et (i. gratia K )
Post haec illud nostrum posuit ubi diximus: \'haec enim quae ab impudentibus impudenter laudatur pudenda concupiscentia nulla esset, nisi homo ante peccasset, nuptiae uero essent, etiamsi nemo peccasset; fieret quippe sine isto morbo seminatio filiorum\'. huc usque ille uerba mea posuit; timuit enim quod adiunxi: \'in corpore uitae illius, sine quo nunc fieri non potest in corpore mortis huius\'. et hic ut meam sententiam non finiret, sed eam quodam modo detruncaret, illud apostoli testimonium formidauit, ubi ait: miser ego homo, quis me liberabit de corpore mortis huius? gratia dei per Iesum Christum dominum nostrum. non enim erat corpus mortis huius in paradiso ante peccatum, propter quod diximus in corpore uitae illius quae ibi erat sine isto morbo seminationem fieri potuisse filiorum, sine quo nunc in corpore mortis huius fieri non potest. ut autem ad istam commemorationem humanae miseriae et diuinae gratiae ueniret apostolus, supra dixerat: uideo aliam legem in [*]( 6 Col. 1, 13 10 cf. p. 212, 15 et Op. imp. I 67 (Post-24 potest) 18 Rom. 7. 24. 25 ) [*](1 tenebrarum eruti C eruit K sex. K 2 noluit (n ex u) S transferuntur m. 1 C uide] unde RW, m. 1 Sm 3 qui C quae cet. 5 qua] qua T 6 transtullit (sic fere semper) K 7 claritatis EVP, m. 1 m impiissime et improbisaime A 8 ideoque p. 10 enim] autem BMSWAp. 12 nllptiae-peccaaset om. TSW uero om. BAmp. 15 adiunxit K 16 non] nemo C 18 e*go T 19 homo om. EB riberabit T liberauit EKBW, m. 1 CF 23 fieri om. N 24 nunc om. CTFE ) [*]( XXXIII Aug. Sect. VIII pars II. ) [*]( 17 )
Nunc ad ea, quae sicut uoluit nostra proposuit, quae sua opposuerit uideamus. sequuntur enim iam uerba eius et, sicut iste insinuauit, qui tibi chartulam misit, prius aliquid de praefatione conscripsit procul dubio librorum illorum de quibus pauca decerpsit. id autem ita sese habet: \'doctores\\ inquit, \'nostri temporis, frater beatissime, et nefariae quae adhuc feruet seditionis auctores ad hominum, quorum sanctis studiis uruntur, contumelias et exitium decreuerunt per ruinam totius ecclesiae peruenire non intellegentes quantum his [*](5 Op. imp. I 71 (in coryore-13 pacem) 13 Op. imp. I 73 (satis -259, 8 contruduntur) 23 Op. imp. I 73 (ad hominum-peruenire) ) [*](1 repugnantes B 3 autem om. TKVPN 4 liberauit KC m. 1 gratia-huius om. T 6 non fuit VA fuit om T 7 alia lex non erat B non om. A erat] est A nostris] meis N repugnat T 8 nostrae om. TKRVPBMW mee m. 1 S, A 10 repugnantemque om. P 12 fit SW 13 sic istum] scitQ T 14 refellentè A noluisse E 15 sententia T decurtet T 21 id] quid T ista T om. S, m 1 Em, s. 1. K se T 23 at huc K quibus T sanctis tituli studiis R 24 contumeliis m. 1 C exitum P 25 his om. S contulerunt (u fin. in i mut.) P )
Non est ita ut loqueris, quicumque ista dixisti, non est ita; multum falleris uel fallere meditaris. non liberum negamus arbitrium, sed, si uos filius liberauerit, ait ueritas, tunc uere liberi eritis. hunc uos inuidetis liberatorem, quibus captiuis uanam tribuistis libertatem. a quo enim quis deuictus est, sicut dicit scriptura, huic seruus addictus est nec quisquam nisi per gratiam liberatoris isto soluitur uinculo seruitutis, a quo est hominum nullus immunis; per unum quippe hominem peccatum intrauit in mundum et per peccatum mors, et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccauerunt. sic est ergo deus nascentium conditor, ut omnes ex uno eant in condemnationem, quorum non fuerit renascentium liberator. ipse quippe dictus est figulus ex eadem massa faciens aliud uas in honorem secundum misericordiam, aliud in contumeliam secundum iudicium, cui cantat ecclesia misericordiam et iudicium. non itaque, sicut te atque alios fallens loqueris, [*](9 Op. imp. I 73 (Non-dixish) I 74 (Non peccauerunt) 11 Ioh. 8, 36 13 II Petro 2, 19 16 Rom. 5, 12; Op. imp. I 113 (per— 25 iudicium) 22 cf. Rom. 9, 21 24 cf. Ps. 100, 1 25 Op. imp. III 99 (non-260, 13 Pelagiani) ) [*]( 1 nisi] nam si C chatolica K 2 relegione K 3 dum TF dm. C 4 et] aut T 5 falsa p. 7 pinnis TFKRVBE m. 2 8 exitum in textu; in mg. exitium T 10 uel] aut R arbitrium negamus p. 11 liberauerat m. 1 C liberauit B ait] aut P om. B 12 eatis p. hunc] nunc S qui T 13 tribuitis TFKRVPNbd, m. 2 C deuinctus (n in ras.) V 14 et seruus TKRVPMSWAmu. 19 est om. m 20 uno add. m. 2 C 22 uas om. p. 23 conmeliam T 24 misericordia K ) [*](l\'i. )
Audi ergo breuiter, quid in ista quaestione uersetur. catholici dicunt humanam naturam a creatore deo bono conditam bonam, sed peccato uitiatam Christo medico indigere; Manichei dicunt humanam naturam non a deo conditam bonam peccatoque uitiatam, sed ab aeternarum principe tenebrarum de commixtione duarum naturarum, quae semper fuerunt, una bona et una mala, hominem creatum; Pelagiani et Caelestiani dicunt naturam humanam a bono deo conditam bonam, sed [*]( 11 cf. Col. 1, 13 17 Op. imp. III 138 (Audi—261, 25 saluatoii) ) [*]( 1 aut pr. om. W dum T 2 qui dixerit P pelaianus W 3 et catholica TKBVPMSWAmn 5 hominibus] omnibus T 7 caelestianus et pelagianus T 8 itaque arbitrium esse in hominibus Tp. itaque in hom. esse arb. cet. praeter C 10 liberum-13 Pelagiani om. B 12 uos om. p. et hinc P 13 optendis C 16 haeretici uocentur T 17 in om. T 18 naturam om. T a om. KRVPMSWAmp _creatorem K 19 bonam om. T per peccatum T medico xpo TEK RVPNbd indigere] indigere naturam T 20 naturam om. T 21 uitiata W 23 caelestiani et pelagiani T dicunt et celestiani 8 24 humanam naturam FEVPbd a bono] non a M ab uno VP )
Videamus et cetera quae conectit. sed quid [*](15 ) faciam? utrum singula eius proponam, quibus respondeam, an eis praetermissis, quae catholica fides continet, ea sola pertractem atque confutem, in quibus a tramite ueritatis exorbitat et haeresim Pelagianam tamquam uenenosa uirgulta fruticibus catholicis conatur inserere? hoc quidem certe breuius est. sed prospiciendum arbitror, ne quisquam libro meo lecto et non lectis omnibus, quae ab illo dicta sunt, existimet ea me proponere noluisse, ex quibus ista eius pendent et ex quibus quasi consequenter uera esse monstrantur, quae falsa redarguo. non itaque pigeat utraque huic opusculo nostro indita, et ea scilicet, quae ille dixit, et ea, quae ipse respondeo, uniuersa adtendere et considerare lectorem. [*]( 1 non prodest B prode est T prod*est K quid CN 2 metuas om. T facis CTEKRB, m. 1 VF facias PMSWAmp., m. 2 VF facit d uestiam T bestias A 3 pinnis TFEKRVbd 4 uero] ergo p. 5 maligni Mbd 6 ideo te S 7 h C per om. p. positos potestate TFEKRPN 8 ait Sm ait m 12 saltem om. E 13 paueret] timeret N 15 et om. JJ. 17 tenet W 20 fructicibus m. 1 E 23 ea om. P 25 redargutie A pieat 8 )
Quae sequuntur ergo, ita praenotauit qui tuae dilectioni chartulam misit: \'contra eos\', inquit, \'qui nuptias damnant et fructus earum diabolo adsignant\'. non igitur contra nos, qui neque nuptias damnamus, quas etiam in ordine suo debita praedicatione laudamus, nec earum fructus diabolo adsignamus; fructus quippe nuptiarum homines sunt, qui ordinate inde generantur, non peccata, cum quibus nascuntur. nec ideo sunt homines sub diabolo, quia homines sunt, ubi sunt fructus nuptiarum, sed quia peccatores sunt, ubi est propago uitiorum; diabolus enim culpae auctor est, non naturae.
Adtende cetera, quibus se existimat aduersus nos hoc praemisso titulo consonare. \'deus\', inquit, \'qui Adam ex limo fuerat fabricatus, Euam construxit e costa et dixit: haec uocabitur uita, quoniam mater est omnium uiuentium\'. non quidem ita scriptum est, sed quid ad nos? solet enim accidere, ut memoria fallat in uerbis, dum tamen sententia teneatur. nec Euae nomen, ut appellaretur uita, deus inposuit, sed maritus. sic enim legitur: et uocauit Adam nomen uxoris suae uita, quoniam ipsa mater est omnium uiuentium. sed hoc fortassis ita intellexerit, ut deus per Adam nomen illud Euae inposuisse credatur tamquam per prophetiam. nam in hoc, quod appellatur uita materque uiuentium, magnum est ecclesiae sacramentum, unde nunc disserere longum est et suscepto operi non necessarium. nam et illud, [*](11 Op. imp. IV 4 (Adtende-20 uiuentium) 13 cf. Gen. 2, 22 18 Gen. 3, 20 ) [*]( 1 secuntur TSWmp. 3 eorum C nuptiarum TKRN 5 praedicatione (tione in mg. m. 2) E 7 nascantur V 8 ubi est TKRVPN 9 propagatio S 11 et cetera FRbd quibus se] quecumque VP aduersum TKVPN huic TKRVPNbd 13 secosta K et om. B 15 ita quidem VP 16 fallatur P 17 teneatur in libris KRVPN nec enim VP ut appellaretur om. N uita BMSWna 19 uitam FS m. 1 est mater CTS 20 hec SWAmp. intellexerat MSWAnsp. 22 prophetam TKRVPNd appellatum eat R appellata est EKVPNbd omnium uiuentium p. 23 longum est disserere K VPN 24 necessarium ęşţ K )
Post haec, quae ueraciter et catholice dicta sunt, immo in diuinis libris ueraciter scripta, non autem ab isto catholice dicta sunt, quia non intentione catholici pectoris dicta sunt, iam propter quod ea dixit, Pelagiana et Caelestiana haeresis incipit introduci. namque adtende quod sequitur. \'tu uero\', inquit, \'qui dicis: "eos qui de parentibus qualibuscumque [*](1 Ephes. 5, 32 3 Gen. 2, 24 Matth. 19, 5, Ephes. 5. 31 8 Gen. 1, 2R 12 Op. irnp. IV 5 (deus-formauit) 13 Op. imp. IV 5 (gigYiacondidit) 17 Op. imp. IV 5. 9 (si - reputari) 20 ib. IV 5 (Post-sequitUrt) 25 cf. 211, 14. ) [*]( 1 dicit Vbd apostulos K 3 relinquit C relinquid K matrem et patrem bd 5 Iesus] noster T 6 prophetanda* K 7 secuntur T..USJVmpo primum N inquit] quid K quidg N 8 compellatione TKRVPN paratam po esse jSWfj. 12 inquit igitur C igitur om. m conuentia S 13 generationi P 14 efficiente C 17 igitur] ergo .B 20 catholicae KIx 21 scripta ŞI.1IJt p. 23 haereses T 24 introducere FE uero] ergo T 25 eos qui codd.: eosque bd cf. p. 211, 14 nascuntur E nascentur (s. e add. v) R ^ )
Vides igitur quemadmodum nos interroget, quid suum diabolus cognoscat in sexibus, per quod sub illo sint, qui de parentibus qualibuscumque nascuntur, nisi renascantur in Christo, utrum diuersitatem sexuum dicamus ad diabolum pertinere an commixtionem an ipsam fecunditatem. respondemus itaque: nihil horum, quia et diuersitas sexuum pertinet ad uasa gignentium et utriusque commixtio ad seminationem pertinet filiorum et ipsa fecunditas ad benedictionem pertinet nuptiarum. haec autem omnia ex deo. sed iste in his omnibus noluit nominare concupiscentiam carnis, quae non est a patre, sed ex mundo est, cuius mundi princeps dictus est diabolus, qui eam in domino non inuenit, quia dominus homo non per ipsam ad homines uenit. unde dicit etiam ipse: ecce uenit princeps huius mundi, et in me nihil inuenit: [*]( 2 Op. imp. IV 5. 10 (quid-l0 coniugii); IV 10. 14 (quid-sexibus) 6 Gen. 2, 24 8 Gen. 1, 28 19 Op. imp. IV 5 (sed-266, 9 glorianda); IV 14. 45 (sed-uenit) 20 Op. imp. IV 18 (noZuit-\'llenit), cf. IV 77; cf. I Ioh. 2, 16 23 Ioh. 14, 30 ) [*]( 1 non-renaacantur om. R non negamus om. VP adhuc add. ERVPbd; cf. p. 211,15 3 per om. R 4 sexuum om. TKVPN est om. 8 6 uendicatur MSWAmp. relinquid KW 7 uxori suae EKRVPNbd 8 came. K uox enim p. 10 est om. m. 1 E institutio R coniugi m. 1 C 11 ergo N quemammodum K 12 sunt BW Am om. p. 17 seminationem] generationem T 19 omnia autem W 20 quae om. R esse R 21 esse R om. N mundi om. SWAmp. est om. 8 22 deus F 23 ad om. S hominS KPBMSW 24 mundi huius KVPN inueniet TKVPNb, m. 2 R )
Sed adiungit et dicit: 'per quid igitur sub diabolo sunt, quos deus fecit?\' sibique ueluti ex nostra uoce respondet: \'per peccatum\', inquit, \'non per naturam\'. deinde nostrae responsioni suam referens \'sed ut non potest\', inquit, \'sine sexibus esse fetus, ita nec sine uoluntate delictum\'. ita uero, ita est; sic enim per unum hominem peccatum intrauit in mundum et per peccatum mors, et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccauerunt. per unius illius uoluntatem malam omnes in eo peccauerunt, quando omnes [*]( 7 cf. Gen. 3, 7 17 cf. Op. imp. IV 7 20 ib. IV 90 (sed-267, 2 traxerunt) 22 Rom. 5, 12; Op. imp. IV 104 (per-267, 2 traxerunt) 24 ib. IV 104 (per-267, 1 fuerunt) ) [*]( 1 il) utique K nec-trahitllr om. P 3 commemorat N 4 omnibus bonis p. 6 nisi om. W laudando SW 9 glorianda] laudanda C 10 texeruntj dixeruut B tunc autem erubuerunt om. P 11 suam om. W inobedientiae B 15 uidimus K pudere ipsos B 17 adiugit 8 ergo m 18 facit FKP uelut A respondit K 19 inquia TKPN responsioni nostrae (nostrae s. I.) B 20 inferens P esse om. CTEKN; esse add. post uoluntate VP 21 sine om. S ita fin. om. T sic m. 2 C 22 in mundum intrauit S 23 et ita efc (pr. et$. l... 2) C )
Rursus quippe interrogans dicit: \'quem igitur paruulorum confiteris auctorem? deum uerum?\' respondeo: deum uerum. deinde subiungit: \'sed malum ille non fecit\' ac rursus interrogat, utrum diabolum paruulorum confiteamur auctorem, rursusque respondet: \'sed naturam hominis ipse non condidit\'. deinde quasi concludit atque infert: 'si mala commixtio, deformis et conditio corporum et ideo corpora quoque malo a te deputantur auctori\'. cui respondeo: malo auctori non deputo corpora, sed delicta, quorum causa factum est, ut, cum in corporibus, hoc est in dei operibus totum placeret, accideret tamen masculo et feminae quod puderet, ut non esset commixtio qualis esse potuit in corpore uitae illius, sed qualem uidemus erubescentes in corpore mortis huius. \'deus uero\', inquit, \'diuisit [*]( 4 cf. p. 159, 28 ) [*]( 1 utrumque iactate om. T, alterum iactato om. N 2 iouiani T perfectius hab. F in textu, in mg. i defectus 4 heresiarces m. 1 C, T heresi arches K heresiarches FMS 6 adtende jj. 7 iouiani T 8 uirginitate S 12 qui] quia TK fide F 13 esse om. S 16 uerum deum T resp. deum uerum om. m.1 C respondebo p. 18 ..terrogat F 19 rursllque STF respondit K non] nos T om. KVPN 21 et om. A condicio TK dicio BMSm 23 delictQ B est om. N 24 hoc-operibus om. B acciderit C 26 uidimus K 27 erubiscentes K )
Sed inter tot nomina bonarum rerum, id est corporum, sexuum, coniunctionum, libidinem uel concupiscentiam carnis iste non nominat. tacet, quia pudet, et mira — si dici potest — pudoris inpudentia, quod nominare pudet, laudare non pudet. denique uide, quemadmodum magis eam circumloquendo maluerit significare quam dicere. \'postquam autem uir\\ inquit, \'naturali adpetitu cognouit uxorem>. ecce iterum dicere noluit: carnis concupiscentia cognouit uxorem, sed, (naturali), inquit, \'adpetitu\', ubi adhuc possumus intellegere ipsam uoluntatem iustam et honestam, qua uoluit filios procreare, non illam libidinem, de qua iste sic erubescit, ut ambiguo nobis loqui malit quam perspicue quod sentit exprimere. quid est \'naturali adpetitu\'? annon et uelle esse saluum et uelle [*](25 )ipsos suscipere, nutrire, erudire filios naturalis est adpetitus idemque rationis est, non libidinis? sed quia huius nouimus [*]( 14 Op. imp. IV 65 (tacet-non pudet) ) [*]( 1 sexil N operationg W 2 respondemus K 3 haec TFEKRVPmbd 5 deinde ergo A 7 inquit om. N 9 diabalos m. 1 K 11 auctor diabolus S 15 pudet et CE pudetu (in mg. eum) F 17 uoluerit P dice** S autem om. W 20 ubi adhuc autem KR ubi tam adhuc P 22 sic om. W erubiscet K ambiguae K ambigue TRVPNbd 23 loqui nobis BMSWtn perspicuse Kp. 24 esse] esse posse KRVPN 25 ipsus K illos SW 26 rationis esse m. 1 R )
Verum nunc, obsecro te, paulo adtentius intuere, quod nomen inuenerit, quo rursus operiret quod erubescit aperire. "genuerat enim eum", inquit, Adam potentia membrorum, non diuersitate meritorum\'. quid dixerit \'diuersitate meritorum\', fateor, non intellego; sed potentia membrorum, credo, illud uoluit dicere, quod pudet euidenter dicere. maluit enim dicere membrorum potentiam quam carnis concupiscentiam. plane, etiamsi non cogitauit, significauit aliquid, quod ad rem pertinere uideatur. quid enim potentius membris hominis, quando [*]( 7 Gen. 4, 1 9 Gen. 4, 2 12. 15 I Ioh. 2, 16 ) [*]( 1 eum om. m 3 filia K ficulnea TFEKRVPbd 4 sibi om. T 7 subcinctoria T 6 aut m uir om. CF 8 kayn W kain S quid om. T jnquid T 9 audiuimus R atquisiui K 10 atquisitum K 11 dubitat C 14 sicuti RMbd seminaret VP 15 homo non est homo sed est concupiscentia que non est ex patre sed ex mundo est VP homo non est concupiscentia quae non ex patre sed ex mundo est KRN est om. T a] ex T 17 nonum nomen VP 19 quid -meritorum om. T diuersitatem F 20 potentiam F membrorum] meritorum P 22 potentia TRVNbd concupiscentia TERVNbd 23 pertineret m 24 uideatur om. m )
Post aliquanta iterum: \'dicit scriptura diuina\', inquit, \'cognouit Adam Euam uxorem suam et concepit et peperit filium. et uocauit nomen eius Seth dicens: suscitauit mihi dominus semen aliud pro Abel, quem occidit Cain\\ deinde addit et dicit: \'ad documentum instituti coitus ipsum semen diuinitas dicitur excitasse\'. non intellexit homo iste quod scriptum est; putauit enim ad hoc esse dictum: suscitauit mihi dominus semen aliud pro Abel, ut crederetur deus illi excitasse libidinem coeundi, cuius motu excitaretur semen, ut gremio feminae possit infundi. nescit [*](20 )non esse dictum Cexcitauit mihi semen\' nisi \'dedit mihi filium>. denique hoc Adam non dixit post coitum suum, quo semen emisit, sed post coniugis partum, quo filium deo donante suscepit. nam quae gratulatio est nisi forte libidinosorum et suum uas in morbo concupiscentiae, quod uetat apostolus, possidentium, si semen extrema coeundi uoluptate fundatur nec sequatur conceptus aut partus, ubi nuptiarum uerus est fructus? [*](11 Gen. 4, 25 24 cf. I Thess. 4, 5 ) [*]( 1 quae] qua MSWAmp. tamen] tam TKPN frenetur FKVN 2 ausus TKRVPN aliquantulum VP 3 ergo om. VP 4 ac VP 8 imperaret] temperaret R 10 diuina scriptura P 12 uocauitque C sedh CKB 14 kain SW addidit CKPN 15 diuinitus BMSWAp. - 16 enim om. TKRVPN 17 suscitauit enim TKBN aliud semen N aliud om. E 18 deus illi deus m libidinem om. m. 1 E 19 excitatur TKRBMSWAM excitatQ N in gremio W posset m. 2 F, bd 20 aliud dictum P, (aliud in mg.) F 25 extremum N uoluntate T )
Neque hoc ideo dixerim, quod alius putandus sit praeter summum et uerum deum uel humani seminis uel ipsius hominis creator ex semine; sed hoc tranquilla de homine oboedientia membrorum ad nutum uoluntatis exisset, si peccatum non praecessisset. neque nunc agitur de natura hominis, sed de uitio. illa quippe habet auctorem deum; ex isto autem trahitur originale peccatum. nam si semen ipsum nullum habet uitium, quid est quod scriptum est in libro Sapientiae: non ignorans quoniam n equam est natio illorum et naturalis malitia ipsorum, et quoniam non poterat mutari cogitatio illorum in perpetuum; semen enim illorum erat maledictum ab initio? nempe de quibuscumque dicat ista, de hominibus dicit. quomodo est ergo cuiuslibet hominis malitia naturalis et semen maledictum ab initio, nisi ad illud respiciatur, quod per unum hominem peccatum intrauit in mundum et per peccatum mors, et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccauerunt? cuius autem hominis mala cogitatio non potest mutari in perpetuum, nisi quia per se ipsam non potest, sed si gratia diuina subueniat? qua non subueniente quid sunt homines nisi, quod ait apostolus Petrus, uelut muta animalia procreata naturaliter in captiuitate et interitu? unde uno loco Paulus apostolus utrumque commemorans, et iram dei, cum qua nascimur, et gratiam, qua liberamur, et nos omnes, inquit, aliquando [*](3 cf. Op. imp. IV 123 7 ib. IV 123 (si-ab initio) 8 Sap. 12, 10. 11 12 Op. imp. IV 123 (nempe-dicit) 15 Rom. 5, 12 21 II Petr. 2, 12 24 Eph. 2, 3 ) [*]( 3 ex semine (s. semine add. m. 2 istere) C existere b 5 hominis CFEb humani seminis TKRVPN seminis d 7 origenale K 8 ignorant KVPN 9 eorum A et om. P 10 cog. illorum mut. P 11 imperpetuum E enim om. RP illoram Cb, om. cet. 12 dic*at K iste P 13 quomodo enim B ergo est C hominis om. R 14 allud m.1 C 17 transiit B cucus m. 1 K cuius autem] Quid est autem in ras. F 18 in perpetuum mutari bd 19 per] ab C subueniat (in mg. potest) F 20 qua] quia R agit W petrus apostolus C 22 captiuitatem et interitum VPNbd 23 ira W 24 gratia K )