De Genesi Ad Litteram

Quocirca difficile est quidem omnia de hac re [*](7 cf. Gen. 2, 7 8 cf. Gen. 3, 19 25 Ps. 77,. 39 ) [*]( 1 alterum PR sufragatur Et 2 iste P ; diierit P1 3 quo ES 4 carnem PRl puluereip (m exp. m. 1) P reuertetur PBSbd 5 ilium] eum S responderunt b 6 dedit eum S 7 suflauit E1 8 suam om. PBbd 10 que P primo homini S 11 reuertetur 8 certe constat PRSbd 12 propagato. S1 quemammodum E- 14 formata (ta 8. l: m. 1) P ad homines om. Sl 15 carne 22 \'17 ammonemur PR cum uoce ex incipit cap. XII E . 22 ac] hac B 23 factorem suam b 26 omnia (n s. 1.) B hac (h 8. I. m. 1) P )

scripturarum sanctarum testimonia conligere: quod etsi fieri possit, ut non solum commemorentur sed etiam pertractentur, in magnam sermonis longitudinem pergunt; sed tamen, nisi aliquid tam certum proferatur, quam certa proferuntur, quibus ostenditur, quod deus animam fecerit uel quod eam primo homini dederit, quonam modo per diuini eloquii testimonium ista quaestio soluatur ignoro. si enim scriptum esset, quod similiter sufflauerit deus in faciem formatae mulieris et facta fuerit in animam uiuam, iam quidem plurimum lucis accederet, qua cuique formatae carni hominis non ex parentibus dari animam crederemus, adhuc tamen expectaretur, quid proprie teneretur in prole, qui nobis modus usitatus est hominis ex homine. prima uero mulier aliter facta est, et ideo adhuc dici posset animam propterea non ex Adam diuinitus Euae datam, quia non ex illo tamquam proles orta est. si autem homini, qui primus ex illis natus est, commemoraret scriptura non ex parentibus ductam, sed desuper animam datam, illud iam in ceteris etiam tacente scriptura oporteret intellegi.

Nunc itaque et illud consideremus, utrum neutram confirmet sententiam, sed utrique possit adcommodari, quod scriptum est: per unum hominem peccatum in hunc mundum intrauit et per peccatum mors, et ita in omnes homines pertransiit, in quo omnes peccauerunt; et paulo post: sicut per unius delictum in omnes homines in condemnationem, ita et per unius iustificationem in omnes homines ad iustificationem uitae. sicut enim per inoboedientiam unius hominis [*](21 Rom. 5, 12. 18. 19 ) [*](1 conligere El posset b 5 primi R 6 cap. XIII E eloqui P 7 questio PS solbatur P scribtum ElP 8 suflauerit El 10 carnis S 11 propriae BS 14 potest P possit S 15 ex illo (ex s. I. m. 1) B prolis S 16 prius P1 scribtura EP 17 in ceteris om. S 18 scribtura EP scriptura de ceteris oporteret S 19 cap... Xini E et om. P1 eras. R considerjpmus (a exp. m. 1) P 20 sed] an S 21 scribtum EP intrauit in hunc mundum S 23 pertran siit 22 25 in] ad PRSbd condempnationem E28 ) [*](20* )

peccatores constituti sunt multi, ita et per unius oboedientiam iusti constituentur multi. ex his enim uerbis apostoli qui defendunt animarum propaginem sententiam suam sic adstruere moliuntur: si secundum solam carnem, inquiunt, potest intellegi peccatum uel peccator, non cogimur in his uerbis ex parentibus animam credere; si autem quamuis per inlecebram carnis non tamen peccat nisi anima, quomodo accipiendum est, quod dictum est : in quo omnes peccauerunt, si non ex Adam etiam anima sicut caro propagata est? aut quomodo per illius inoboedientiam peccatores constituti sunt, si tantum secundum carnem in illo, non etiam secundum animam fuerunt?

Cauendum est enim, ne uel deus uideatur auctor esse peccati, si dat animam carni, in qua eam peccare necesse sit, uel possit esse anima praeter ipsius Christi, cui liberandae a peccato non sit christiana gratia necessaria, quia non peccauit in Adam, si omnes in eo peccasse secundum carnem tantum, quae de illo creata est, non etiam secundum animam dictum est: quod usque adeo contrarium est ecclesiasticae fidei, ut parentes ad percipiendam gratiam sancti baptismi etiam cum paruulis atque infantibus currant, in quibus si hoc uinculum peccati soluitur, quod tantummodo carnis, non etiam quod animae est, merito quaeritur, quid eis obesset, si in illa aetate de corpore sine baptismo exirent. si enim per hoc sacramentum corpori eorum consulitur, non et animae, deberent et mortui baptizari; at cum uideamus hoc uniuersaliter ecclesiam retinere, ut cum uiuentibus curratur et uiuentibus succurratur, ne, cum mortui fuerint, nihil fieri possit quod prosit, non uidemus, quid aliud possit intellegi, nisi unumquemque [*]( 3 qui (i tup. e supertcr. m. 1) P 4 astrnere PRSbd 6 cogimnr (i ex e m. 1) It 6 ex] sex S 10 quomodo s. I. m. 1 B 11 sant, sij sant malti: si b 18 cap. XV E ne] ęeeine E 15 posset S liueranda P1 21 parbolis P 22 solbitur P non & 1. m, 1 B 24 ex*i*rent (e eras.) Jt 25 corpori eorum et non animae consulitor b 26 aecleaiam E 27 curratur] wccurratar E 28 possit fieri bd 29 intelligi P parbalam P1 )

paruulum non esse nisi Adam et corpore et anima et ideo illi Christi gratiam necessariam. aetas quippe illa in se ipsa nihil egit uel boni uel mali; proinde ibi anima innocentissima est, si ex Adam propagata non est. unde quomodo possit iuste ire in condemnationem, si de corpore sine baptismo exierit, quisquis istam sententiam de anima tenens potuerit demonstrare mirandus est.

Uerissime quippe ac ueracissime scriptum est: caro concupiscit aduersus spiritum et spiritus aduersus carnem; sed tamen carnem sine anima concupiscere nihil posse puto quod omnis doctus indoctusque non dubitet. ac per hoc ipsius concupiscentiae carnalis causa non est in anima sola, sed multo minus est in carne sola. ex utroque enim fit: ex anima scilicet, quod sine illa delectatio nulla sentitur, ex carne autem, quod sine illa carnalis delectatio non sentitur. carnem itaque concupiscentem aduersus spiritum dicit apostolus carnalem procul dubio delectationem, quam de carne et cum carne spiritus habet aduersus delectationem, quam solus habet. solus quippe habet, ni fallor, illud desiderium non cum carnis uoluptate uel carnalium rerum cupiditate conmixtum, quo desiderat et deficit anima in atria domini; solus habet etiam illud, de quo ei dicitur: concupisti sapientiam: serua mandatum, et dominus praebebit illam tibi. nam cum spiritus imperat membris corporis, ut huic desiderio seruiant, quo solus accenditur, uelut cum [*](8 Gal. 5, 17 21 cf. Ps. 88, 8 22 Eccli. 1, 26 ) [*](1 anima. (m eras.) R 2 gratia necessaria PRl 8 ibi (i fin. s. I. m. 1) P 4 iustae P1 iuste (e in ras.) B 5 exierat PRl exigerit S 7 mirandus 4iiş (diis exp. m. 1) P est s. I. m. 1 It 8 cap. XVI E ueracissimae B scribtum E1 P 11 indoctusque] et indoctus b dubitat 8 12 anima (ni s. l. m. 1) 8 13 enim 8. I. m. 1 S 18 et cum carne om. P1 . habet (t s. l. m. 2) P 19 habet s. l. m. 1 S ni] nisi (si B. l. m. 1 ezp.) E nisi PSSbd 20 uoluptatem P1 cupiditate (di B. I. m. 1) R 21 quo] quod P quo. 2J 22 ei om. S 23 mandatum Hl praebebit (bi s. J. m. 2) E (ebit in ras. m. 2) S praebet ElPSbd 25 qui S asumitur PR )

adsumitur codex, cum aliquid scribitur, legitur, disputatur, auditur, cum denique panis frangitur esurienti et cetera humanitatis ac misericordiae praestantur officia, oboedientiam caro exhibet, non concupiscentiam mouet. his atque huius modi bonis desideriis, quibus sola anima concupiscit, cum aduersatur aliquid, quod eandem animam secundum carnem delectat, tunc dicitur caro concupiscere aduersus spiritum et spiritus aduersus carnem.

Sic enim dicta est caro in eo, quod secundum ipsam facit anima, cum ait: caro concupiscit, quemadmodum dictum est: auris audit et oculus uidet, quis enim nescit, quod anima potius et per aurem audiat et per oculum uideat? ita loquimur et cum dicimus; manus tua subuenit homini, cum aliquid porrecta manu datur, quo cuiquam subueniatur. quodsi de ipso etiam fidei oculo, ad quem pertinet credere, quae per carnem non uidentur, dictum est: uidebit omnis caro salutare dei, non utique nisi de anima, qua uiuit caro, cum etiam per ipsam carnem nostram Christum pie uidere, id est formam, qua indutus est propter nos, non pertineat ad con-r cupiscentiam, sed ad ministerium carnis, ne forte aliquis ita uelit accipere, quod dictum est: uidebit omnis caro salutare dei: quanto congruentius dicitur caro concupiscere, quando anima non solum carni animalem uitam praebet, uerum etiam secundum ipsam carnem aliquid concupiscit, quod in potestate non est, ne concupiscat, quamdiu inest peccatum in membris, id est uiolenta quaedam carnis inlecebra in corpore mortis huius, ueniens de uindicta illius peccati, unde propaginem ducimus, secundum quam omnes ante gratiam filii sunt irae. contra quod peccatum militant sub gratia [*]( 16 Luc. 3, 6 29 cf. Ephes. 2, 8 ) [*]( 1 codix JJ1 8 prestantor E 4 atsque R 5 aduersagtur (n expm. 1) P 7 et 8 aduersQ S 10 quemammodum E 11 animo S 12 adiat 221 18 et cum] etiam cum b 14 gubueniatur E Bubuenitur S 17 dei] dni S 18 piae S 19 pertinet S 22 concupiscit S 25 quandiu (u ex 0) P 29 filii-gratia in mg, suppl. tn. 1 P )

constituti, non ut non sit in eorum corpore, quamdiu ita mortale est, ut et mortuum iure dicatur, sed ut non regnet. non autem regnat, cum desideriis eius, id est his, quae secundum carnem contra spiritum concupiscuntur, non oboeditur. proinde apostolus numquid ait: non sit peccatum in uestro mortali corpore — sciebat quippe inesse peccati delectationem, quam peccatum uocat, deprauata scilicet ex prima transgressione natura - sed, non, inquit, regnet peccatum in uestro mortali corpore ad oboediendum desideriis eius, nec exhibeatis membra uestra arma iniquitatis peccato?

Secundum hanc sententiam nec rem absurdissimam dicimus, quod caro sine anima concupiscat, nec Manichaeis consentimus, qui cum uiderent non posse carnem sine anima concupiscere aliam quandam animam suam ex alia natura deo contraria carnem habere putauerunt, unde concupiscat aduersus spiritum. nec alicui animae non esse necessariam Christi gratiam dicere cogimur, cum dicitur nobis: quid meruit anima infantis, unde illi perniciosum sit non percepto christiani baptismi sacramento exire de corpore, si nec proprium aliquod peccatum commisit nec ex illa est, quae in Adam prima peccauit?

Non enim de pueris grandiusculis agimus, quibus quidem peccatum proprium nolunt adtribuere quidam nisi ab anni quarti decimi articulo, cum pubescere coeperint. quod merito crederemus, si nulla essent peccata, nisi quae membris genitalibus admittuntur. quis uero audeat adfirmare furta, mendacia, periuria non esse peccata, nisi qui -talia uult inpune committere? at his plena est puerilis aetas, quamuis in eis [*]( 8 Rom. 6, 12. 13 ) [*]( 1 non ante ut s. Z. m. 1 S quandiu P 6 peccati inesse S 7 transgresBionem (m exp. m. 1) P 8 inquid R* 11 hanc (n 8. l. m. 1) JB sententiam] senten in fine uersus S absurdiasimam (d in ras.) jB 12 manicheis EPMS 16 contraria. (m eras.) R contraria b concapiscant P 24 cum pubescere] conpubescere S 25 membris 8. l. m. 1 S 26 aramittuntur P221 27 pe.iuria (r 8. Z. m. 1 eras.) E 28 pueralis E )

non ita ut in maioribus punienda uideantur, quod sperentur annis accedentibus, quibus ratio conualescat, posse praecepta salutaria Melius intellegere eisque libentius oboedire. sed nunc de pueris non agimus, quorum carnalem ac puerilem uoluntatem uel corporis uel animi si ueritas et aequitas obpugnauerit, quibus possunt uiribus dictorum atque factorum repugnant. pro qua? nisi pro falsitate et iniquitate, quae suffragan uidebitur eis uel ad percipienda, quae alliciunt, uel ad uitanda, quae offendunt. de infantibus loquimur, non quia nascuntur plerumque de adulteris; neque enim in prauis moribus naturae dona culpanda sunt, aut propterea non debuerunt germinare frumenta, quod ea seuit furantis manus. aut uero ipsis parentibus obfutura sit iniquitas sua, si se ad deum conuertendo correxerint? quanto minus filiis, si recte uixerint!\'

Sed illa aetas uehementem quaestionem monet, cuius anima, cum peccatum nullum habeat de proprio uoluntatis arbitrio, quaeritur quomodo possit iustificari per illius unius hominis oboedientiam, si per alterius unius inoboedientiam rea non est. haec uox eorum est, qui animas hominum ex hominibus parentibus creatas uolunt non quidem nisi a creatore deo, sed sicut etiam corpora. non enim et haec parentes creant, ac non ille, qui ait: priusquam te formarem in utero, noui te.

Quibus respondetur animas quidem corporibus hominum deum nonas singillatim dare ad hoc, ut in carne peccati de originali peccato ueniente recte uiuendo carnalesque [*]( 22 Hier. 1, 5 ) [*]( 4 uoluptatem EPPBSbd 5 si ueritas] seueritas S 7 falsiętate (e exp. m. 1) E eufragari E Buffragare P 9 quia] qui E 10 adulteris] adulteriis PR*sbd 11 germinari Bb 12 seruit E1 seruerit S aeuerit PMbd 13 offutura b correxerint] corripuerint b 15 illa] illud (ud in ras.) 12 aetaa] aetas si P (si eras.) B aetas sic b aetas hic d 16 propria (a exp. m. 1; , sub e pos. m. 2) E propriae S 17 iustificare PRX 18 hominis om. Bl oboedientiam] inoboedientiam B ai-inoboedientiatn om. R 20 creatore (a 8. I. m. 1) P 21 hoc 6 26 singillatim E1 )

concupiscentias sub dei gratia subigendo meritum conparent, quo cum ipso corpore in melius transferantur tempore resurrectionis et in Christo in aeternum cum angelis uiuant; sed necesse esse, ut, cum membris terrenis atque mortalibus maximeque de peccati carne propagatis miro modo coaptantur, ut ea primitus uiuificare, post etiam aetatis accessu regere possint, tamquam obliuione praegrauentur. quae si esset quodammodo indigestibilis, creatori tribueretur; cum uero paulatim ab huius obliuionis torpore anima resipiscens possit conuerti ad deum suum eiusque misericordiam et ueritatem primo ipsa pietate conuersionis, deinde seruandi praecepti eius perseuerantia promereri, quid ei obest illo uelut somno paululum inmergi, unde paulatim euigilans in lucem intellegentiae, propter quam rationalis anima facta est, potest per uoluntatem bonam eligere uitam bonam ? quod quidem non poterit, nisi adiuuerit gratia dei per mediatorem. hoc si neglexerit homo, non tantum secundum carnem, uerum etiam secundum spiritum erit Adam; si autem curauerit, erit Adam secundum carnem tantummodo; secundum spiritum autem recte uiuens illud etiam, quod de Adam culpabile tractum est, mandatum a labe peccati recipere merebitur illa conmutatione, quam sanctis resurrectio pollicetur.

Sed antequam per aetatem possit secundum spiritum uiuere, necessarium habet mediatoris sacramentum, ut, quod per eius fidem nondum potest, per eorum, qui eum diligunt, fiat. eius enim sacramento soluitur etiam in aetate infantili originalis poena peccati, a quo nisi adiutus etiam iuuenis carnalem concupiscentiam non domabit nec ea subiugata aeternae uitae [*]( llubigendo] subiciendo 8 merito 221 8 uibant E1 4 maximaeq; (q; B. I. m. 2) JR mazime P b propagatis şi (si exp. m. 1) P cooptantur P ea (in mg. ai eam) P 8 creatorig E cum] quem 8 cum voce uero derttUt quaternio XX; quaternio XXI totus deeideratur id quod in in/er. parte fol. 156* m.$adnotatum est: hic minus est unus quaternio E 9 torpore] corpore S anime S 11 persenerantift PR 12 panlolum PJRlS imergi P inmergi R* 14 & rationalis (& exp. m. 1) S elegere PR 16 neclexerit P 20 culpabili Rlb )

meritum adprehendet nisi eius dono, quem promereri studet. ideo uiuus oportet etiam infans baptizetur, ne obsit animae societas carnis peccati, qua participata fit, ut nihil possit anima infantis secundum spiritum sapere. ipsa quippe adfectio grauat etiam corpore exutam, nisi, cum in corpore est, per unicum sacrificium ueri sacerdotis expietur.

Quid ergo, ait aliquis, si hoc non curauerint sui uel infidelitate uel neglegentia? hoc quidem etiam de maioribus dici potest. possunt enim uel repente emori uel apud eos aegrotare, ubi eis, quo baptizentur, nemo subueniat. sed illi, inquit, habent etiam propria peccata, quorum indigeant remissione, quae si dimissa non fuerint, nemo eos recte dicet inmerito plecti pro his, quae in sua uita sua uoluntate commiserint; illa uero anima, cui quaedam contagio tracta de . carne peccati, si de illa prima anima peccatrice non creata est, nullo modo inputari potest - neque enim ullo peccato, sed natura, qua sic facta est, et deo dante carni data est — cur alienabitur ab aeterna uita, si baptizando infanti nemo subuenerit? an forte nihil oberit? quid ergo prodest ei, cui subuenitur, si nihil obest, cui non subuenitur?

Hic pro sua causa quid respondere possint, qui secundum scripturas sanctas, uel quod apud eas inueniatur uel quod eis non aduersetur, conantur adserere animas nouas non de parentibus tractas corporibus dari, nondum me audisse uel uspiam legisse fateor. non ideo sane absentium negotium deserendum est, si quid mihi, quo adiuuari uideatur, occurrerit. possunt enim adhuc dicere deum praescium, quomodo quaeque anima uictura esset, si diutius in corpore uiueret, ei procurare lauacri [*]( 1 adpraehendet P 3 posset b 6 sacrificium] sacrificium mediatoris d ueri om. 81 7 non 8. l. m. 1 S 9 mori 8 10 egrotare RS 11 inquid R 12 dicit S 13 iis d 14 cui (ui 8. l. add. m. 2) P 15 peccatrice PlB! 16 peccatoj pacto P 17 dante] donante S 18 quur PB 22 scribtura? P uel-inueniatur repetitum del. m. 1 P 24 tractas (c s. l. m. 2) P 25 disserendum S 26 quod S adiunare P1 occur»»rit S 27 quae qui animam (m exp. m. 1) P 28 uictura esset] uicturae scio P1 corpore] carne S eique b procuraret S salutaris lauacri S labacri P )

salutaris ministrationem, cuius futuram fuisse praeuidet pietatem, cum ad annos fidei capaces ueniret, si nunc eum oporteret propter aliquam occultam causam morte praeueniri. occultum itaque est atque ab humano uel certe ab ingenio meo remotissimum, cur nascatur infans uel continuo uel cito moriturus; sed hoc ita occultum est, ut neutros adiuuet, de quorum nunc sententiis disceptamus. illa enim explosa opinione, qua putantur animae pro ante actae uitae meritis in corpora detrudi, ut ea citius solui meruisse uideatur, quae non multa peccauerat, ne contradicamus apostolo nihil nondum natos boni uel mali egisse testanti, nec illi, qui animae traducem adfirmant, possunt pro se ostendere, cur aliorum mors acceleretur, retardetur aliorum, nec qui eas dari nouas uolunt singulis singulas. occulta ergo ista causa est et utrisque pariter, quantum existimo, nec suffragatur nec aduersatur.

Proinde qui de infantium mortibus urgebantur, cur omnibus sit necessarium baptismi sacramentum, quorum animae non ex illa ductae sunt, cuius inoboedientia peccatores constituti sunt multi, cum respondent peccatores quidem omnes constitui secundum carnem, secundum animam uero nonnisi eos, qui eo tempore male uixerunt, quo et bene potuissent, omnes autem animas, hoc est et infantum, ideo habere necessarium baptismi sacramentum, sine quo ex hac uita etiam in illa aetate emigl-are non expedit, quia contagio peccati ex carne peccati, qua obruitur anima, cum his inseritur membris, [*](10 cf. Rom. 9, 11 ) [*](1 cuius (s m. 1 s. I.) P 2 nenerit P ueniret (i ex e m. 1) R nunc) non bd 3 praeuenire (sup. fin. e superacr. m. 1 i) P 4 fin. ab] a 8. I. m. 1 S meo ingenio S 5 remotis..mum (si add. in ing.) P quur R ti sedj si 8 8 anteactae (tae 8. I. add. m. 2) P anteacte S corpora (a a. I. add. WI. 1 sup. e) 8 9 uideantur S 12 afirmant P ■ quur PR 13 retardtur Pl retarditur Rl nobus Pl nolunt nonas S singulas singulis b 14 utriusque P2R 15 extimo P 16 urguebantur RS quur R 17 omnium S necessarium om. S quorum] necessarium quorum S 19 constitutoa omnesfe 20 constituij constitutiPJS1 21 petuerunt (sup. add. m. 1 issent) S 22 et om. Bib 23 baptismi (i fin. s. l. m. 1) P 24 aetate] aeternitate S niigraretf ex carne peccati om.P1 25 obruitP1 )

oberit ei post mortem, nisi, cum adhuc in ipsa carne est, sacramento mediatoris expietur, eique diuinitus hoc auxilium procurari, quam deus praesciit, si usque ad annos fidei congruos hic uiueret, pie fuisse uicturam, quam propter aliquid, quod ipse nouit, et nasci uoluit in corpore et cito extraxit e corpore: cum ergo haec respondent, quid eis contradici potest. nisi incertos nos eorum salutis fieri qui hac uita bene gesta in ecclesiae pace defuncti sunt, si non solum secundum id, quod quisque uixit, uerum etiam secundum id, quod uicturus esset, si amplius uiuere potuisset, quisque iudicandus est? quandoquidem ualent apud deum merita mala non tantum praeteritorum, sed futurorum etiam delictorum, a quorum reatu nec mors liberat, si, antequam fuerint commissa, pro uenerit, nec aliquid ei praestitum est, qui raptus est, ne malitia mutaret intellectum eius. deus enim praescius illius futurae malitiae cur non eum secundum ipsam potius iudicaturus est, si moriturae animae infantis, ne obesset ei ex corpore peccati participata conluuies, ideo subueniendum iudicauit per baptismum, quia praesciuit eam, si uiueret, pie fideliterque fuisse uicturam?

An ideo potius refelli hoc inuentum potest, quia meum est, illi autem, qui de hac sententia certos se esse confirmant, alia fortasse proferunt uel testimonia scripturarum uel documenta rationum, quibus hanc auferant ambiguitatem uel certe ostendant non esse contra id, quod sentiunt, illud apostoli, quo gratiam, qua salui efficimur, magna intentione commendans dicit: sicut in Adam omnes moriuntur, sic et in [*]( 14 Sap. 4, 11 27 I Cor. 15, 22 ) [*]( 1 ei] enr S po..at (te eras.) B 2 eiqui (i fin. tupertcr. m. 1 mp. e) P 3 procuraii (i sup. e a m. 1) P praescit 8 9 uiiet (swp. e add. m. 1 i) P quod (d s. l. m. 1) P 10 quisque] qui P1 16 miliciae S qaur PB 18 conlubies PRl 19 piĮe (a m. 1 exp.) P 20 fldeliter quae R fuisse eras. R 21 refelli (f sup. u WI. 1) P quia meum est in mg. m. 1 P 22 sententiam P1 28 scribttmruin P 26 salui (s m. 2 retr.) R commendat S 27 dicit] ait bd )

Christo omnes uiuificabuntur, et: sicut per inoboedientiam unius hominis peccatores constituti sunt multi, sic per oboedientiam unius hominis iusti constituentur multi, eosdemque multos peccatores non quibusdam exceptis, sed omnes intellegi uolens superius ait de Adam: in quo omnes peccauerunt? unde utique infantum animas non posse secerni et eo, quod dictum est "omnes" et eo, quod eis per baptismum subuenitur non absurde credunt, qui animas ex unius traduce sapiunt, nisi aliqua manifesta. et liquida uel ratione* quae scripturis sanctis non repugnet, uel earum ipsarum scripturarum auctoritate redarguantur.

Iam itaque uideamus, quantum suscepti huius operis necessitas patitur; quale etiam illud sit, quod paulo ante distulimus. scriptum est enim in libro Sapientiae: puer autem eraming.eniosus et sortitus sum animam bonam. et cum essem magis bonus, ueni ad corpus incoinquinatum. cum enim uideatur illos adiuuare hoc testimonium, qui non ex parentibus creari, sed uenire ad corpus uel descendere deo mittente animas dicunt, rursus hoc inpedit eorum sententiam, quod ait: sortitus sum animam bonam, cum procul dubio uel ex uno fonte manare quodammodo tamquam riuulos uel pari natura fieri animas credunt, quas deus mittit in corpora, non autem alias bonas uel magis bonas et alias non bonas uel minus bonas. unde enim bonae aut magis bonae seu non bonae aut minus bonae animae, nisi uel moribus secundum liberum uoluntatis arbitrium uel differentia temperaturae corporum, dum aliae magis, aliae minus [*](1 Rom. Õ, 19. 12 14 Sap. 8, 19. 20 ) [*](1 et om. b 8 per] et per b constitaentnr (e ex u tn. 1) S constitnnntQr (u flied. iri ras.) 8 6 infantium b 9 qui] quia S traduce nnius S 10 ration? quae] ratio neque 8 ratione quae (ne et quae m ras.) B ratione que P scribturis P 11 scriptorarum ipsarum S Bcribtnrarum P 12 huius] hnis P1 14 scribtum P 16 inquoinqui- Datum B 18 ex om. 8 22 ribnlos P animas credant fieri S credant sd 28 uel minus malas et alias non bonas vel minus bonas S 25 bone (pr. et sec.) S 27 temperatur,|ae P )

grauantur corpore, quod corrumpitur et adgrauat animam? sed neque actio erat aliqua singularum quarumque animarum, qua earum mores discernerentur, antequam uenirent ad corpora, nec ex corpore minus grauante potuit iste dicere animam suam bonam, qui ait: sortitus sum animam bonam. et cum essem magis bonus, ueni ad corpus incoinquinatum. accessisse enim dixit bonitati, qua bonus erat, sortitus uidelicet animam bonam, ut etiam ad corpus incoinquinatum ueniret. aliunde ergo bonus, antequam ueniret ad corpus; sed utique non differentia morum, quia nullum ante uitae gestae meritum, non differentia corporis, quia prius bonus, quam ueniret ad corpus. unde igitur?

Hoc autem illis, qui ex traduce animae illius praeuaricatricis animas creari adserunt, quamuis pro eis sonare non uideatur, quod dictum est: ueni ad corpus, tamen in ceteris non incongrue coaptatur, ut, cum dixisset: puer autem eram ingeniosus, id ipsum explicans quibus causis ingeniosus esset, continuo subiungeret: et sortitus sum animam bonam, uidelicet ex paterno ingenio uel corporali temperamento. deinde, cum essem, inquit, magis bonus, ueni ad corpus incoinquinatum: quod si maternum intellegatur, ne hoc quidem, quod dictum est: ueni ad corpus, huic opinioni refragabitur, cum ex anima et corpore paterno uenisse ad maternum corpus accipitur incoinquinatum, uidelicet uel a cruore menstruo — dicuntur enim ex hoc ingenia grauari — uel a contaminatione adulterina. ita et haec uerba libri huius aut magis eis fauent, qui animarum traducem loquuntur, aut, si et isti ea possunt pro se interpretari, inter utrosque alternant. [*]( 1 cf. Sap. 9, 15 5 Sap. 8, 19. 20. ) [*]( 1 corpora P1 grauat P 2 anÜp\'::marum (pr. ma in fine uerstu del. m. 1) P quae S 4 corpore (por B. J. m: 1) P 7 qua] qui P qu.a JR qnja (i exjp. m. 1) S quia b aortitus (us a. l. add. m. 2) P 8 ad (d 8. l. add. m. 1) P inquoinquinatum P 10 defferentia JR1 differentiam S m::orum P horum S antea RSbd geste S 11 dif- ferentiam PB prior P 13 ifiiua] alius S 14 asserunt PJRZ) 1ssubiungereP 20 inquidPJJ 24 uedelicetB1 27 fabent P qui animarum] quia nimirum P qui animarum (alt. a corr. m. 2) 22 28 interpraetari PRS )

Quae si de domino secundum humanam, quae a uerbo adsumta est, creaturam uelimus accipere, sunt quidem in eadem circumstantia lectionis, quae illi excellentiae non conueniant; maxime illud, quia idem ipse, qui haec in eodem libro loquitur, aliquanto superius, cum ista uerba, de quibus nunc agimus, diceret, confessus est ex semine uiri se in sanguine coagulatum: a quo nascendi modo utique alienus est uirginis partus, quam non ex uiri semine carnem concepisse Christi nullus ambigit christianus. sed quia et in Psalmis, ubi ait: foderunt manus meas et pedes, dinumerauerunt omnia ossa mea; ipsi uero considerauerunt et conspexerunt me. diuiserunt sibi uestimenta mea et super uestem meam miserunt sortem, quae proprie illi uni congruunt, ibi etiam dixit: deus, deus meus, respice me; ut quid me dereliquisti? longe a salute mea uerba delictorum meorum, quae rursus ei non conueniunt, nisi transfiguranti in se corpus humilitatis nostrae, quoniam membra sumus corporis eius, et quia in ipso euangelio, puer proficiebat aetate et sapientia, si possunt etiam ista, quae circum hanc sententiam in libro sapientiae leguntur, propter humilem formam serui et unitatem corporis ecclesiae cum capite suo, eidem ipsi domino coaptari, quid ingeniosius illo puero, cuius in annis duodecim seniores sapientiam mirabantur ? et quid illa anima melius, quae, etiamsi uincant non 15 certando, sed probando, qui animarum traducem adfirmant, non erit consequens, ut etiam ipsa ex illius praeuaricatoris [*]( 6 cf. Sap. 7, 2 10 Ps. 21, 17. 18. 19. 2 18 Luc. 2. 40 23 cf. Luc. 2, 42. 47 ) [*]( 1 uerbo] beruo P 2 adsumpta PRS nelim Pl 8 lectionis] locutionis S 4 hoc b 5 cum] quam BSd 6 ae ex semine uiri d 7 coaculatam R coagolatum S 8 uiri (i fin. m. 1 sup. e superacr.) P .. semine uiri bd 9 et] est P 10 pedes] pedes meos Sb denumerauerunt PR 11 ipsi (i fin. ex e ». 1) 8 12 cons pexemnt B 18 propriae ES 14 congruit S respice in me bd 15 de..reliqui!tti R saiute (a tx u) S 16 dilectorum P . 20 circa b legantur S 21 aecclesiae P 22 eidem] idem P1 coaptare P1 28 illi b 24 uincat S )

traduce uenisse credenda sit, ne per illius hominis inoboedientiam etiam ipse peccator constituatur, per cuius unius oboedientiam ab illo reatu liberati iusti constituuntur multi? et quid incoinquinatius illo utero uirginis, cuius caro, etiamsi de peccati propagatione uenit, non tamen de peccati propagatione concepit, ut ne ipsum quidem corpus Christi ea lex seuerit in utero Mariae, quae in membris posita corporis mortis repugnat legi mentis? quam sancti patres coniugati refrenantes non quidem nisi quousque licebat in concubitum relaxarunt nec tamen tantummodo quousque licebat eius inpetum pertulerunt. proinde corpus Christi quamuis ex carne feminae adsumtum. est, quae de illa carnis peccati propagine concepta fuerat, tamen, quia non sic in ea conceptum est, quomodo fuerat illa concepta, nec ipsa erat caro peccati, sed similitudo carnis peccati. non enim accepit inde reatum moriendi, qui adparet in motu carnis non uoluntario, quamuis uoluntate superando, aduersus quem spiritus concupiscit, sed accepit inde, non quod contagioni praeuaricationis, sed quod exsoluendae indebitae morti et ostendendae promissae resurrectioni sufficeret: quorum unum nobis ad non timendum, alterum ad sperandum ualeret.

Denique si a me quaeratur, unde acceperit animam Iesus Christus, mallem quidem hinc audire meliores atque doctiores; sed tamen pro meo captu libentius responderim "unde Adam* quam de Adam". si enim puluis adsumtus ex terra, in qua nullus hominum fuerat operatus, meruit diuinitus animari, [*]( 18 cf. Gal. 5, 17 ) [*]( 2 ipse (ip 8. I, m. 1) P S multi om. 81 Ó propagine Sd propagine Sbd 6 concoepit 8 seauerit S 9 in-licebat om. 81 concnbito P1 relaxaneront b 12 aMomptnra P1 15 accipit R 16 apparet PBbd quamois] quam P 17 concupiscit (n - o m. 1) JS concupiscet 8 18 contagione PB exoluendae P exsolnende S 19 indeoita P indebite S oBtendende S pronuaee S resurrectionis 8 22 queratnr S 24 unde] non de b 25 qui ex qu, tIL 1 S quam de Adam oi». Pl adsnmpt 81 ex] et PS e* (x eras.) S )

quanto magis corpus adsumtum ex carne, in qua itidem nullus hominum fuerat operatus, sortitum est animam bonam, cum illic erigeretur casurus, hic descenderet leuaturus! et fortasse ideo ait: sortitus sum animam bonam — si tamen hoc de illo oportet intellegi — quia solent quae sorte dantur diuinitus dari. aut, quod fidenter dicendum est, ne uel illa anima aliquibus operibus praecedentibus ad tantum apicem subuecta putaretur, ut cum ea uerbum caro fieret et habitaret in nobis, ad auferendam suspicionem praecedentium meritorum sortis nomen accessit.

Est in epistula, quae inscribitur ad Hebraeos, locus quidam diligenti consideratione dignissimus. cum enim per Melchisedech, in quo huius rei futurae figura praecesserat, discerneret sacerdotium Christi a sacerdotio Leui, uidete ergo, inquit, qualis hic est, cui et decimam partem Abraham dedit de primitiis patriarcha. et hi quidem, qui de filiis sunt Leui, sacerdotium accipientes mandatum habent a decimis populi secundum legem, hoc est a fratribus suis, quamuis et ipsi ex lumbis Abrahae exierunt. qui autem non est ex genere eorum decimauit Abraham et habentem promissionem benedixit. sine ulla autem contradictione qui minor est a maiore benedicitur. et hic quidem decimas morientes homines accipiunt, ibi autem qui testificatur se uiuere. et, sicut oportet dicere, propter Abraham et Leui accipiens decimam decimatus est; adhuc enim in lumbis patris sui fuit. si ergo etiam hoc ualet ad istam distantiam, quantum praeemineat sacerdotio Leuitico sacerdotium Christi, [*]( 4 Sap. 8, 19 8 cf. Ioh. 1, 14 14 Hebr. 7, 4-10 ) [*]( 1 adsnmptum PS assumptum Rbd 2 sortitflg (corr. m. 1) S sortitus b 6 dicendum est om. S 7 precedentibus B 8 fierit P 9 suapitionemJB 10 accessit S1 11 epistola B scribitur S hebreos liS 14 discenieretur b sacerdotium-a om. Pl 15 inquid P 16 primiciie P ii d 17 flli,ęs (ae exp. m. 1) P 20 exierint BSd 22 minor (mi add. m. 2) P 23 quidS (dg 8. I. m. 1) P 28 lenitico sacerdotium in mg. add. m. 1 P ) [*]( XXVIII. Aug. leet. III pan 1. ) [*]( 21 )

quod sacerdos Christus per illum praefiguratus est, qui decimauit Abraham, in quo et ipse Leui decimatus est, profecto Christus ab eo non est decimatus. at si propterea decimatus est Leui, quia in lumbis erat Abrahae, propterea non est decimatus Christus, quia non erat in lumbis Abrahae. porro autem, si non secundum animam, sed tantum secundum carnem accipimus Leui fuisse in Abraham, ibi erat et Christus, quia et Christus secundum carnem ex semine est Abrahae; et ipse itaque decimatus est. quid est ergo, quod adfertur pro magna differentia sacerdotii Christi a sacerdotio Leui, quod Leui decimatus est a Melchisedech, cum esset in lumbis Abrahae, ubi et Christus erat, unde pariter decimati sunt, nisi quia necesse est intellegamus secundum aliquem modum ibi Christum non fuisse? quis autem neget eum secundum carnem ibi fuisse? ergo secundum animam ibi non fuit. non est igitur anima Christi de traduce praeuaricationis Adae, alioquin etiam ipsa ibi fuisset.

Hic existunt illi, qui traducem animarum defendunt, et dicunt confirmatam esse sententiam suam, si Leui constat etiam secundum animam fuisse in lumbis Abrahae, in quo eum decimauit Melchisedech, ut possit ab eo Christus in ista decimatione discerni: qui quoniam decimatus non est et tamen in lumbis Abrahae secundum carnem fuit, restat, ut secundum animam ibi non fuerit, et ideo sit consequens, ut ibi Leui secundum animam fuerit. hoc ad me non multum adtinet, qui utrorumque conlationem adhuc audire sum paratior quam utrorumlibet iam confirmare sententiam. interim Christi animam ab origine huius traducis per hoc testimonium secernere uolui. inuenient isti, quid eis pro ceteris fortasse respondeant, [*](3 at si prop in ras. ttl. 1 P 4 erat in lumbis bd et propterea b 5 erat] est 8 6 animam sed tantum secun add. m. 2 in mg. P; syllaba dum uocabuli secundum prorsus deest 8 quia et xps om. Pl habrahae P 9 itaque] utique b adfertur] differtur S 10 sacerdotii om. P 11 melchisech S et om. PR 16 traduc..e P 18 hinc b exsistunt P 24 ibi non a. I. m. 1 R leni (u s. I. m. 1) S 26 ul,trorumque P 29 quid] qui Rbd )

et dicant, quod etiam me non parum mouet, quamuis nullius hominis anima sit in lumbis patris sui, secundum carnem tamen in lumbis Abrahae constitutum . Leui decimatum et ibi constitutum secundum carnem Christum non decimatum. secundum rationem quippe illam seminalem ibi fuit Leui, qua ratione per concubitum uenturus erat in matrem, secundum quam rationem non ibi erat Christi caro, quamuis secundum ipsam ibi fuerit Mariae caro. quapropter nec Leui nec Christus in lumbis Abrahae secundum animam, secundum carnem uero et Leui et Christus; sed Leui secundum concupiscentiam carnalem, Christus autem secundum solam substantiam corporalem. cum enim sit in semine et uisibilis corpulentia et inuisibilis ratio, utrumque cucurrit ex Abraham uel etiam ex ipso Adam usque ad corpus Mariae, quia et ipsum eo modo conceptum et exortum est. Christus autem uisibilem carnis substantiam de carne uirginis sumsit; ratio uero conceptionis eius non a semine uirili, sed longe aliter ac desuper uenit. proinde secundum hoc, quod de matre accepit, etiam in lumbis Abrahae fuit.

Ille est ergo decimatus in Abraham, qui, licet secundum carnem tantum, sic tamen fuit in lumbis eius, quemadmodum in sui patris etiam ipse Abraham, id est qui sic est natus de patre Abraham, quemadmodum de suo patre natus est . Abraham, per legem scilicet in membris repugnantem legi mentis et inuisibilem concupiscentiam, quamuis eam casta et bona iura nuptiarum non sinant ualere, nisi quantum ex ea [*]( 1 me om. 81 cum ttoce quamuis incipiunt Eugippii Excerpta p. 193-195 ed. Knoll nullus It 3 leuui (alt. u a. l. m. 1) S 5 quippe] uero S ibi] ubi S 7 quamuis (uia 8. l. m. 1) S 8 leuui et u- (alt. u 8. l. m. 1) S 9 animamam P et] nec 81 10 leni 8. xpi P 12 corpolentia S 13 cucurrit] concurrit b habraham P 14 quia] qui PR 15 carnis*** p)9 (car eras.) P 17 uirili] uiri S 18 in] de P in — 324, 4 abrahae om. 221 20 ergo] igitur bd 22 est fin. 8. l. m. 1 8 23 de] ex S patre] patre ipso P quemadmodum] id est quemadmodum P 24 in membris om. JRl 26 sinant (n fin. 8. 1. m. 1) S. ) [*]( 21* )

possunt generi substituendo prospicere . non autem et ille ibi decimatus est, cuius caro inde non feruorem uulneris, sed materiam medicaminis traxit. nam cum ipsa decimatio ad praefigurandam medicinam pertinuerit, illud in Abrahae carne decimabatur, quod curabatur, non illud, unde curabatur. eadem namque caro non Abrahae tantum, sed ipsius primi terrenique hominis simul habebat et uulnus praeuaricationis et medicamentum uulneris: uulnus praeuaricationis in lege membrorum repugnante legi mentis, quae per omnem inde propagatam carnem seminali ratione quasi transcribitur; medicamentum autem uulneris in eo, quod inde sine opere concupiscentiali in sola materie corporali per diuinam conceptionis formationisque rationem de uirgine adsumtum est propter mortis sine iniquitate consortium et sine falsitate resurrectionis exemplum. quapropter quod anima Christi non sit ex traduce animae illius primae praeuaricatricis, puto, quod etiam ipsi, qui animarum traducem defendunt, consentiant — per semen quippe concumbentis patris transfundi etiam semen animae uolunt, a quo genere conceptionis Christus alienus est — et quod in Abraham, si secundum animam fuisset, etiam ipse decimatus esset; non esse autem decimatum scriptura testatur, quae hinc quoque sacerdotium eius a Leuitico sacerdotio distinguit.

An forte dicent: sicut potuit ibi esse secundum carnem et non decimari, cur non etiam secundum animam sine decimatione potuerit? hic respondetur: quia utique simplicem animae substantiam incrementis augeri corporalibus nec illi putauerunt, [*](1 possint b genere (in mg. add. is m. 2) P generi? (s exp. m. 1) S prosl!picere (pros add. M. 2) P 6 quo* (d eras.) R 7 terraenique P simul (Mt mg. add. m. 2 primum) P 9 legit (s exp. m. 1) S 12 concupiscenciali R concupiscentiali (pritll. i 8. I.) S materiae PS materia bd 13 assumptum P adsumptus RS 14 iniquitatis Rl 16 illius] illine uel cum b 17 defandunt P 19 a 8. l. M. 1 R 20 habraham R 22 scriptura] scribtura P xpm scriptura S 23 leuuitico (pr. u 8. b m. I) S 24 sicnt-esse om. b 25 quur PR 26 hic] ad hoc b )

qui eam corpus existimant, quorum in parte sunt maxime qui eam ei parentibus creari opinantur. proinde in corporis semine potest esse uis inuisibilis, quae incorporaliter numeros agit, non oculis, sed intellectu discernenda ab ea corpulentia, quae uisu tactuque sentitur . et ipsa quantitas corporis humani, quae utique modulum seminis inconparabiliter excedit, satis ostendit posse inde aliquid sumi, quod non habeat illam uim seminalem, sed tantum corporalem substantiam, quae diuinitus non de propagine concumbentium in carnem Christi adsumta atque formata est. hoc autem de anima quis ualeat adfirmare, quod utrumque habeat, et materiem seminis manifestam et rationem seminis occultam? sed quid laborem in re, quae persuaderi uerbis nemini forsitan potest, nisi tantum ac tale ingenium sit, quod possit loquentis praeuolare conatum nec totum expectare a sermone? breuiter itaque conligam: si potuit et de anima fieri - quod cum de carne diceremus, forsitan intellectum sit — ita est de traduce anima Christi, ut non secum labem praeuaricationis adtraxerit; si autem sine isto reatu non posset inde esse, non est inde. iam de ceterarum animarum aduentu, utrum ex parentibus an desuper sint, uincant qui potuerint. ego adhuc inter utrosque ambigo et moueor aliquando sic, aliquando autem sic, saluo eo dumtaxat, ut uel corpus esse animam uel aliquam corpoream qualitatem siue coaptationem, si ita dicenda est, quam Graeci appovCav uocant, non credam nec quolibet ista garriente me crediturum esse confidam adiuuante deo mentem meam.

Est aliud testimonium non neglegendum, quod pro se possunt proferre, qui uenire desuper animas credunt, dicente [*]( 1 maximae P 4 corpclentia S 6 utiqu.e P inconparabiliter] incorporaliter 8 9 adsumpta PRS 11 materięm JR materiam Sbd 13 peraaaderi (i sup. e m. 1 superscr.) P nisij nisi si Bb 14 loquentes P praeualere Pb .15 ezspectare B colligamus S 18 secum in mg. add. m. 1 P labem] et ipse labem P 20. aduentum PS1 sint Eug.: sit PBSbd 21 ambigor (r m. 1 exp. uidetur) P ambigo. (r eras.) B 22 salbo P 24 grece P greci S armonian PR armoniam S harmoniam b 25 non credam om. SBJEug nec] ne S )

ipso domino: quod natum est ex carne, caro est; et quod natum est ex spiritu, spiritus est. quid hac, inquiunt, sententia determinatius non posse ex carne animam nasci? quid est enim aliud anima quam spiritus uitae, creatus utique, non creator? contra quos illi alii: quid enim, inquiunt, nos aliud sentimus, qui dicimus carnem ex carne, animam ex anima? nam ex utroque constat homo, de quo utrumque uenire sentimus, carnem de carne operantis, spiritum de spiritu concupiscentis, ut interim omittatur, quod illud dominus non de carnali generatione, sed de spiritali regeneratione dicebat.

His igitur, quantum pro tempore potuimus, pertractatis omnia paria uel paene paria ex utroque latere rationum testimoniorumque momenta pronuntiarem, nisi eorum sententia, qui animas ex parentibus creari putant, de baptismo paruulorum praeponderaret. de quibus quid eis responderi possit, nondum mihi interim occurrit; si quid forte postea deus dederit, si . quam etiam scribendi concesserit facultatem studiosis talium, non grauabor. nunc tamen non esse contemnendum testimonium paruulorum, ut quasi refelli, si ueritas contra est, neglegatur, ante denuntio. aut enim de hac re nihil quaerendum est, ut sufficiat fidei nostrae scire nos, quo pie uiuendo - uenturi sumus, etsi nesciamus, unde uenerimus; aut, si non inpudenter aestuat anima rationalis etiam hoc nosse de se ipsa, absit peruicacia contendendi, adsit diligentia requirendi, humilitas petendi, perseuerantia pulsandi, ut, si nobis hoc expedire nouit, qui melius quam nos quid nobis expediat utique nouit, det etiam [*]( 1 Ioh. 3,6 .24 cf. Matth. 7, 7. 11, ) [*]( 1 et om. b 2 est fin. itucr. m. 1 P 3 carne* (m eras.) R 4 quid est enim] et quid enim est b 5 utique] itaque b alii in tng. add. m. 1 P 7 nam in ras. Pl om. B1 8 sentimus (i ex e m. 1) S 10 ge****»**||nerati<me (et in mg. add. re) P 12 paene (a exp. m. 1) P pene BS 13 monimenta b 15 respondete P12 17 quam om. SPl; sed in mg. cod. P add. m. 2 si quam concesserim P1 18 grauabor] grauabor exponere S contempnendum B 19 paruolorum S1 si (i ex e) S 21 sufficiat] superficiat S quo pie] copiae P 23 racion\'alia 22 peruicatia PR 24 contendepdi] contemnendi S tondendi P )

hoc, qui dat bona data filiis suis. consuetudo tamen matris ecclesiae in baptizandis paruulis nequaquam spernenda est neque ullo modo superflua deputanda nec omnino credenda, nisi apostolica esset traditio. habet enim et illa parua aetas magnum testimonii pondus, quae prima pro Christo meruit sanguinem fundere.

Admoneo sane, quantum ualeam, si quos ista praeoccupauit opinio, ut animas credant ex parentibus propagari, quantum possunt se ipsos considerent et interim sapiant corpora non esse animas suas. nulla enim propior natura est, qua diligenter inspecta possit etiam deus, qui supra omnem creaturam suam incommutabilis permanet, incorporaliter cogitari, quam ea, quae ad ipsius imaginem facta est, et nihil uicinius aut fortasse nihil tam consequens, quam ut credito, quod anima corpus sit, etiam deus corpus esse credatur. propter hoc enim corporalibus adsuefacti et adfecti sensibus nolunt animam credere aliud esse quam corpus, ne, si corpus non fuerit, nihil sit, ac per hoc tanto magis timent etiam de deo credere, quod corpus non sit, quanto magis timent deum credere nihil esse. ita enim feruntur in phantasias uel phantasmata imaginum, quae cogitatio de corporibus uersat, ut his subtractis tamquam per inane pereundum sit reformident. ita necesse est, ut et iustitiam et sapientiam pingant quodammodo in cordibus suis cum formis et coloribus, quas non possunt incorporeas cogitare, nec tamen dicunt, quando iustitia uel sapientia mouentur, ut uel laudent eas uel secundum eas aliquid agant, [*]( 1 bona data tiliis] data bona dare filiis b data om. R 2 ecclesiae R 3 nec omnino credenda om. S 4 traditio] ra..tio (sic) R 7 ualeo RlSd 8 ex parentibus credant bd 10 proprior P, (pro s. I. m. 2) S 14 credi.. (to eras.) R 15 aut corpus sit (aut 8. l. m. 2) B 16 adsuae facti S assuefacti (pr. s m. 1 a. I.) B 17 ne si] nisi S 18 ac] hac S 20 fantasias S fantasmata S 21 quaej q; 81 22 pereundQ (fi sup. o superacr. m. 1) R pereundS 81 reformident (re in mg. add. m. 1) P 23 necesse (ne 8. 2. m. 1) R et om. # et] uel S pingant (pr. n 8. L m. 1) S 25 tamenj cum b 26 laudent] andent (1 eras.) R agunt R )

quem colorem, quam staturam, quae liniamenta [uel quales formas] conspexerint. sed de his alias et multa iam diximus et, si deus uoluerit, ubi res uidebitur postulare, dicemus. nunc quod dicere coeperamus, si de traduce animarum a parentibus uel non dubitant quidam, quod ita sit, uel dubitant, an ita sit, animam tamen corpus esse non audeant credere aut dicere, maxime propter quod dixi, ne deum quoque ipsum nihil aliud opinentur esse quam corpus, etsi excellentissimum, etsi naturae cuiusdam propriae cetera supergredientis, corpus tamen.