De Genesi Ad Litteram
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio 3, Pars I-II (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 28.1). Zycha, Joseph, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1894.
Cum ergo dicit: eiecit adhuc de terra omne lignum pulchrum ad aspectum, manifestat utique, quod aliter nunc eiecerit de terra lignum, aliter tunc, cum tertio die produxit terra herbam pabuli seminantem semen secundum suum genus et lignum fructuosum secundum suum genus. hoc est enim: eiecit adhuc, super illud scilicet. quod iam eiecerat: tunc utique potentialiter et causaliter in opere pertinente ad creanda omnia simul, a quibus consummatis in die septimo requieuit, [*]( 2 Eccli 18, 1 16 Gen. 2, 8. 9 20 Gen. 2, 9 ) [*]( 1 exoriretur SCbd adtestari El 3 est] est enl (ent s. I. m. 1) R 4 fietus] factus RISb 5 sint El sunt EWJRSbd 6 ad om. S 7 qua 22 operatur huc ac om. P1 8 accidit S 10 conlocauit E collocarit PRd collocauerit b 11 inponeret E1 13 ammonent WPRC 14 in s. I. m. 1 S 15 quo S 16 narrar?t E 17 aedem El eden S 18 quam R 19 pulchrum (1 a. I. m. 1) R et — uers. 21 aspectum om. S 20 dicit ergo PBCbd 21 adspectum (ubique ads.) d 22 eicerit B 23 pauuli E1 genus suum Sd )
Nisi forte quis dicat non omne ligni genus tertio die creatum. sed dilatum aliquid, quod sexto crearetur, cum homo factus est atque in paradiso constitutus. sed quae die sexto creata sint, apertissime scriptura declarat, anima. uiua scilicet secundum unumquodque genus quadrupedum et repentium et bestiarum et ipse homo ad imaginem dei masculus et femina. proinde potuit praetermittere, quomodo sit homo factus, quem tamen ipso die factum esse narrauit, ut recapitulando postea, quemadmodum etiam factus fuerit, intimaret, hoc est de terrae puluere, et mulier illi de latere, non tamen aliquod creaturae genus praetermittere, uel in eo, quod dixit deus: fiat, siue: faciamus, uel in eo, quod dicitur: sic est factum, siue: fecit deus. alioquin frustra per singulos dies tam diligenter distincta sunt omnia, si permixtionis dierum potest ulla suspicio residere, ut, cum herba et lignum diei tertio sit adtributum, aliqua ligna etiam sexto die creata esse credamus, quae ipso sexto die scriptura tacuerit.
Postremo, quid respondebimus de bestiis agri et uolatilibus caeli. quae adduxit deus ad Adam, ut uideret, quid ea uocaret? quod ita scriptum est: et dixit dominus deus: non bonum est esse hominem solum; faciamus illi adiutorium secundum ipsum. et finxit deus adhuc de terra omnes bestias agri et omnia uolatilia caeli et adduxit illa ad Adam, ut uideret, quid uocabit illa: [*]( 22 Gen. 2, 18-22 ) [*]( 3 cap. IIII E tercio R 5 paradvso S sexto die PRSCbd 6 sunt bd 7 unumquoque ElSl 8 uestiarum El femina El 10 esse] ipse (in mg. m. 2 add. af esse) Pb 11 etiam quemadmodum S quemammodum JR1 fuerit factus S 13 pretermittere P 14 dicitur] dictum est in ras. S et sic b 15 siue] uel b 17 suspitio R die R 18 creata-die itł mg. infer. m. 1 add. R 19 que R scribtura E 20 quod 81 22 uocauerit S 23 est bonum bd 24 deus om. R 25 celi S 26 uocabit scripsi: uocaret libri; sed cf. xt v.a).E35\'. ai>rd Tischendorfii et P. de Lagarde Gen. 2,19 et lib. VIIII cap. 1 huius edit. illa] ea 8 )
Neque enim dicendum est masculum quidem sexto die factum, feminam uero posterioribus diebus, cum ipso sexto die apertissime dictum sit: masculum et feminam fecit eos et benedixit eos et cetera, quae de ambobus et ad ambos dicuntur. aliter ergo tunc ambo et nunc aliter ambo : tunc scilicet secundum potentiam per uerbum dei tamquam seminaliter mundo inditam, cum creauit omnia simul, a quibus in die septimo requieuit, ex quibus omnia suis quaeque temporibus iam per saeculorum ordinem fierent, nunc autem secundum operationem praebendam temporibus, qua usque nunc operatur, et oportebat iam suo tempore fieri Adam de limo terrae eiusque mulierem ex uiri latere.
In qua distributione operum dei partim ad illos dies inuisibiles pertinentium, in quibus creauit omnia simul, partim ad istos, in quibus operatur cotidie \'quidquid ex illis tamquam inuolucris primordialibus in tempore euoluitur. si non inportune neque absurde scripturae uerba secuti sumus, quae nos ad haec distinguenda duxerunt, cauendum est, ne propter ipsarum rerum aliquanto difficilem perceptionem, quam tardiores adsequi non sufficiunt, putemur aliquid sentire ac dicere, quod scimus nos nec sentire nec dicere. quamquam enim praecedentibus sermonibus. quantum potuerim, lectorem praestruxerim, plures tamen arbitror caligare in his locis et putare ita fuisse prius hominem in illo dei opere quo simul omnia creata sunt, ut aliquam uitam duceret, ut dei locutionem ad se directam, [*](4 factum — die iu mg. m. 1 R 7 et om. b 12 prebendam S 13 tempore suo bd 16 in oni. S 17 istos] istos apositos R dispositos (in mg. aJ istos) P istos appositos bd cottidie ES quicquid RS illos S 18 exuolucris (sup. ex add. s. I. m. 1 in) S uoluitur EP*S importunae R 19 nequej atque PRbd scribturae EP sequuti PR 21 perą.ęceptionem (prim. e s. I. m. 1 add. et ae exp.) E adsequi El avt si que (v a. I. s in ras.) S 22 aliquid] aliud ER 24 prestruxerim S perstruxerim (s. I. m. 2 af p) E 26 post quo add cuncta bd omnia om. bd 27 et ut dei b locutione S loquutionem P directa S )
Sed rursus, si dixero non ita fuisse hominem in illa prima rerum conditione, qua creauit deus omnia simul, sicuti est non tantum perfectae aetatis homo, sed ne infans quidem, nec tantum infans, sed ne puerperium quidem in utero matris, nec tantum hoc, sed ne semen quidem uisibile hominis, putabit omnino non fuisse. redeat ergo ad scripturam, inueniet sexto die hominem factum ad imaginem dei, factos autem masculum et feminam. item quaerat, quando facta sit femina, inueniet extra illos sex dies; tunc enim facta est, quando deus de terra finxit adhuc bestias agri et uolatilia caeli, non quando uolatilia produxerunt aquae et animam uiuam, in qua et bestiae sunt, produxit terra. tunc autem factus est homo et masculus et femina : ergo et tunc et postea. neque enim tunc et non postea aut uero postea et non tunc; nec alii postea, sed idem ipsi aliter tunc, aliter postea. quaeret ex me: quomodo postea? respondebo: uisibiliter, sicut species humanae constitutionis nota nobis est, non tamen parentibus generantibus, sed ille de limo, illa de costa eius. quaeret: tunc quomodo? respondebo: inuisibiliter, potentialiter, causaliter, quomodo fiunt futura non facta.
Hic forte non intelleget. subtrahuntur enim ei cuncta, quae nouit, usque ad ipsam seminum corpulentiam. neque enim [*]( 1 Gen. 1, 29 ) [*]( 1 pauulum E1 seniinalg R 3 neque] atque S 4 si s. I. m. 1 R ita non S 5 secuti Sl 6 non 8. I. m. 1 S etatis R 8 nec (c 8. I. m. 1) S ne] nec PRbd putauit EPRS 9 cap. VI E 10 factos R2 11 quando] quomodo R1 14 et ante bestiae om. b 15 produxit E1 producte E2 de terra (de add. m. saec. XII) E et] ut b 16 enim s. I m. 1 S 18 iideni d quomodo poptea] quomodo PRSbd 19 uisibiliter] postea uisibiliter PRSbd 22 post quomodo sequuntur uerba u. 19 postea uisibiliter sqq. usque acl respondebo, nisi quod pro constitutionis redditur conditionis, in cod. S 24 intellegit S 25 nouerat b ipsa PR ) [*]( XXVIII. Aug. sect. III para 1. ) [*]( 12 )