Confessiones

Ex his omnibus neris, de quibus non dubitant, quorum interiori oculo talia uidere donasti et qui Moysen, famulum tuum, in spiritu ueritatis locutum esse immobiliter credunt, ex his ergo omnibus aliud sibi tollit qui dicit: in principio fecit deus caelum et terram, id est in uerbo suo sibi coaeterno fecit deus intellegibilem atque sensibilem uel spiritalem corporalemque creaturam; aliud qui dicit: in principio fecit deus caelum et terram, id est in uerbo suo sibi coaeterno fecit deus uniuersam istam molem corporei mundi huius cum omnibus quas continet manifestis notisque naturis; aliud qui dicit: in principio fecit deus caelum et terram, id est in uerbo suo sibi coaeterno fecit informem materiam creaturae spiritalis et corporalis; aliud qui dicit: in principio fecit deus caelum et terram, id est in uerbo suo sibi coaeterno fecit deus informem materiam creaturae corporalis, ubi confusum adhuc erat caelum et terra, quae nunc iam distincta atque formata in istius mundi mole sentimus; aliud qui dicit: in principio [*]( 6] I Cor. 8, 6. ) [*]( * 1 eius] eis S, ei*us H uocare W, inuocąri M 2 terram FHl VIlV 3 terram FHl 4 terra S 5 quodquid C1 atque formabile om. W; bi bis scriptum exh. V, atque formale (bi a tn. 2) H 7 ex] et W pr. informe 01 pi 10 inferiori V et om. W mosen S 12 quid W princio V 13 coaeternum S 14 ante uel ras. 13 litt. M 15 quid W . i 16 terra S id est-deus om. GIM coaeternum S 17 corpore. C 18 quos C1 continit S minifestis M, manifestisque (notis om.) W quid W 20 sibi om. GW fecit] f. deus BCFPQ edd. iuformem] i in G materiem H spiratalisjET 21 aliud - 23 corporalis om. F quid W 22 sibi om. W 23 materiem H 24 distinctam 0 25 molae P )

fecit deus caelum et terram, id est in ipso exordio faciendi atque operandi fecit deus informem materiam confuse habentem caelum et terram, unde formata nunc eminent et apparent cum omnibus, quae in eis sunt.

Item quod adtinet ad intellectum uerborum sequentium, ex illis omnibus ueris aliud sibi tollit, qui dicit: terra autem erat inuisibilis et inconposita, et tenebrae erant super abyssum, id est corporale illud, quod fecit deus, adhuc materies erat corporearum rerum informis, sine ordine, sine luce; aliud qui dicit: terra autem erat inuisibilis et inconposita et tenebrae erant super abyssum, id est hoc totum, quod caelum et terra appellatum est, adhuc informis et tenebrosa materies erat, unde fieret caelum corporeum et terra corporea cum omnibus quae in eis sunt corporeis sensibus nota; aliud qui dicit: terra autem erat inuisibilis et inconposita, et tenebrae erant super abyssum, id est hoc totum, quod caelum et terra appellatum est, adhuc informis et tenebrosa materies erat, unde fieret caelum intellegibile - quod alibi dicitur caelum caeli — et terra, scilicet omnis natura corporea, sub quo nomine intellegatur etiam hoc caelum corporeum, id est unde fieret omnis inuisibilis uisibilisque creatura; aliud qui dicit: terra autem erat inuisibilis et inconposita, et tenebrae erant super abyssum, non illam informitatem nomine caeli et terrae scriptura appellauit, sed iam erat, inquit, [*]( 14] Gen. 1, 2. 18] Ps. 113, 16. ) [*]( t i 1 faciendo FG 2 operando F informe W maturam F 3 formatam SW eminenter (om. et) W 6 his W 7 inuisibilis] inanis et uacua add. al. na. G 8 incorporale BFPQ b 10 terram M incon- O posita] uacua V 11 erant om. V1 tątum F 12 terram FS 13 terram corpoream et caelum corporeum S terram corpoream H corporeum -18 caelum om. V 14 corporeis (eis ex ib; corr.) S 15 erat U om. W1 16 super abyssum erant G 17 est om. F adhoc F ina formis et om. H 18 erut F fierit S intellegibilem S caelum] et c. S 19 terram S omnem naturam corpoream S 21 fierit S ere natura (ere a m. 2) M qui om. F 23 illam] illa W, illa illam C infirmitatem M nomine ovi. V 24 erat om. V )

ipsa informitas, quam terram inuisibilem et inconpositam tenebrosamque abyssum nominauit, de qua caelum et terram deum fecisse praedixerat, spiritalem scilicet corporalemqne creaturam; aliud qui dicit: terra autem erat inuisibilis et inconposita, et tenebrae erant super abyssum, id est informitas quaedam iam materies erat, unde caelum et terram deum fecisse scriptura praedixit, totam scilicet corpoream mundi molem in duas maximas partes superiorem atque inferiorem distributam cum omnibus quae in eis sunt usitatis notisque creaturis.

Cum enim duabus istis extremis sententiis resistere quisquam ita temptauerit: "si non uultis hanc informitatem materiae caeli et terrae nomine appellatam uideri, erat ergo aliquid, quod non fecerat deus, unde caelum et terram faceret; neque enim scriptura narrauit, quod istam materiem deus fecerit, nisi intellegamus eam caeli et terrae aut solius terrae uocabulo significatam, cum diceretur: in principio fecit deus caelum et terram, ut id, quod sequitur: terra autem erat inuisibilis et inconposita, quamuis informem materiam sic placuerit appellare, non tamen intellegamus nisi eam, quam fecit deus in eo, quod perscriptum est: fecit caelum et terram," respondebunt assertores duarum istarum sententiarum, quas extremas posuimus, aut illius aut illius, cum haec audierint, et dicent: "informem quidem istam materiam non negamus a deo factam, deo, a quo sunt omnia bona ualde, quia, sicut dicimus amplius bonum esse quod creatum atque formatum est, ita fatemur minus bonum esse quod factum est creabile atque formabile, sed tamen bonum: non autem [*]( 1 et tenebrosamque W 3dnM 8 4 creaturam] naturam cr. S 5 id est] ind\' M 6 iam om. G 7 corporea G 8 superiores S 11 resiste W 12 uultis hanc] u. hunc S, uult istam H 13 materiem HW 14 quod om. W 15 enim om. S narrat S materiam M 16 nisi] nisi ut i HFGHPQb eum S solus (\' add. m. 2) P 18 ut] et BFPQb 19 materiam iuformem 0 materiem H 20 eum Cl 21 perscriptum HMSV: praescriptum CGOmo, scriptum BFPQWb alt. fecit] f. deus BHedd. 23 extremus M alt. aut illius om. GW 25 a deo] ab eo C alt. deo om. BFPQb, a deo V, * ** H 27 ita] itaque VW )

conmemorasse scripturam, quod hanc informitatem fecerit deus, sicut alia multa non commemorauit, ut Cherubim et Seraphim, et quae apostolus distincte ait, sedes, dominationes, principatus, potestates, quae tamen omnia deum fecisse manifestum est. aut si in eo, quod dictum est: fecit caelum et terram, conprehensa sunt omnia, quid de aquis dicimus, super quas ferebatur spiritus dei? si enim terra nominata simul intelleguntur, quomodo iam terrae nomine materies informis accipitur, quando tam speciosas aquas uidemus? aut si ita accipitur, cur ex eadem informitate scriptum est factum firmamentum et uocatum caelum neque scriptum est factas esse aquas? non enim adhuc informes sunt et inuisae, quas ita decora specie fluere cernimus. aut si tunc acceperunt istam speciem, cum dixit deus: congregetur aqua, quae est sub firmamento, ut congregatio sit ipsa formatio, quid respondebitur de aquis, quae super firmamentum sunt, quia neque informes tam honorabilem sedem accipere meruissent nec scriptum est, qua uoce formatae sint? unde si aliquid Genesis tacuit deum fecisse, quod tamen deum fecisse nec sana fides nec certus ambigit intellectus, nec ideo ulla sobria doctrina dicere audebit istas aquas coaeternas deo, quia in libro Geneseos commemoratas quidem audimus, ubi autem factae sint, non inuenimus, cur non informem quoque [*]( 2] cf. Es. 6, 2 et 37, 16. 3] Col. 1, 16. 7] cf. Gen. 1, 2. 13] Gen. 1, 9. ) [*]( 1 fecerat S 2 ut] sicut BFPQb cherubyn S, cherubin FGHIQV, h cerubim C, cerubin (h tn. 2) P pr. et om. G seraphin BHIPQS, serafim C, serafiu V 3 principatus potest. dominationes V 4 inanifest**um (at ras.) H 5 in om. BCFGMOPQVW conpraehinsa S O 6 quid] quis F quas] aquas M 7 simul] si quis F 8 infirmis V 9 ita om. Q1 cur] cur non V 10 informitatem HlSW 11 facta W 12 sunt] s. & uisa equas n enl adhuc informes sunt W decora] de corpora W specie (e pr. ex i corr.) C 13 congregentur S, congregatur W 14 sub] super M, supra C1 firmamentum S 16 neque om. G 17 accepere F sunt M 18 quod-fecisse om. M 19 ambiit M 20 ulla] illa V subria S audeuit S 21 audiuimus HObm 22 facta B, factas S sunt GV1 quur GS ) illam materiem, quam scriptura haec terram inuisibilem et inconpositam tenebrosamque abyssum appellat, docente ueritate intellegamus ex deo factam esse de nihilo ideoque illi non esse coaeternam, quamuis ubi facta sit omiserit enuntiare ista narratio?"