De Natura et Origine Animae

At ego hinc tibi maiorem moueo quaestionem, cur paucissimi nouerint unde agant, quod omnes agunt. fortasse dicturus es, quia illi didicerunt artem anatomicam uel empiricam, quas medicinalis continet disciplina, quam pauci assequuntur, ceteri uero ista discere noluerunt, cum potuissent, si utique uoluissent. ubi omitto dicere, cur multi conentur discere ista nec possint, quia tardo. quod multum mirum est, inpediuntur ingenio ea discere ab aliis. quae aguntur ab eis. ipsis et in eis ipsis. sed haec ipsa est maxima quaestio, cur arte non mihi opus sit, ut esse in caelo sciam solem et lunam et alia sidera, et arte mihi opus sit, ut sciam quando digitum moneo, unde incipiam, a corde an a cerebro an ab utroque an neutro, et doctore non egeam. ut sciam quid sit tam longe altius super me, ab alio autem homine discere exspectem, unde agatur a me quod agitur in me. nam cum in corde cogitare dicamur et quod cogitamus nullo alio homine sciente sciamus, ipsum tamen cor ubi cogitamus [*](1 quur BlT 2 nollitC 3 cgemonieon codd.b 4 corde] corpore II disportit AB dispcidit C dispertitis IT bd cordis E 6 cordibus H 7 quur RCllml passim 8 facit I 9 quod ista T 10 excstimas A 11 an—sciunt] anima uero nulli sciunt ABClbd An uero quia non nulli sciunt T 12ido] ! co T illas A adque A ac bd 13adC hintibi A maiorem tibit quur T 14 noucrim A 15 ille A illa C anatoinica C empuricam ABI empurica C empericam E 16 continent A assecuntur CDE 17 compotuissent II (u s. o) 18 eulmulti T istadiscere/ dicere A 19 multo.1 211 maxima ostEI quacsti A 21 curare H (t s. fin. r) mihi non E solem sciam BCITb 22 sciant A mouea B 23 unde id incipiam Ell a alt. om.H an aeutro C an a nentro Hbd 24 doctorcm DH 25 a s. exp. in I in T 27 scinius II ) [*]( 25* )

Et quisquis fuerit conatus haec discere, non frustra ei dicitur: altiora te ne quaesieris et fortiora te ne scrutatus fueris. neque enim altiora sunt quam potest nostra statura contingere, sed quam potest nostra coniectura conprehendere et fortiora quam potest uis humani ingenii penetrare; et tamen non est caelum caeli, non dimensio siderum, non modus maris atque terrarum, non infernus inferior, nos sumus, qui nos conprehendere non ualemus, nos modulum scientiae nostrae altiores fortioresque superamus, nos non possumus capere nos et certe non sumus extra nos. nec ideo comparandi pecoribus, quia id quod sumus non penitus inuenimus; et comparandos nos pecoribus putas, si quod fuimus obliti sumus, si tamen id aliquando noueramus? neque enim nunc anima mea trahitur ex parentibus aut insufflatur a deo: utrumlibet horum fecerit, tunc fecit quando me creauit, non etiam nunc de me uel in me facit; actum illud atque transactum est nec praesens mihi [*]( 2 cf. Marc. 12, 30 15 Eccli. 3, 22 ) [*]( 1 alio] illo E 2 ut cm.E 4 costis nostris H ui] in b quaeC fiunt] sunt C 5 appellatu A ho C 6 sepulsus B repulsos H (u s. 0) 8 insinuet E et pr. om. b sensus H 9 menbra I passim 10 autem] enim C interiorem C 12 impericos C empericosE docmaticos C metodicos ABCI T 14 conatus fuerit E _17 que A continere E 19 penitrare T 20 motus H 21 qui nostra cophendere H 23 sumus] possumus codd. praet. T 25 conparandus C oblita C 26 neque] naque II nunc om.Il 28 nuc A 29 actum] atque tum E illuc BI atque om.E )

Ecce modo, modo dum sumus, dum uiuimus, dum nos uiuere scimus. dum meminisse nos et intellegere et uelle certissimi sumus, qui nos naturae nostrae magnos cognitores esse iactamus quid ualeat memoria nostra uel intellegentia uel uoluntas omnino nescimus. amicus quidam meus iam inde ab adulescentia, Simplicius nomine, homo excellentis mirabilisque memoriae, cum interrogatus esset a nobis, quos uersus Vergilius in omnibus libris supra ultimos dixerit, continuo celeriter memoriterque respondit. quaesiuimus etiam superiores ut diceret: dixit. et credidimus eum posse retrorsus recitare Vergilium; de quocumque loco uoluimus, petiuimus ut faceret: fecit. prosa etiam de quacumque oratione Ciceronis, quam memoriae commendauerat, id eum facere uoluimus: quantum uoluimus sursum uersus secutus est. cum ammiraremur, testatus est deum nescisse se hoc posse ante illud experimentum. ita, quantum ad memoriam pertinet, tunc se eius animus didicit et, quandocumque disceret, nisi temptando et experiendo non posset; et utique antequam temptaret, idem ipse erat: cur se igitur nesciebat ?

Saepe nos praesumimus aliquid memoria retenturos et eum id putamus, non scribimus nec nobis postea cum uolumus uenit in mentem nosque paenitet credidisse uenturum nec litteris inligasse, ne fugeret; et subito rursus, cum id non quaeramus, occurrit: numquid nos non eramus, quando id cogitabamus ? nec tamen hoc sumus quod fuimus, quando id cogitare non possumus. quid est ergo, quod nescio quomodo subtrahimur negamurque nobis itemque nescio [*](1 no] liec II utru.l sciremJS suni II 2 nossc] non posse II 3 alt. modo om.BDEIITb nos] non A 4 intellere A 5 nostrae om. A coghituresC 7 esrimus A ab olisccntia C simplius E 9 uirgilius HETbd supra H (ra s.l.) 11 credimus ABITb 12 retrorsum EHIbd uirgilium DCETbd uoJumus A 13 feei A prosam ITb de prosa IId ratione E ciceroni A 14 mariae C uolumus B 15 sequitus A sequntus E ammiremur E admiraremur II (d s. J.) 16 dcum om.A dominum E hoc nescisse se E nescississe A 17 pertinent A attinet Cbd animus cius E ei B 18 discere I bd temtando A et mn. T possental 19 temtnret A nestibat A 20 non C recenturos A 21 uobis B 22 nosque] neque A penitent A nec] uel BCEITbd non ligasse T nonilligasso bd inligansse A 23 fugctretA ante numquid exp. nos C 24noueramus E quando s exp. cum 1 id om. EH adcogitamus (om. id) A 26 ncscimus BCEIb non sumusT subtraimur I itaqueb )

Sed me contemnis forsitan confitentem et propter hoc quoque pecoribus comparabis. ego autem monere uel, si non dignaris, certe ammonere non desino, ut agnoscas potius communem infirmitatem, in qua uirtus perficitur, ne pro cognitis incognita praesumendo ad ueritatem peruenire non possis. puto enim esse aliquid, quod et tu intellegere quaeris nec potes nec tamen quaereres, nisi te posse sperares. ac per hoc et tu uires intellegentiae tuae nescis, qui naturae tuae scientiam profiteris nec mecum ignorantiam confiteris. quid dicam de uoluntate, ubi certe liberum a nobis praedicatur arbitrium ? nempe beatissimus apostolus Petrus uolebat pro domino animam ponere, plane uolebat; neque enim deum id pollicendo fallebat, sed quantas uires haberet uoluntas ipsa nesciebat: proinde uir tantus, qui Iesum filium dei esse cognouerat, sc latebat. scimus nos itaque aliquid uelle seu nolle; sed uoluntas nostra, etiam cum bona est, quantum ualeat, quantas uires habeat, quibus temptationibus cedat quibusue non cedat, si nos non fallimus, fili dilecte, nescimus. [*]( 15 cf. II Cor. 12, 9 22 cf. Ioh. 13, 37 25 cf. Matth. 16, 16 ) [*](6 sumns DHa. c. aliquo modo b 1(1 inde cogitaram B uec] n hoc T 12 cognita AC ncc ex nunc E 13 contemnes T confidentem A 14 monere] ammonere E 15 amonere E admonere ex ammore Hm1 desinam b cogna- scas E 16 presunendo A 17 quo det4 18 quaeres Hml querisI pr. non (ec s. on) H posse] potest A 19 sperare ABC spera res 11 (es s. i m1) 20 ignorantię A 21 a om.BT 23 id deum B 24 quantes A 25 uir tantus] uirtus A qui filium hominis filium dei T Iesum] in ABC, om.lbd se∗H simus C 26 itf.que nos E nosistras A 27 temtationibus A 28 quibus BClTb; quibus—cedat rep. C )

Vide igitur quam multa non praeterita, sed praesentia de natura nostra nec tantum quod ad corpus, uerum etiam quod ad interiorem hominem pertinet ignoremus nec tamen pecoribus comparemur; et tu, quia praeteritam originem animae meae non omnino nescio, sed non plene scio — nam scio mihi esse datam a deo nec tamen esse de deo —, tanto me conuicio dignum putasti I et quando possum de natura spiritus et animae nostrae commemorare omnia quae nescimus? ubi potius exclamare debemus ad deum, quod ille exclamauit in psalmo: mirificata est scientia tua ex in e; inualuit, non potero ad illam. cur enim adiecit \'ex me\' nisi quia ex seipso quam inconprehensibilis esset dei scientia coniciebat, quando quidem se ipsum conprehendere non ualebat? rapiebatur apostolus in tertium caelum et audiebat ineffabilia uerba, quae non licet homini loqui, et utrum in corpore hoc illi accidisset an extra corpus nescire se dicit nec a te comparari pecoribus pertimescit. sciebat se spiritus eius esse in tertio caelo, esse in paradiso et utrum esset in corpore nesciebat. et utique tertium caelum et paradisus non erat ipse apostolus Paulus; corpus uero eius et anima atque spiritus eius ipse erat. ecce sciebat magna, alta atque diuina, quae ipse non erat; et hoc nesciebat, quod ad naturam ipsius pertinebat. quis in tanta occultarum rerum scientia tantam sui ipsius ignorantiam non miretur? quis postremo crederet, nisi qui non fallit hoc diceret: quid oremus, sicut oportet, nescimus? ubi esse nostra maxime debet intentio, ut nos in ea quae ante sunt extendamus; et me, si in eis quae retro sunt aliquid de mea origine oblitus sum, pecoribus comparas, cum audias eundem apostolum dicentem: quae retro oblitus, in ea quae ante sunt extentus secundum i [*](9 Ps. 138, 6 13 cf. II Cor. 12, 2—4 23 Rom. 8, 26 28 Phil. 3, 13. 14 ) [*](2 uerunt A 3 pretinet A 4 comparamur E praeterita. in A õ datam esse Ebd 6 metunitio dignum A 7 nostrae om.E 8 ad deum in mg. I 9 scientua ex me A 10 ad eam E 11 nisi om. D se omll inphensibilis x1 csset] s set A scientia dei E 12 conieiebat in textu ras. inmg. add. I rο̄cineb t E quando quidem—ualebat om.H 14 quue A 15 nescisse E 16 pertimiscit Hml in—esse om.B 18 ipsa A Paulus om.EH 19 ecce] Eae A 20 ipsa B nouerat C 21 ltoc cultarū A 22 Tantū Hminetur A 25 maxinta II maximae I intentiii A sunto om.E 27 cο̄mparas H )

An forte etiam hoc quia dixi: quid oremus, sicut oportet, nescimus, inridendum me arbitraris et inrationalibus similem animantibus iudicas ? et forte tolerabilius. cum enim recto sanoque iudicio futura nostra praeteritis praeferamus et oratio nobis non propter quod fuimus, sed propter quod erimus sit necessaria, multo est utique molestius nescire quid oremus quam quemadmodum exorti fuerimus. sed ueniat tibi in mentem, ubi hoc legeris, uel relegendo recole et noli in me huius conuicii lapidem iacere, ne ad quem non uis perueniat. ille ipse quippe doctor gentium apostolus dixit: quid enim oremus, sicut oportet, nescimus, quod non tantum uerbo docuit, sed suo quoque demonstrauit exemplo. nam contra utilitatem et salutis suae perfectionem nesciens orabat, ut discederet ab eo stimulus carnis, quem sibi datum dixit, ne magnitudine reuelationum suarum extolleretur. et quia eum dominus diligebat, non fecit quod ignoranter petebat, sed tamen ubi ait: quid enim oremus, sicut oportet, nescimus, mox adiunxit: sed ipse spiritus interpellat gemitibus inenarrabilibus. qui autem scrutaturcorda, scit quid spiritus sapiat, quia secundum deum interpellat pro sanctis, id est \'interpellare sanctos facit\', ille utique spiritus, quem deus misit in corda nostra clamantem: abba, pater, et inquo clamamus: abba, pater; utrumque enim dictum est et [*]( 3. 12 Rom. 8, 26 11 tf. I Tim. 2, 7 15 cf. II Cor. 12,7-9 18 Rom. 8, 2G. 27 23 Gal. 4, 6 24 Rom. 8, 15 ) [*]( 3 hoc] add. ipso T horemus A 4 inderidendum C (indein ras.) inrationabilibus CEI 5 animantibus similem H sano rectoque E 6 iuditia B prae- feramus praetcritis E et oratio] eo natio C 8 utique om. A quod C horemus A quem C quaadmodum C 9 ueniet A mente C 10 legendo C noli in] nolum C conuicu quidem (om. lapidem) A 11 pereniatC 12 apo- stolus om. I dixi A horemus A 13 coque A 16 dixi.1 extollerent C, om.B 17 qui alium A eum] illum BCITbd 18 oramusE 19 adium sit A interpellat) add. pro nobis H, E in mg., bd 20 quia C 21 post quid eip. desi- deret 1 sapiat spiritus E sapientia B 22 pro sanctis interpellat B inter- pellet s. exp. postulati 24 et—pater om.CDT 25 clamanus A utrumque enim dictum et misisse deum spiritum suum in corda nostra clamantem abba pater et accepisse nos spiritum in quo clamamus abba pater T est om.ABCITbd )