Contra Faustum

Iam uero de antiquorum factis et quae stultis atque ineruditis uidentur peccata, dum non sunt, et quae uere peccata sunt, quam ob causam conscripta sunt, seruata magisque commendata scripturae ipsius ueneratione sufficienti iam sermone monstrauimus; necnon de maledicto eius, qui pendet in ligno, et eius, qui non suscitauerit semen in Israhel, iam primum suo loco respondimus, cum haec ante dilueremus obiecta. et prorsus omnia, siue de quibus singillatim iam anterioribus huius operis partibus disseruimus. siue quae in isto, cui respondemus, sermone suo Faustus similia posuit, una firmissima ueritatis ratione defendimus, quam de sanctarum scripturarum auctoritate percepimus. quaecumque scripta . sunt in illis libris ueteris testamenti, omnia uerissime atque utilissime pro aeterna uita scripta esse laudamus, accipimus, adprobamus; sed quae in his mandata corporali operatione non obseruamus, et rectissime tunc mandata intellegimus et umbram futurorum esse didicimus et nunc iam inpleri cognoscimus. ac per hoc quisquis illa tunc etiam opera, quae ad significandum agi iubebantur, non obseruabat, poenas diuinitus constitutas rectissimo iudicio persoluebat, sicut nunc si quis sacramenta noui testamenti pro temporis ratione distincta [*]( 8 Matth. 15, 11 13 cf. lib. XXII t ) [*]( 1 adhuc pauci C 2 aceteris C cęteris (ta m. 2) L 3 re tenuit] retinuit b 5 nullam (a ex u) C ammittit LISG 6 conmittit 8 7 qnę et b 8 non sint C peccata (ta J. I.) C 9 alt. sint C 10 suffi- . cientiiam (i ante a s. l. a m. J) L 18 auctoritate. (m er.) M percepimus (ci in ce corr. m. 2) LMpercipimus SL*Ml 21 atq : probamus C 23 umbra MG nunc (c in ras.) C 24 opere LM quod LPSlG 27 distincta. C )

fuerit ausus sacrilega temeritate uiolare. quemadmodum enim tunc iusti uiri, qui pro illis sacramentis nec mortem recusauerunt, iure laudantur, ita nunc pro istis martyres sancti. et sicut aeger non debet reprehendere medicinalem doctrinam, si aliud illi hodie praeceperit, aliud cras prohibens etiam quod ante praeceperat — sic enim se habebat sanandi eius corporis ratio — ita genus humanum ab Adam usque in finem saeculi quamdiu corpus, quod corrumpitur, adgrauat animam, aegrum atque saucium non debet diuinam reprehendere medicinam, si in quibusdam hoc idem, in quibusdam uero aliud prius, aliud posterius obseruandum esse praecepit, praesertim quia se aliud praecepturam esse promisit.

Nulla ergo conparatio est, quam Faustus obtendit, ita uobis paracletum ex nouo testamento, quod credatis, elegisse. et quod respuatis, demonstrauisse, cum ipse nouo testamento fuerit prophetatus, sicut nobis Christus fecit ex uetere, quo similiter prophetatus est. huc enim aliqua uerisimili ratione diceretur, si esset aliquid in ueteris testamenti libris, quod nos diceremus non recte dictum, non diuinitus iussum, non ueraciter scriptum. nihil horum dicimus, sed accipimus omnia, siue quae obseruamus, ut recte uiuamus, siue quae non obseruamus, ut tamen et ipsa tunc in prophetia iussa et obser- - uata nunc iam conpleri uideamus. deinde paracletum sicut promissum legimus in iis libris, quorum non omnia uultis [*](7 cf. Sap. 9, 15 ) [*](1 quemammodum L 2 recusauerint b 3 sancti] xpi SG 4 (et 9) rephendere CS 5 hodie (i s. I. a m. 1) C praeciperit LISG praeceperit (i in e m. 2 corr.) LM 6 praeciperat LSl habet C 7 humanum] hominum LSMG 8 animA (,..... add. Mt. 2) L 9 diuina L 11 praesertim (in mg. i. e. maxime) M 12 se] sic LMG se (e ex i corr.) S aliud se C praecepturam S1 14 paracletum L1 paraclytum S paraclituni CG creditis C 15 ipse] ipso LCSMPXG 16 ueteri (e in i mut.) M quod 3 17 uerisimile LWM1 18 aliquit M 19 diuinitus s. l. S 22 et tamen LPSMGb 23 iam om. SG paraclaum Lv paraclitum CG paraclytum S 24 his CSMGb )

accipere, ita et missum legimus in eo libro, quem nominare etiam formidatis. in actibus quippe apostolorum, sicut saepe et paulo ante commemoraui, apertissime legitur missus die pentecostes spiritus sanctus, qui etiam opere manifestauit, quis esset. linguis enim omnibus locuti sunt, qui eum primitus acceperunt, ut hoc etiam signo promitteret in linguis omnibus, hoc est in omnibus gentibus futuram ecclesiam, quae illum sicut patrem et filium uerissime praedicaret.

Uos ergo iam dicite, quare non accipiatis omnia ex libris noui testamenti: utrum quia non sunt apostolorum Christi, an quia praui aliquid docuerunt apostoli Christi. respondetis: quia non sunt apostolorum Christi. nam illa uox altera paganorum est, qui dicunt apostolos Christi non recta docuisse. uos ergo quid dicitis? unde ostenditis scripturas illas non ab apostolis ministratas ? respondetis: quia multa sunt in eis et inter se et sibi contraria. omnino falsissimum est; uos non intellegitis. nam quicquid tale protulit Faustus, quod ita uobis uideretur, ita non esse monstratum est; et quicquid tale a uobis prolatum fuerit, hoc docebimus. quis autem ferat lectorem uel auditorem scripturam tantae auctoritatis facilius quam uitium suae tarditatis audere culpare? an hoc dicitis uos paracletum docuisse scripturas istas apostolorum non esse, sed sub eorum nominibus ab aliis esse conscriptas ? hoc saltem docete istum ipsum paracletum esse, a quo didicistis haec apostolorum non esse. an dicetis: ipsum Christus promisit et misit? respondetur uobis: omnino istum Christus nec promisit nec misit; et simul ostenditur, quando miserit, quem promisit. quod ergo eum Christus miserit, hoc probate. unde adseritis personam uestri auctoris uel potius [*]( 5 cf. Act. 2 ) [*]( 1 promissum b o omnitl b 6 accepervut (v s. tZp. e m. 1) S 9 ergo om. SG 11 parui SlG 14 quod GCSM2 16 omnino (n s. I.) S 17 quicquid (quic s. I.) L2p-J$2 quid MG 21 uicium L 22 (et 24) paraclaum LlMx paraclytum CS paraclitum G 24 saltim LSMG docere b paraclitum SG 25 didicistis (s (in. s. I.) 8 27 nec misit in ras. C 29 assertis b )

deceptoris? respondetis ex euangelio uos probare. ex quo euangelio ? quod non totum accipitis, quod falsatum esse uos dicitis. quis ergo testem suum prius ipse dicat falsitate esse corruptum et tunc producat ad testimonium? si enim, quod uultis, ei credimus, et quod non uultis, ei non credimus, iam non illi, sed uobis credimus. si autem uobis credere uellemus, testem a uobis non exigeremus. deinde paracletus sic est promissus, ut diceretur: ipse uos inducet in omnem ueritatem. quomodo uos autem ille inducet in ueritatem, qui uos docet Christum esse fallacem? huc accedit. quia si omnia, quae de promissione paracleti in euangelio leguntur, talia esse demonstraretis, ut non omnino nisi de Manichaeo uestro possent intellegi, sicut ostenduntur in prophetis ea esse dicta de Christo, quae in alium cadere omnino non possint, tamen cum ea de his codicibus proferretis, quos dicitis infalsatos, hoc ipsum illic falsum et a corruptoribus maioribus uestris inmissum esse diceremus, quod illic de Manichaeo sic scriptum legeretis, ut et alio intellegere non possemus . quid faceretis, dicite mihi, nisi clamaretis nullo modo uos potuisse falsare codices, qui iam in manibus essent omnium christianorum ? quia mox ut facere coepissetis, uetustiorum exemplarium ueritate conuinceremini. qua igitur causa a uobis corrumpi non possent, hac causa a nemine potuerunt. quisquis enim hoc primitus ausus esset, multorum codicum uetustiorum conlatione confutaretur, maxime quia non una lingua, sed multis eadem scriptura contineretur. nam etiam [*](8 Ioh. 16, 13 ) [*](6 uelimus LIPBGb uellemus (e alt. 8. I.) M nellemus (i in e corr. et 1 s. I. add. m. 2) L 7 deinde ita (ita s. 1. a m. 2) L paraclaus LK paraclitus CSG ante Me s. add. in L sic om. L 9 autem uos C . 10 accedit (i in e corr. m. 2) LSM accidit G 11 paracliti GC paraclyti S paraclati (a pr. s. I.) Lx 12 demanicheo CL 18 possint Lx possit SG possunt Plb 14 dicta esse C 15 proferetis LXCSG dicis b 18 manicheo LCS alio (0 8. exp. a m. 1) C 21 quia] quod C 22 qu.a (i er.) L 23 a (s. I. a m. 2) L hac] haec SG neminem LSP3 neminem G 25 conlatione (m er.) L ) nunc nonnullae codicum mendositates uel de antiquioribus uel de lingua praecedente emendantur. ita ergo aut cogimini ueraces illos codices continuo, et continuo euertent haeresim uestram, aut si fallaces eos dixeritis, eorum auctoritate paracletum non poteritis adserere, et uos euertistis haeresim uestram.

Huc accedit, quia ea dicta sunt in promissione paracleti, ut Manichaeum post tam multos annos uenientem ab ista suspicione prorsus excludant. quia enim post resurrectionem et ascensionem domini continuo uenturus erat spiritus sanctus, apertissime dictum est a Iohanne: spiritus enim nondum erat datus, quia Iesus nondum fuerat clarificatus. si haec itaque causa erat, ut non daretur, quia nondum erat clarificatus Iesus, procul dubio clarificato Iesu iam causa erat, ut statim daretur. nam et Cataphrygae se promissum paracletum suscepisse dixerunt et hinc a fide catholica deuiarunt conantes prohibere, quod Paulus concessit, et damnare secundas nuptias. quas ille permisit, sub his uerbis insidiantes, quia scriptum est de paracleto: ipse uos inducet in omnem ueritatem, quod uidelicet non omnem ueritatem Paulus et ceteri apostoli docuissent ac locum Cataphrygarum paracleto reseruassent. ad hoc et illud traxerunt, . quod Paulus ait: ex parte enim scimus et ex parte prophetamus; cum autem uenerit quod perfectum est, [*](11 Ioh. 7, 39 23 I Cor. 13, 9 sq. ) [*]( 1 mendositates (s fin. s. I. a m. 2) L antiquitioribus (ti exp. m. 2) L 3 (et 5) heresim LCSG 4 paraclaum LI paraclytum CS paraclitum G 6 uestram] tlm M 7 accedit (i in e corr. m. 2) LS accidit G paraclyti CS paraclai L1 paracliti G 8 manicheum LC pos t5 Ml tam.. C 9 suspitione LC suspicione (m er.) S (m exp.) P3 suspicionem G 12 glorificatus Lb 14 glorificatus C 15 catafriges C katafriges LPSMG cataphryges b 16 paraclytum CS paraclaum Lx paraclitum G a (8. I. a m. 2) LSM, om. G 19 paraclao Ll paraclito CSG 20 quod—ueritatem om. SG uidelicet et Mb uid. ęt P3 21 catafrigarQ LCM katafrigarum SMG 22 paraclao Ll paraclyto CS paraclito G 23 ait 8. I. M )

quod ex parte est, euacuabitur, ut scilicet ex parte sciens et prophetans apostolus dixerit: quod uult faciat; non peccat, si nubat, et ideo perfectum paracleti Phrygiae hoc euacuauerit. ad haec cum eis dictum fuerit, quod sint ecclesiae tanto ante promissae et toto orbe diffusae auctoritate damnati, respondent hinc etiam in se illud esse conpletum. quod de paracleto dictum est, quod mundus eum accipere non potest. nonne ista sunt, quae etiam uos dicere soletis: ipse uos inducet in omnem ueritatem et: cum uenerit quod perfectum est, quod ex parte est, euacuabitur et: mundus eum accipere non potest, de uestro Manichaeo esse praedictum? et quae tandem poterit haeresis exoriri sub paracleti nomine, quae non haec omnia uerisimiliter sibi audeat coaptare ? numquid enim est haeresis, quae non ueritatem se nominet et quanto est superbior, tanto magis se etiam perfectam nominet ueritatem, ut et in omnem ueritatem se polliceatur inducere et doctrinam apostolorum suo errori contrariam, quasi per illam uenerit, quod perfectum est, euacuare conetur? et quoniam tenet ecclesia, quod uehementius apostolus commendauit, si quis uobis euangelizauerit praeterquam quod accepistis, anathema sit', cum coeperit aliud adnuntians ab uniuerso orbe anathemari, continuo dicat: hoc est, quod scriptum est: mundus eum accipere non potest?

Unde ergo probare poteritis, quod a uobis exigitur, paracletum esse illum, a quo didicistis, quod euangelica scripta son sunt apostolorum? quandoquidem etiam nos [*](2 I Cor, 7, 36 9 Ioh. 14, 17 20 Gal. 1, 9 ) [*]( 3 si om. LPSG, (8. l.) M paraclai L] paraclyti C frigia & SG frygiae et P frigię C phrygię ex b 4 euacuerit SG 5 tanto—diffusae om. C auctoritatg danate b 7 paraclito CG 11 manicheo LC 12 predictum C (et 14) heresis LCS 13 paraclyti CSG paracliti L 16 perfecttl C 21 et accepistis SG cęperit S 22 anathemazizari (ziza s. Z. add. m. 2) M 26 paraclaum Ll paraclytum C paraclitum SG 27 sint C )

probamus non esse paracletum spiritum sanctum, nisi qui Iesu clarificato mox uenit. ideo enim nondum erat datus, quia Iesus nondum fuerat clarificatus. probamus etiam ipsum inducere in omnem ueritatem, quia non intratur in ueritatem nisi per caritatem; caritas autem dei diffusa est, ait apostolus, in cordibus nostris per spiritum sanctum, qui datus est nobis. docemus etiam non dixisse Paulum: cum uenerit quod perfectum est, nisi de perfectione illa, quae in perceptione uitae aeternae futura est. hoc enim cum loqueretur, uidemus enim, inquit, nunc per speculum in aenigmate, tunc autem facie ad faciem. hic certe nisi aperte insanire uolueritis, fatebimini non uos uidere deum facie ad faciem. non ergo ad uos uenit illud, quod perfectum est. hoc enim modo plane quid de hac re senserit, satis apostolus explicauit . nec futurum est hoc sanctis, nisi cum factum fuerit, quod etiam Iohannes dicit: filii dei sumus, et nondum adparuit, quid erimus. scimus, quia, cum adparuerit, similes ei erimus, quoniam uidebimus eum sicuti est, tunc introducente in omnem ueritatem spiritu sancto, cuius nunc pignus accepimus. quod autem dictum est: mundus eum accipere non potest, de his utique dictum est, qui solent in scripturis mundi nomine appellari, amatores mundi uel inpii uel carnales, de qualibus dicit apostolus: animalis autem homo non percipit, quae sunt spiritus dei. de hoc enim mundo esse dicuntur, quamdiu non possunt sapere amplius quam sunt ista corporea, quae in hoc mundo senserunt; sicut nec uos aliud sapitis, qui, cum lucem istam solis et lunae miraremini, talia uobis omnia diuina finxistis auctore illo uaniloquo, quem decepti [*]() [*](5 Rom. 5, 5 10 I Cor. 18, 10 sqq. 16 I Ioh. 3, 2 24 I Cor. 2, 14 ) [*](1 quia b Bnondumiesus SG. 7 docemux b 10 inquid Ll 11 enigmate LCS G hiijc (n exp. m. 2) L 12 fatemini LCSMGb 13 illud (t corr. in d) S 17 quid] quod CP scimus autem b 19 jytrgintroducente SG intro ducente PM 20 accipimus LsSMGb 28 mirarg iinitalia S mirarem initalia G ) et deceptores paracletum dicitis. proinde nullo modo ualentes ostendere, quomodo sit ille paracletus, non est, unde doceatis firmissima aliqua auctoritate uos conperisse, quemadmodum haec scripta euangelica, ex quibus non omnia uultis accipere, non sint apostolorum Christi. restat ergo, ut dicatis hoc uos ea ratione conperisse, quia talia ibi sunt, quae Christi gloriam decolorent, scilicet quia natus ex uirgine ibi narratur, quia circumcisus, quia pro illo oblatum sacrificium, quod tunc offerebatur, quia baptizatus, quia temptatus a diabolo est.

His autem exceptis et testimoniis ex uetere testamento, quae illis incerta sunt litteris, cetera uos secundum id, quod Faustus loquitur, fatemini accipere et praecipue crucis eius mysticam fixionem, qua passionis animae uestrae uulnera demonstrantur. deinde, inquit, praecepta salutaria eius et parabolas cunctumque sermonem deificum, qui maxime duarum praeferens naturarum discretionem ipsius esse non uenit in dubium. uidetis ergo id uos agere, ut omnis de medio scripturarum auferatur auctoritas et suus cuique animus auctor sit, quid in quaque scriptura probet, quid inprobet, id est, ut non auctoritati scripturarum subiciatur ad fidem, sed sibi scripturas ipse subiciat, non ut ideo illi placeat aliquid, quia hoc in sublimi auctoritate scriptum legitur, sed ideo recte scriptum uideatur, quia hoc illi placuit. quo te committis, anima misera, infirma, carnalibus nebulis inuoluta? quo te committis? remoue ergo auctoritatem, uideamus, remoue auctoritatem, redde rationem. eone ratio tua perducitur, ut nisi dei natura uiolabilis corruptibilisque credatur, exitum theatricum longa illa fabula uestra reperire non possit? postremo unde scis [*]( 1 paraclytum CS paraclitum G uolentes S ualentes (a corr. ex o) G 2 paraclytus CS 3 quemammodum L 7 decolorent (lo <? ras.) GS' 9 temptatus (p s..1.) M 10 et er. M ueteri b 11 literis S 13 misticS (s corr. ex x) M mixticam Ll qua (a s. exp. § m. 1) S 16 preferens C 19 cuique] cuiusque b 20 quaqu*e (e ex ae) S quaquae G quaquae L2 qua q :// (quae aut qua fuit) M ut s. l. S 21 auctoritatis M 22 quia-uideatur om. SG 29 repperire (p exp. tPI. 2) L )

octo esse terras et decem caelos, quod Atlas mundum ferat splenditenensque suspendat et innumerabilia talia? unde scis haec? plane, inquis, Manichaeus me docuit. sed, infelix, credidisti; neque enim uidisti. si ergo ad milia fabulosorum phantasmatum, quibus turpiter grauidata es, te auctoritati ignotissimae et furiosissimae subdidisti, ut ideo haec omnia crederes, quia in illis conscripta sunt libris, quibus miserabili errore credendum esse censuisti, cum tibi nulla demonstrentur, cur non potius euangelicae auctoritati tam fundatae, tam stabilitae, tanta gloria diffamatae atque ab apostolorum temporibus usque ad nostra tempora per successiones certissimas commendatae non te subdis, ut credas, ut uiuas, ut discas etiam omnia illa, quae te offendunt, ex uana et peruersa opinione te offendere potiusque esse uerum naturam incommutabilem dei aliquid mortalis adsumpsisse creaturae, in qua commutabiliter permanens non fallaciter, sed ueraciter faceret atque pateretur, quicquid eandem creaturam facere ac pati pro generis humani, unde sumpta erat, salute congrueret, quam uiolabilem et corruptibilem credere dei naturam nec inquinatam atque obpressam totam posse liberari atque purgari, sed aeterna globi poena summa dei necessitate damnari ?

Sed, inquis, propterea credidi, quae non mihi ostendit, quia duas naturas, boni scilicet et mali, mihi in hoc ipso mundo euidenter ostendit. at hoc ipsum est, infelix, unde decepta es, quia sicut in illa scriptura euangelica, ita in hoc [*]( 1 athlaps (n exp. m. 2) LS athlas C athlans MG 3 manicheus LO 4 milia] similia G fabulosarum (o s. l. a m. 1) L,PMISłb o fantasmatum LCSG es,te auctoritati] 8. ea auctoritate L este auctoritate P' es,t e* (a er.) auctoritate 31 est auctoritatg SG ignotissime et furiosissime LSMGP1 7 miserabili 8. l. S a miserabili C post errore eras. miserabili in S 8 quur LC 9 auctoritati (e in i corr. m. 2) S auctoritate G stabili SG 10 ab s. I. S 11 firam C 13 opinatione C te offendere] & offendere BIG te non off. (non 8. l.) S2 14 uerū (a in u corr.) S 15 assumpsisse L in s. l. S incommutabiliter b 16 faceret (t s. I. a m. 2) LM 18 sumptura L sumtura G sumtara S sumptijra (corr. m. 3) P erat om. G saluti (e in i mute m. 2) S 23 ipso om. SG 24 at] ad b ipsQ (~ add. m. 2) L )

mundo nihil mali putare potuisti, nisi quo tuus carnalis sensus offensus est, sicut serpentem, ignem, uenenum et similia, nec aliquid boni, nisi quod eundem tuum carnalem sensum aliqua iucunditate permulsit, sicut saporum iucunditas et odorum suauitas et lucis huius aspectus et si quid aliud uel auribus uel oculis tuis uel naribus uel palato similiter forte blanditum est. at si uniuersam creaturam ita prius aspiceres, ut auctori deo tribueres, quasi legens magnum quendam librum naturae rerum atque ita si quid ibi te offenderet, causam te tamquam hominem latere posse tutius crederes quam in operibus dei quicquam reprehendere auderes, numquam incidisses in sacrilegas nugas et blasphema figmenta. quibus non intellegens, unde sit malum, deum inplere conaris omnibus malis.

Hic iam si quaeratis a nobis, nos unde sciamus apostolorum esse istas litteras, breuiter uobis respondemus inde nos scire, unde et uos scitis illas litteras esse Manichaei, quas miserabiliter huic auctoritati praeponitis. si enim et hinc uobis aliquis moueat quaestionem et scrupulum contradictionis. inpingat, dicens libros, quos profertis Manichaei, non esse Manichaei, quid facturi estis ? nonne potius eiusdem deliramenta ridebitis, qui contra rem tanta conexionis et successionis serie confirmatam inpudentiam huius uocis emittat? sicut ergo certum est illos libros esse Manichaei et omnino ridendus est, qui ex trauerso ueniens tanto post natus litem uobis huius contradictionis intenderit: ita certum est [*](4 iocunditate GLSb saporum (um 8. exp. em) 8 iocunditas LSGb 6 naribus Wįş (tuis exp. m. 2) S palpato L'SIPMGb uel similiter C 9 te ante offend. 8. I. S 10 tutius] totius Ltp. potius M 11 quicquam (c 8. 1. tn. 2 add.) L rephendere L 13 conareris CPSMGb 15 nos 8. l. S 16 istas (in tng. adscr.) S literas S 17 illas (s. 2) G manichei LC 19 questionem C scripulum LISIMIG 20 diCs S manichaei exp. M manichei LC 21 manichei L quideiusdem (s. I. a m. 1) C 22 ridebais L1 23 seriem SM (uirg. er.) seriem G huius uocis om. SG 24 libros om. SG manichei LC 25 extra uerso C transuerso (ns 8. I. a m. 2) M 26 manicheum L )

Manichaeum uel Manichaeos esse ridendos aut etiam dolendos, qui tam fundatae auctoritati a temporibus apostolorum usque ad haec tempora certis successionibus custoditae atque perductae audeant tale aliquid- dicere.

lam ergo auctoritas Manichaei conferenda est auctoritati apostolorum. nam litteras istorum istas esse tam certum est quam illas illius. quis autem Manichaeum apostolis conparat, nisi quisquis se a Christo, qui misit apostolos, separat? aut duas naturas sibimet et ex propriis principiis aduersas quis umquam sapuit in uerbis Christi, nisi qui non sapit uerba Christi ? apostoli ergo tamquam discipuli ueritatis natiuitatem Christi praedicant passionemque ueracem, Manichaeus autem iactat se inducere in omnem ueritatem et uult inducere in talem Christum, in quo ipsius passionis praedicat falsitatem; isti Christum in carne, quam de Abrahae suscepit semine, circumcisum, ille deum in ipsa sua natura a tenebrarum gente concisum; isti pro carne Christi imitante sacrificium, quod tunc pie fiebat, oblatum, ille non carnis, sed ipsius diuinae substantiae membrum omnibus daemonibus inmolandum naturae aduersae gentis inlatum; isti Christum in exempli praebendi causam baptizatum in Iordane, ille deum ipsum per se ipsum in tenebrarum contaminatione submersum nec totum emersurum, sed quod eius mundari non potuerit aeterna damnatione puniendum; isti carnem Christi a daemonum duce temptatam, ille partem dei a daemonum gente possessam; et isti quidem illam temptatam, ut doceret resistere [*]( 1 manicheos L 3 custodite MG productae M 5 manichei LC 6 literas S 7 manicheum L 8 quis quis C 9 et om. SMG 12 predicant L 13 induceret (in s. I.) S 16 ipsa s. l. M sua ipsa C 17 imitante scripsi: intantae (in mg. signo r adpos.) L intante Sxb imitantur 8'1 intantÇ. P3G intasntae M infante C 19 demonibus C ymmolandum S 20 gentis (e in i corr.) S gentes G in om. C 21 causa Cb iordane (uirg. er.) L 23 quod s. I. I'3S2, om. LGM eius] si (sup. exp. eius m. 2 superscr.) M 24 dampnatione C (et 25) daemontum (i er.) L 25 temptatem corr. m. 1 in temptatam C )

temptatori, ille illam possessam, ut patri non possit restitui nec uictori; denique Manichaeus ex doctrina daemoniorum aliud adnuntiat, ut quasi eminentior sit, apostoli uero ei doctrina Christi commendant, ut quisquis aliud adnuntiauerit. anathema sit.