Contra Faustum

Sed, inquis, propterea credidi, quae non mihi ostendit, quia duas naturas, boni scilicet et mali, mihi in hoc ipso mundo euidenter ostendit. at hoc ipsum est, infelix, unde decepta es, quia sicut in illa scriptura euangelica, ita in hoc [*]( 1 athlaps (n exp. m. 2) LS athlas C athlans MG 3 manicheus LO 4 milia] similia G fabulosarum (o s. l. a m. 1) L,PMISłb o fantasmatum LCSG es,te auctoritati] 8. ea auctoritate L este auctoritate P' es,t e* (a er.) auctoritate 31 est auctoritatg SG ignotissime et furiosissime LSMGP1 7 miserabili 8. l. S a miserabili C post errore eras. miserabili in S 8 quur LC 9 auctoritati (e in i corr. m. 2) S auctoritate G stabili SG 10 ab s. I. S 11 firam C 13 opinatione C te offendere] & offendere BIG te non off. (non 8. l.) S2 14 uerū (a in u corr.) S 15 assumpsisse L in s. l. S incommutabiliter b 16 faceret (t s. I. a m. 2) LM 18 sumptura L sumtura G sumtara S sumptijra (corr. m. 3) P erat om. G saluti (e in i mute m. 2) S 23 ipso om. SG 24 at] ad b ipsQ (~ add. m. 2) L )

mundo nihil mali putare potuisti, nisi quo tuus carnalis sensus offensus est, sicut serpentem, ignem, uenenum et similia, nec aliquid boni, nisi quod eundem tuum carnalem sensum aliqua iucunditate permulsit, sicut saporum iucunditas et odorum suauitas et lucis huius aspectus et si quid aliud uel auribus uel oculis tuis uel naribus uel palato similiter forte blanditum est. at si uniuersam creaturam ita prius aspiceres, ut auctori deo tribueres, quasi legens magnum quendam librum naturae rerum atque ita si quid ibi te offenderet, causam te tamquam hominem latere posse tutius crederes quam in operibus dei quicquam reprehendere auderes, numquam incidisses in sacrilegas nugas et blasphema figmenta. quibus non intellegens, unde sit malum, deum inplere conaris omnibus malis.

Hic iam si quaeratis a nobis, nos unde sciamus apostolorum esse istas litteras, breuiter uobis respondemus inde nos scire, unde et uos scitis illas litteras esse Manichaei, quas miserabiliter huic auctoritati praeponitis. si enim et hinc uobis aliquis moueat quaestionem et scrupulum contradictionis. inpingat, dicens libros, quos profertis Manichaei, non esse Manichaei, quid facturi estis ? nonne potius eiusdem deliramenta ridebitis, qui contra rem tanta conexionis et successionis serie confirmatam inpudentiam huius uocis emittat? sicut ergo certum est illos libros esse Manichaei et omnino ridendus est, qui ex trauerso ueniens tanto post natus litem uobis huius contradictionis intenderit: ita certum est [*](4 iocunditate GLSb saporum (um 8. exp. em) 8 iocunditas LSGb 6 naribus Wįş (tuis exp. m. 2) S palpato L'SIPMGb uel similiter C 9 te ante offend. 8. I. S 10 tutius] totius Ltp. potius M 11 quicquam (c 8. 1. tn. 2 add.) L rephendere L 13 conareris CPSMGb 15 nos 8. l. S 16 istas (in tng. adscr.) S literas S 17 illas (s. 2) G manichei LC 19 questionem C scripulum LISIMIG 20 diCs S manichaei exp. M manichei LC 21 manichei L quideiusdem (s. I. a m. 1) C 22 ridebais L1 23 seriem SM (uirg. er.) seriem G huius uocis om. SG 24 libros om. SG manichei LC 25 extra uerso C transuerso (ns 8. I. a m. 2) M 26 manicheum L )

Manichaeum uel Manichaeos esse ridendos aut etiam dolendos, qui tam fundatae auctoritati a temporibus apostolorum usque ad haec tempora certis successionibus custoditae atque perductae audeant tale aliquid- dicere.

lam ergo auctoritas Manichaei conferenda est auctoritati apostolorum. nam litteras istorum istas esse tam certum est quam illas illius. quis autem Manichaeum apostolis conparat, nisi quisquis se a Christo, qui misit apostolos, separat? aut duas naturas sibimet et ex propriis principiis aduersas quis umquam sapuit in uerbis Christi, nisi qui non sapit uerba Christi ? apostoli ergo tamquam discipuli ueritatis natiuitatem Christi praedicant passionemque ueracem, Manichaeus autem iactat se inducere in omnem ueritatem et uult inducere in talem Christum, in quo ipsius passionis praedicat falsitatem; isti Christum in carne, quam de Abrahae suscepit semine, circumcisum, ille deum in ipsa sua natura a tenebrarum gente concisum; isti pro carne Christi imitante sacrificium, quod tunc pie fiebat, oblatum, ille non carnis, sed ipsius diuinae substantiae membrum omnibus daemonibus inmolandum naturae aduersae gentis inlatum; isti Christum in exempli praebendi causam baptizatum in Iordane, ille deum ipsum per se ipsum in tenebrarum contaminatione submersum nec totum emersurum, sed quod eius mundari non potuerit aeterna damnatione puniendum; isti carnem Christi a daemonum duce temptatam, ille partem dei a daemonum gente possessam; et isti quidem illam temptatam, ut doceret resistere [*]( 1 manicheos L 3 custodite MG productae M 5 manichei LC 6 literas S 7 manicheum L 8 quis quis C 9 et om. SMG 12 predicant L 13 induceret (in s. I.) S 16 ipsa s. l. M sua ipsa C 17 imitante scripsi: intantae (in mg. signo r adpos.) L intante Sxb imitantur 8'1 intantÇ. P3G intasntae M infante C 19 demonibus C ymmolandum S 20 gentis (e in i corr.) S gentes G in om. C 21 causa Cb iordane (uirg. er.) L 23 quod s. I. I'3S2, om. LGM eius] si (sup. exp. eius m. 2 superscr.) M 24 dampnatione C (et 25) daemontum (i er.) L 25 temptatem corr. m. 1 in temptatam C )

temptatori, ille illam possessam, ut patri non possit restitui nec uictori; denique Manichaeus ex doctrina daemoniorum aliud adnuntiat, ut quasi eminentior sit, apostoli uero ei doctrina Christi commendant, ut quisquis aliud adnuntiauerit. anathema sit.

LIBER TRICESIMUS TERTIUS.

FAUSTUS dixit: Scriptum est in euangelio: quia multi uenient ab oriente et occidente et recumbent cum Abraham et Isaac et Iacob in regno caelorum. uos ergo quare non accipitis patriarchas ? absit nos quidem cuiquam inuidere mortalium, quem deus forte miseratione respiciens sua de perditione umquam reduxerit ad salutem, sed hoc sane nos eius esse iam clementiae ponimus, qui misertus sit, non illius meriti, cuius fuisse negare non possis inprobabilem uitam: ac per hoc et Iudaeorum patres, Abraham scilicet et Isaac et Iacob — si est hoc pro certo de eisdem Christi testimonium, quod adfertis — quamquam fuerunt ipsi quidem flagitiosissimi — ut fere Moyses indicat eorum pronepos siue quis alius historiae huius conditor est, quae dicitur geneseos, qui eorum uitas 'nobis odio omni fastidioque dignissimas scripsit — sint tamen et ipsi iam in regno caelorum, sint in loco, quem nec crediderant umquam nec sperauerant, ut fere ex eorum liquido libris adparet, dummodo tamen constet uobis etiam confitentibus longo interuallo de tetra ac poenali inferorum custodia, ubi se uitae merita cohercebant, a Christo nostro domino liberatos, per eius scilicet mysticam passionem peruenire ad hoc ipsum potuisse, si [*](9 Matth. 8, 11 ) [*](1 reatituit C 2 nec] ut nec SG manicheus LC 3 ut om. L 7 cap. LXIIII LPSMGr 15 iuda eorum (a cum e lin. coni.) C 16 de om. SG hisdem LC, (h s. I.) M 18 flagitiosissimi CP3: gratiosissimi LSJlplG 19 storiae SGP'M' ystoriae (y add. m. 2) L que C 20 genes eos (s cum e Un. coni.) C 21 dignissimas (s fin. m. 2 s. I. add.) L celorum C 23 ferre C 26 domino nostro C per] p Ll )

peruenerunt, quod scriptum de eis est. neque enim quia et. latronem quendam de cruce liberauit idem noster dominus et ipso eodem die secum futurum dixit eum in paradiso patris sui, quisquam inuiderit aut inhumanus adeo esse potest, ut hoc ei displiceat tantae benignitatis officium. sed tamen non idcirco dicemus et latronum uitas ac mores nobis probabiles esse debere, quia Iesus latroni indulgentiam dederit aut quia publicanis et meretricibus ignorit errata dixeritque, quod etiam praecederent ipsi ad regnum caelorum eos, qui se superbe gesserint. in iniustitia namque et in adulterio deprehensam mulierem quandam Iudaeis accusantibus absoluit ipse praecipiens ei, ut iam peccare desineret. quapropter si horum tale quid et circa Abraham egit et Isaac et Iacob, ipsi gratias; docet eum talia operari circa animas, qui solem suum oriri facit super bonos et malos et pluit super iustos et iniustos. sed hoc tamen mihi unum in opinione hac uestra molestum est, cur id de Iudaeorum tantum patribus sentiatis ac non de ceteris quoque patriarchis gentium, quod et ipsi senserint . aliquando nostri liberatoris hanc gratiam, praesertim cum de ipsorum filiis magis christiana constet ecclesia quam de semine Abraham, Isaac et Iacob. sed ais utique illos quidem idola coluisse, hoc uero omnipotentem deum idcircoque solam ipsorum curam habuisse Iesum. ita dei omnipotentis cultura in tartara retrudit et filii eget auxilio, qui coluit patrem? sed uideris; consentiamus, inquam, hactenus in caelum reductos [*]( 3 cf. Luc. 23, 48 10 cf. Matth. 21. 31 12 cf. Ioh. 8, 6 sqq. 15 cf. Matth. 5, 55 ) [*]( 2 quemdam C 3 ipse SG eum om. L 5 tante S benedictionis b non tamen CSMG 8 ignora L ignouerit (ue 8. I. add. m. 3) Pb 9 superbę SG 10 gesserunt M gesserint C (in mg. a m. rec. gesser) in om. LCSG ininiustitia (sec. in a m. 2 8. I.) PM et om. C dephensam CL 12 horum (h 8. l.) S 18 quid (o in i corr. a m. 1) C 1.eum] enl C enim eum b 15 pluet SsJKiG 17 quurXC iudeorum C 19 presertim S 20 magis (s. 1.) G 21 abrahae CM et isaac b agis (g exp. m. 2) L 23 curam om. SG 24 detrudit C filio SG 25 consentiamus ed. Maurina: consentiam ut LCPSMGb hactenus (h s. t.) LS2 actenus CMG ) [*]( XXV. Aag oect. 6. ) [*]( 50 ) eos, non quia mererentur, sed quia uincat diuina clementia uim peccatorum.