Contra Duas Epistulas Pelegianorum

Quapropter multa deus facit in homine bona, quae non facit homo, nulla uero facit homo, quae non deus facit ut faciat homo. proinde cupiditas boni non homini a domino esset, si bonum non esset; si autem bonum est, non nisi ab illo nobis est, qui summe atque ineommutabiliter bonus est. quid est enim boni cupiditas nisi caritas, de qua Iohannes apostolus sine ambiguitate loquitur dicens: caritas ex deo est? nec [*]( 5Prou. 8,35 Ps.50,17 11 Ps.50,17 15.19 Ex.4,12 22multa—lit faciat homo] cf. Prosperi Aquitani sent. ex Aug. delib.314 (LI 475M) 281 Ioh. 4,7 ) [*]( 2 nos] os 0 aumento Otnl et] ex F inplet-nostro om. OBEF 4 parere C praeparareF 6 aperiews0 adnuntianit OmlV 7 dns V 10 aperitb dicit om.b iuuendoOmi 11 an]at OB,om.bd 12 istorum aliqui ita desipiunt bd 13 contendunt Oml 16 te om.C 17 adimpleuo Oml 18 eorum om.Vb pr. ad om.Oml dum B 20 utrumque om.Oml dnin Vb undistorum Oml 22 qu»apropter B 23 quae n ds add. m20 facit deus EFbd 27 iohannis V )

initium eius ex nobis et perfectio eius ex deo, sed, si caritas ex deo est, tota nobis ex deo est. aucrtat enim deus hanc amentiam, ut in donis eius nos priores faciamus, posteriorem ipsum, quoniam misericordia eius praeueniet me et ipse est, cui fideliter ucracitcrque cantatur: quoniam prae uenisti eum in benedictionibus dulcedinis. et quid hic aptius intellegitur quam ipsa de qua loquimur cupiditas boni? tunc enim bonum concupisci incipit, quando dulcescere coeperit; quando autem timore poenae, non amore iustitiae fit bonum, nondum bene fit bonum nec fit in corde, quod fieri uidetur in opere, quando mallet homo non facere, si posset inpune. ergo benedictio dulcedinis est gratia dei, qua fit in nobis, ut nos delectet et cupiamus, hoc est amemus, quod praecipit nobis. in qua si nos non praeuenit deus, non solum non perficitur, sed nec inchoatur ex nobis. si enim sine illo nihil possumus facere, profecto nec incipere nec perficere, quia, ut incipiamus, dictum est: misericordia eius praeueniet m e, et ut perficiamus, dictum est: misericordia eius subsequetur tur me.

Quid est ergo, quod in consequentibus, ubi ca, quae ipsi sentiunt, commemorant, dicunt se confiteri \'gratiam quoque adiuuare uniuscuiusque bonum propositum, non tamen reluctanti studium uirtutis inmittere\'? hoc quippe ita dicunt, uclut homo a se ipso sine adiutorio dei habeat propositum bonum studiumque uirtutis, quo merito praecedente dignus sit adiuuari dei gratia subsequente. putant enim fortasse ita dixisse apostolum: scimus quia diligentibus deum omnia cooperantur in bonum m his, qui secundum propositum uocati sunt, ut propositum hominis uellct intellegi, quod propositum tamquam bonum meritum [*]( 4. 16 Ps. 58, 11 5Ps. 20, 4 17 Ps. 22, 6 20 Iulianus cf. 469, 1S 25 Rom. 8, 28 ) [*]( 2 pr. est om. EFbd hac Oml 3 postoriores 0 6 benedictione CEFbd dulcidinis Oml 8 a uoce concupisci il/cip. D 9 nundum B 10 quod om.C 11 faceretCml benedictionis D est] et O 12 quae Om2 13 pnjcepitOB non nos CD nos om.B 14 ex] in C 16 incipiamus] cupiamus D 17 et om.bd 18 subsequatur Oml subsequitur V 19 ergo om.E 21 deluctanti Cllll 22 inmittere] add. quo merito EF 23 uirtutum 0 24 gratia«0 25 apostolo V 2G cooperatur CEFd 27 uocati suut] add. sancti EF ) [*]( 31* )

sequatur misericordia uocantis dei, ignorantes ideo dictum esse: qui secundum propositum uocati sunt, ut dei, non hominis propositum intellegatur, quo eos, quos praesciui t et praedestinauit conformes imaginis filii u i, elegit ante mundi constitutionem. non enim omnes uocati secundum propositum sunt uocati, quoniam multi uocati, pauci electi. ipsi ergo secundum propositum uocati, qui electi ante constitutionem mundi. de hoc proposito dei dictum est et illud, quod iam commemoraui de geminis Esau et Iacob: ut secundumelectionem propositum dei maneret, non ex operibus, sed ex uocante dictum est ei quia maior seruiet minori. hoc propositum dei et illo commemoratur loco; ubi ad Timotheum scribens ait:conlabora euangelio secundum uirtutem dei saluos nos facientis et uocantis uocatione sua sancta non secundum opera nostra, sed secundum suum propositum et gratiam, quae data est nobis in Christo Iesu ante saecula aeterna, manifestata autem nunc per aduentum saluatoris nostri Iesu Christi. hoc ergo est propositum dei, unde dicitur: omnia cooperantur in bonum his, qui secundum propositum uocati sunt. hominis autem propositum bonum adiuuat quidem subsequens gratia, sed nec ipsum esset nisi praecederet gratia. studium quoque hominis, quod dicitur bonum, quamuis, cum esse coeperit, adiuuetur gratia, non tamen incipit sine gratia, sed ab illo inspiratur, de quo dicit apostolus: gratias autem deo, qui dedit idem studium pro uobis in corde Titi. si studium, quisque ut pro aliis habeat, deus dat, ut pro se ipso habeat, quis alius est daturus? [*]( 2. 3 Rom. 8, 28. 29 5 cf. Eph. 1,4 6 cf. Matth. 20,16 9 Rom. 9, 11-13 13 II Tim. 1, 8-10 20 Rom. 8, 28 2G II Cor. 8,16 ) [*](1 misericordiam 0 mlsericordia V dei om.O 2 uocati sunt] add. sancti F 3 eo C quos om.D 4 ut conformes C imagines Oml imagini B Seligit OmlCV 8 et om.Oml 11 ei om.Vbd quia ont.Vb 12 commemora.turO 13 thimotheum 0 14 facientes V 15 post uocantis eras. nocantis B 19 nunc om.D xpilhu BV 20 est ergo DEFbd 21 cooperatur CEFbd 22 homines Otnl 23 nec om.OmZ 27 idem om.OmZ 28 tyti B post si eras. istum 0 pro om.Oml deus-habeat om.Om] 29 ipso se BEFd )

Quae cum ita sint, nihil in scripturis sanctis homini a domino uideo iuberi propter probandum liberum arbitrium, quod non inueniatur uel dari ab eius bonitate uel posci propter adiutorium gratiae demonstrandum nec omnino incipit homo ex malo in bonum per initium fidei commutari, nisi hoc in illo agat indebita et gratuita misericordia dei. de qua suam cogitationem recolens quidam, sicut legimus in Psalmis: numquid obliuiscetur, inquit, misereri deus aut continebit in ira sua miserationes suas? et dixi: nunc coepi, haec inmutatio dexterae excelsi. cum ergo dixisset: nunc coepi, non dixit haec inmutatio \'arbitrii mei\', sed dexterae excelsi. sic itaque dei gratia cogitetur, ut ab initio bonae mutationis suae usque in finem consummationis qui gloriatur in domino glorietur, quia, sicut nemo potest bonum perficere sine domino, sic nemo incipere sine domino. sed hic sit huius uoluminis terminus, ut legentis reficiatur intentio et ad sequentia reparetur. [*]( 7 Ps. 7G, 10.11 13 cf. II Cor. 10,17 14 cf. Ioh. 15, 5 ) [*](1 i*ta 0 3 ucniatur D 4 ex malo homo V 5 indebita C et om.C 8 contencbitV miscricordias D 9 coepitV(ts. I.) mutatio BDVM 10 cum—excelsi in mg. B 11 dixit] ait CDEFbd mutatio DEFhil arbitriiO(ifin. s.l.ml) dextera Oml 12 imitationis B 13 consumationis V 14 potcs Oml pcrficere] inchoare D doO 15 incipere] perficere D 16 l**gentis O(e s.l.m2) legcntesCml preparetur Oml Amen 0 Expl liber II. Incipit liber III OCD Explicit 1 scds Inc III B fi.lit liber II (litl. mai.) F )