Confessiones
Augustine
Augustine. Sancti Aureli Augustini Opera, Sectio I, Pars I. (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 33). Knöll, Pius, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1896.
Et multi amici agitaueramus animo et conloquentes ac detestantes turbulentas humanae uitae molestias paene iam firmaueramus remoti a turbis otiose uiuere, id otium sic moliti, ut, si quid habere possemus, conferremus in medium unamque rem familiarem conflaremus ex omnibus, ut per amicitiae sinceritatem non esset aliud huius et aliud illius, sed quod ex cunctis fieret unum, et uniuersum singulorum esset et omnia omnium, cum uideremur nobis esse posse decem ferme homines in eadem societate essentque inter nos praediuites, Romanianus maxime communiceps noster, quem tunc graues aestus negotiorum suorum ad comitatum adtraxerant, ab ineunte aetate mihi familiarissimus. qui maxime instabat huic rei et magnam in suadendo habebat auctoritatem, quod ampla res eius multam ceteris anteibat. et placuerat nobis, ut bini annui tamquam magistratus omnia necessaria curarent ceteris quietis. sed posteaquam coepit cogitari, utrum hoc mulierculae sinerent, [*]( 1 numquam] quam F 2 quaedam] quedec F uena M 4 solet CMOSVW tu om. M, te W demonstrares BPQbm ei om. BPQ ***sed (sed ras.) V 5 contempnens HMW, contemnes V, contempnes F eam FP1 se discernere Q1 6 quid] qui M reualantem S 7 te] me W 8 cuius-exspectabatur add. 81 in mg. infer. bienniū V1 minus] nmltt a« mira minor minus PQ, minor b 9 nobilis FW1 10 multi amici M agitaueramus] agit aberramus M1, exagitaueramus 0 11 turbolentas F 13 possimus W, possumus G1 15 et om. V 16 hunum F 17 uideremus F decim W1 18 eandem V societatem H1, securitatem V praediues B 20 negotiosorum SW comitatu SW, cominatum F 22 ei W 23 uini CXFV 24 necessaria om. W 25 coepi W cogitare BPQ hoc] hg V )
Interea mea peccata multiplicabantur, et auulsa a latere meo tamquam inpedimento coniugii cum qua cubare solitus eram, cor, ubi adhaerebat, concisum et uulneratum mihi erat et trahebat sanguinem. et illa in Africam redierat uouens tibi alium se uirum nescituram relicto apud me naturali ex illa filio meo. at ego infelix nec feminae imitator, dilationis inpatiens, tamquam post biennium accepturus eam quam petebam, quia non amator coniugii sed libidinis seruus eram, procuraui aliam, non utique coniugem, quo tamquam sustentaretur et perduceretur uel integer uel auctior morbus animae meae satellitio perdurantis consuetudinis in regnum uxorium. nec sanabatur uulnus illud meum, quod prioris praecisione factum erat, sed post feruorem doloremque acerrimum putrescebat et quasi frigidius, sed desperatius dolebat.
XYI. Tibi laus, tibi gloria, fons misericordiarum. ego fiebam miserior et tu propinquior. aderat iam iamque dextera tua [*]( 4] cf. Matth. 7,13. 5] Prou. 19,21. Ps. 32,11. 7] Ps. 144,15 sq. ) [*]( 1 iam nostrum habebant W, n. habebant iam F, nostrum h. (om. iam) V habebant] in mg. al abebant G 2 illum M, illi W firmabamus BPQb dissoluit GHV, dissuluit W 3 aque W suspira F 4 gemitus] g. conuertebamur F et gressus] regressus M tritas] tristes V uiasaeculi V 5 post nostro ras. 9 litt. V conscilium W 8 oportunitatem F, oportunitate cet. manum] m. tuam BCPQbm 10 peccata mea Cbm euulsa C 11 coniugis M3 qua F 13 affricam FQV 14 se alium GM nescitura MV 15 dalationis Ml 16 uiennium V1 17 eram P 18 coniugem] coniugebam C 19 uel auctior om. Q 1, u. acutior V 20 satellatio P, satelliti G 21 priori V 22 fuerat BGPQV edd. 23 frigidus B sedesperatius F, sed disperatius BP, s. desperantius M 24 gloria] gratias V 25 aderant F iam om. W )
Iam mortua erat adulescentia mea mala et nefanda, et ibam in iuuentutem, quanto aetate maior, tanto uanitate turpior, qui cogitare aliquid substantiae nisi tale non poteram, quale per hos oculos uideri solet. non te\'cogitabam, deus, in figura corporis humani, ex quo audire aliquid de sapientia coepi; semper hoc fugi et gaudebam me hoc reperire in fide spiritalis matris nostrae, catholicae tuae; sed quid te aliud cogitarem non occurrebat. et conabar cogitare te homo, et talis homo, summum et solum et uerum deum, et te incorruptibilem et inuiolabilem et inconmutabilem totis medullis credebam, quia nesciens, unde et quomodo, plane tamen uidebam et certus eram id, quod corrumpi potest, deterius esse quam id quod non potest, et quod uiolari non potest, incunctanter praeponebam uiolabili, et quod nullam patitur [*](2] cf. Ps. 85,11. ) [*]( 2 constituis OFGHMOViWedd. e*go (r ras.) M 3 fducam F alt. feram] f. amen GM Explc. lib. sextus. incp. lift septimus confessionū S, Explicit liber sextus incipit liber septimus BCHOV, Explicit liber sextus confessionu. incipit liber septimus W, Explicit liber sextus. incipit liber septimus sci augustini epi conf M, Confessionu liber sextus explicit. Incipit confessionum sfci aug lifc VII G, Explicit liber sextus. incipit YII Q, Incipit liber YII P, YII L F a m. post. 5 iam] i. enim H fuit H 7 tale* (m ras.) H 8 quales GM, 1 quare P os FIHWl uidere M non] n. tamen b 9 figuram V aliquid de s. audire V sapientia] s. tua F, sapiantia M 10 coepi semper] coepissem per MSV, c. sed semper G repperisse BCHMOP QW edd., repperesse F, repe*le*** V, recepisse G 11 matris n. spiritalis F 12 hoccurrebat F te om. V et talis homo om. F 14 intnr conmutabilem et inuiolabilem C 18 patiar V permutationem BPQ )
Ego itaque incrassatus corde nec mihimet ipsi uel ipse conspicuus, quidquid non per aliquanta spatia tenderetur uel diffunderetur uel conglobaretur uel tumeret uel tale aliquid caperet aut capere posset, nihil prorsus esse arbitrabar. per quales enim formas ire solent oculi mei, per tales imagines ibat cor meum, nec uidebam hanc eandem intentionem, quaillas ipsas imagines formabam, non esse tale aliquid: quae tamen ipsas non formaret, nisi esset magnum aliquid.. ita etiam te, uita uitae meae, grandem per infinita spatia undique cogitabam penetrare totam mundi molem et extra eam [*]( 4] cf. I Cor. 15, 52. 16] cf. Matth. 13,15. ) [*]( 1 id om. F 3 *ictu (h ras.) P 4 demota M in] ab V ecce] 11 & ecce F 5 meom V 6 ut] et V formam G 8 mundum PQ extra*** V 9 incorruptibili et inuiolabili F* inconmutabili-uiolabili et om. F inconmutabile et inuiolabile C incontaminabile V * 12 sed . (* add. m. 2) M 13 uacuus B 14 aereo M* edd., herio H inannis F 16 ingrassatus OV1 ipse] ipsi FPl 17 teneretur B ut uel diffunderetur om. S 20 solent (bit m. 2) M 21 qua] quia W 22 imagines] i. ibat cor m. nec uidebam h. eandem intentionS W formgbam M, formabat W 23 esse W 24 grande F )
Sat erat mihi, domine, aduersus illos deceptos deceptores et loquaces mutos, quoniam non ex eis sonabat uerbum tuum, sat erat ergo illud quod iam diu ab usque Carthagine a Nebridio proponi solebat et omnes, qui audiebamus, concussi [*]( 17] cf. Ps. 17, 29. ) [*]( 1 qu*aqua*uersum H terram (om. te) VW 2 caelum] et c. F homnia F 3 nusquam (s ex m corr.) H lucis V solis] oculis V aeris corpus] aeris corpos P, corpus (om. aeris) CGH edd., oculis corporis F 5 trahiceretur HIP1 disrumpendo BGMOIPQW, dirumpendo 77O2, disrumpendum F 7 et maris om. S 8 minimisq. minimisq. M penetrabilg M capiendum V 9 tuam om. F 10 adomnium ministrantem FO, amministrationem M omnia M; corr. m. 2 11 aliquid BPQ nam] nec F 12 maior-terrae om. F tui ex tibi corr. P1 6 minor minorem M 13 plana M ut] aut HW 14 elefanti BCHQ, elifanti P, elefantis FW iste V grandoremque P 15 frustratim FOIV 16 magni H magnas om. M 17 es BCGHMPQVWedd. nondum] nu M1, dū M" ex corr. 18 sat-tuum om. M deceptus F1 VI illos deceptos et deceptores BGPQ, illos deceptores H, deceptos i. et deceptores bm 19 et om. W mutos ex motus corr. V1 sanabat FW 20 diu ab usque] duabusque P, duobus usque V karthagine BQV1, kartagine M, carthaginem F nybridio S 21 audieramus BCFGHM OPQVWedd.. )
Sed et ego adhuc, quamuis incontaminabilem et inconuertibilem et nulla ex parte mutabilem dicerem firmeque sentirem dominum nostrum, deum uerum, qui fecisti non solum animas nostras sed etiam corpora, nec tantum nostras animas et corpora, sed omnes et omnia, non tenebam explicitam et [*]( 1 tibi] ibi W qua] quae BCGHIMQViWedd. 2 opponere BCF n d GHMOPQVWedd. 3 uoluisses. (a add. m. 2) Q, uoluisses b nocitura CG 4 nocere eam F 5 diceretur (i ex o corr.) V afferetur HI V, affer**retur 0 6 tui (i a m. 2) M et om. C prolis F 7 misereretur W 8 ad te F ab eis in tantum V, ab eis (om. in tantum) H 9 cummutaretur F, mutaretur V 10 et egeret S: et indigeret BCFGHMOPQVedd., indieret (om. et) W possit F han F 11 seruenti W 13 es] est V 14 id est om. V, id M qua es] quasi B\'iPQ, quae si B1, quam H 15 essent W illa omnia esse V id] ad M 16 abhominandum HM* ergo erat Gbm 17 istud C\'FGH edd., stunc F 18 qua] quia F orribili FHV 20 intaminabilem F, incommutabilem OVW 21 matabilem P firmique W 22 dominum] dm HMOWb 23 sed—animas om. V animas nostras CGM edd. 24 sed] s. & F explicatam CGHMOW )
Et intendebam, ut cernerem quod audiebam, liberum uoluntatis arbitrium causam esse, ut male faceremus et rectum iudicium tuum ut pateremur, et eam liquidam cernere non ualebam. itaque aciem mentis de profundo educere conatus mergebar iterum et saepe conatus mergebar iterum atque iterum. subleuabat enim me in lucem tuam, quod tam sciebam me habere uoluntatem quam me uiuere. itaque cum aliquid uellem aut nollem, non alium quam me uelle ac nolle certissimus eram et ibi esse causam peccati mei iam iamque aduertebam. quod autem inuitus facerem, pati me potius quam facere uidebam et id non culpam, sed poenam esse iudicabam, qua me non iniuste plecti, te iustum cogitans, cito fatebar. sed rursus dicebam: "quis fecit me? nonne deus meus, non tantum bonus, sed ipsum bonum? unde igitur mihi male uelle et bene nolle? ut esset, cur iuste poenas luerem? quis in me hoc posuit et inseuit mihi plantarium amaritudinis, cum totus fierem a dulcissimo deo meo? si diabolus auctor, unde ipse diabolus? quod si et ipse peruersa uoluntate ex bono [*]( 1 mali] alia W sic] et sic V quaerendam uidebam] incommutabilE M1, consistere M* s. I. 2 constringerer BCFGHMOPQVWedà. 3 mutabilem om. PQ 5 anime W fugebam B quia uidebam om. 8 6 quaerendum F 7 pr. male] etiam m. BPQVb suam om. M 8 audieram GM 9 malum BPQVb 10 tuum om. V ut om. B eam] eum G, iam M liquide BPQ b, ad liquidum G, i liquido Mi s. I. 11 profando F 12 pr. iterum-mergebar om. V 13 tam] alibi iam tam H tam me sciebam HIm, sc. tam me b 15 aut F aliud BFPQb, quam (a ex e corr.) V uellem P 16 causa 018 animaduertebam BCFGHMOPQW edd. 17 facere 8 pati me bis scriptum exhib. M 19 qua F, quia B iniuste] iuste V 20 deus] tu d. G 21 tantumJ tam M bonus] bonum C 22 esse W luere W 23 inseruit BC FGHMPQVbo 24 fierer BPQ (et 25) diabulus FV1 )
Sic enim nitebar inuenire cetera, ut iam inueneram melius esse incorruptibile quam corruptibile, et ideo te, quidquid esses, esse incorruptibilem confitebar. neque enim ulla anima umquam potuit poteritue cogitare aliquid, quod sit te melius, qui summum et optimum bonum es. cum autem uerissime atque certissime incorruptibile corruptibili praeponatur, sicut ego iam praeponebam, poteram iam cogitatione aliquid adtingere, quod esset melius deo meo, nisi tu esses incorruptibilis. ubi igitur uidebam incorruptibile corruptibili esse praeferendum, ibi te quaerere debebam atque inde aduertere, ubi sit malum, id est unde sit ipsa corruptio, qua uiolari substantia tua nullo modo potest. nullo enim prorsus uiolat corruptio deum nostrum, nulla uoluntate, nulla necessitate, nullo inprouiso casu, quoniam ipse est deus et quod sibi uult, bonum est et ipse est idem bonum; corrumpi autem non est bonum. nec cogeris inuitus ad aliquid, quia uoluntas tua non est maior quam potentia tua. esset autem maior, si te ipso tu ipse [*]( 4] cf. Ps. 6, 6. ) [*]( 1 et] etiam M in om. F ipsa F qua diabolus] quiabnlus F 2 obtimo B 8 esset] e. bonus BGHOa (in mg.) PQVbm, essent bonus F his] et his H 5 conStetur tibi m, confitebitur t. b male F 7 cetera inuenire HMb m 8 incorruptibilem V corruptibilem V ide F 9 incorruptibile 0 10 poteritque B 11 summum] s. bonum M obtimum BH bonum om. V1 12 corruptibile Fl praeponebatur G 13 iam ego BGFGHMOPQWbm, etiam ego V 15 incorruptibilem BPV praeferendum esse F, e. praeponendum W 16 ubi] unde m O 17 id est] id M, item W 18 alt. nullo* (m ras.) M prorsus] p. modo BOFGHMOPQVW edd. 19 nostrum] meum M 20 inprouisu FW minor bonum (om. est) BPQ1 22 nec] et V cogeres Ml maior (minor add. In m. 2) Q 23 maior (corr. m. 2) Q si om. W tu* (m ras.) H ) [*]( XXXIII. Anr. Augustini conff. (Aug. 1, 1). ) [*]( 10 )
Et quaerebam, unde malum, et male quaerebam et in ipsa inquisitione mea non uidebam malum. et constituebam in conspectu spiritus mei uniuersam creaturam, quidquid in ea cernere possumus, sicuti est terra et mare et aer et sidera et arbores et animalia mortalia, et quidquid in ea non uidemus, sicut firmamentum caeli insuper et omnes angelos et cuncta spiritalia eius, sed etiam ipsa, quasi corpora essent, locis et locis ordinata, ut imaginatio mea; et feci unam massam grandem distinctam generibus corporum creaturam tuam, siue re uera quae corpora erant, siue quae ipse pro spiritibus finxeram, et eam feci grandem, non quantum erat, quod scire non poteram, sed quantum libuit, undiqueuersum sane finitam, te autem, domine, ex omni parte ambientem et penetrantem eam, sed usquequaque infinitum, tamquam si mare esset ubique et undique per inmensa infinitum solum mare et haberet intra se spongiam quamlibet magnam, sed finitam tamen, plena esset utique spongia illa ex omni sua parte ex inmenso mari: sic creaturam tuam finitam te infinito plenam putabam et dicebam: "ecce deus et ecce quae creauit deus, et bonus deus [*]( ni 1 maior (corr. Mt. 2) Q uoluntas] et u. BPQ uoluntas-ipse est om. F et om. M1 quid S: et q. BCFGHMOPQVWedd. 2 tiui V1 et nulla - p. 147,22 solus esset desunt in V 4 est] eet W quando] qm F 7 mea om. W 8 mei] me in W 9 posumus B sydera B 10 animalia] alia BCPQ non] nondum F uidimus W 12 quasi (a ex e corr.) M corporea G 13 ordinata ut OS: ordinata F, ordinauit cet. et edd. fecisti M 14 tuam creaturam Q, creaturarum tuarum M 15 re uera quae] quae re uera Go, quae uera BFHPQbm ipsae W spiritalibus G 16 fincxeram H, fixeram F, finxerant Mi 18 ambientem] a. eam Cbo 19 eam om. bo 20 inmensa] inmensum BPQ, i. spatia CGMbm habere S, haberept Q 21 sfongeam 01SW, sfongiam Os, spongeam H1, sopongiam F **finitam (in ras.) B 22 undique BG MPQb sfongea OSW, spongea H1 alt. ex] et H 23 plenum W 24 bonus deus om. F; b. est deus Qbm )