Arnobii adversus nationes Libri VII

Quid ergo, dixerit quispiam, sacrificia censetis nulla esse omnino facienda? ut uobis non nostra, sed Varronis uestri sententia respondeamus, nulla. quid ita? quia, inquit, dii neri neque desiderant ea neque deposcunt, ex aere autem facti, testa, gypso uel marmore multo minus haec curant: carent enim sensu; neque ulla contrahitur, si ea non feceris, culpa, neque ulla, si feceris, gratia. sententia reperiri nulla potest integrior, uerior et quam quiuis possit, quamuis ille sit scaeuus et difficillimus, occupare. quis est enim pectoris tam optunsi, qui aut rebus nullum habentibus sensum hostias caedat et uictimas aut eis existimet dandas qui sunt ab his longe natura et beatitudine disiugati?

qui sunt, inquitis, di ueri? ut communi uobis et simplici respondeamus uerbo, non scimus. quos enim uidimus numquam, qui sint scire quemadmodum possumus? ex uobis audire consueuimus deos esse quam plurimos et numinum in serie conputari: qui si sunt, ut dicitis, uspiam uerique, ut Terentius credit, eos esse consequitur sui consimiles nominis, id est tales quales eos uniuersi debere esse concipimus et nominis huius appellatione dicendos, quinimmo ut breuiter finiam, qualis dominus rerum est atque omnipotens ipse, quem dicere nos omnes deum scimus atque intellegimus uerum, cum ad eius nominis accessimus mentionem. deus enim ab altero in eo quo deus est nulla in re differt, nec quod unum [*]( 6 uel vel P 9 uerior om Sab scaeuus Heraldus, caeuus P saeuus Sab 11 cedat P 13 diisiugati P corr dii (ii ex i corr) P 17 numinum SaJJ: nominum P 19 concipimus Bigaltim: conspicimus P 24 quo] quod Sab)

ergo si haec ita sunt, primum illud a uobis expetimus noscere, quae sit causa, quae ratio, sacrificia ut ista faciatis, quid deinde ex hoc lucri ad deos ipsos perueniat atque in eorum commoditates subsidat. quicquid enim geritur, debet habere causam sui neque ita esse ab ratione seiunctum, ut in operibus geratur cassis et in uacuis ludat inanitatis erroribus. numquid forte dii caelestes aluntur his sacris et ad eorum conpaginem retinendam nonnullius opus est suffectione materiae ? et quis ita est hominum deus prorsus qui sit ignorans, ut eos existimet contineri alicuius alimonii genere et cibi esse munus quod eos faciat uiuere et inmensam in perpetuitatem durare? quicquid enim causis et rebus fulcitur extraneis, necesse est esse mortale et habere ad periculum uiam pronam, ubi aliquid coeperit deesse quo uiuitur. tum ∗∗ quod ex his rebus quae admouentur altaribus nihil uidemus accedere atque ad numinum substantias peruenire. aut enim tus datur et liquefactum carbonibus disperit, aut animalis est hostia et ab canibus abligurritur sanguis, aut si aliquod uiscus aris fuerit traditum, ratione ardescit pari et dissolutum in cinerem labitur. nisi forte hostiarum deus animas deuorat aut ex aris ardentibus nidorem consectatur et fumos, pasciturque de cnisis, quas euomunt ardentia uiscera adhuc uda de sanguine et prioribus umecta de sucis. sed si deus ut dicitur nullius est corporis omnique est incontiguus tactu, qui fieri potis est, ut corporalibus rebus nutriatur incorporeum, quod mortale est ut inmortale sustineat subdatque [*]( 4 terrenae Urs: terrenas P 6 eacrificia Urs: sacrificii P 8 commoditates Stewechius : commoditate P subsideat Sab 10 geratur scripsi: feratur P teratur HUdebrandius 16 inmensam in perpetoitatem scripsi: inmensa in perpetnitate P 19 lacunam sig- naui 21 thns P 26 fumus P corr c 27 nda Gel (huda 800 in err): suda P prioribus] crnoris Mewrsius propriis ? 28 incontingnns P corr 29 potest Sab, )

numquid, si forte hoc non est, uoluptatis alicuius animique ut dicitur causa caeduntur diis hostiae et succensis adiciuntur altaribus? et quisquam est hominum qui deos sibi persuadeat uoluptatum diffusione mollescere, gestire * in libidinis gaudium et uelut animal uile blandis sensibus affici et dulcedinis labilis uolucri titillatione mulceri? quod enim uoluptate dissoluitur, id contraria necesse est tristitia contrahatur, nec immune existere ab anxietate potest maeroris quod laetitia trepidat et leuitatibus extollitur gaudiorum. utroque autem affectu debent esse dii liberi, si eos esse perpetuos et mortalium uolumus fragilitate priuatos. quid quod omnis uoluptas quasi quaedam est adulatio corporis notisque illis sensibus adsumitur quinque: quam si superi sentiunt, et eos necesse est esse participes corporum, per quae uia est sensibus et accipiendis uoluptatibus ianua. postremo quod gaudium est innoxiorum animantium mactatione laetari, miserabilis saepe exaudire mugitus, riuos sanguinis cernere, animas cum cruore fugientes patefactisque secretis prouoluier intestina cum stercore et ex residuo spiritu exsultantia adhuc corda tremibundisque palpitantes in uisceribus uenas? semiferi nos homines, quinimmo, apertius ut pronuntiemus quod est uerius atque aptius dictu, feri, quos infelix necessitas et malus usus edocuit cibos ex his carpere, miseratione interdum commouemur illorum, arguimus nos ipsi penitusque re uisa atque inspecta damnamus, quod humanitatis iure deposito naturalis uincli consortia ruperimus. deos aliquis [*]( 2 haec Sab: hic P 3 pote Sab 4 e om Sab 8 lacunam signaui 9 labilis Sab: labili P 10 enim sup. uers. P 12 potest addidi meroris P 13 affectu Sab in err: effectu P dii P 17 eos scripsi: eorum P esse participes Sab: inparticipes P 20 miserabiles c 22 prouoluier Hilàebranàius: prouolui et P prouolui Urs 23 tremebundisque Urs: tremibundasque P 24 apertius] prius Urs potius Salm 25 aptius scripsi: apertius P 29 uincli seripsi: initii P ruperimus Gel: reperimus P )

sequitur ut illam quoque inspiciamus partem, quam iactari audimus uulgo et populari in persuasione uersari: sacrificia superis ea fieri diis causa, ut iras atque animos ponant reddanturque mites et placidi feruidorum pectorum indignatione sedata. at si definitionem teneamus illam, quam pertinaciter meminisse conuenit nos semper, uniuersos animorum adfectus ignotos diis esse, consectaneum est credere numquam deos irasci, quinimmo nullum adfectum magis esse ab his longe quam qui feris et beluis proximus turbat tempestatibus patientes et ad periculum interitionis inducit. quicquid enim uexatur rei alicuius e motu, passibile esse constat et fragile: quod passioni fragilitatique subiectum est, id necesse est esse mortale: ira autem uexat et patientes se soluit: ergo esse mortale dicendum est quod passionibus subiectum est irae. atquin deos scimus esse oportere perpetuos et naturam inmortalitatis tenere: quod si constat et liquidum est, ira ab his longe et ab eorum condicione disiuncta est. nullis ergo rationibus conuenit id in superis uelle placare quod posse non uideas in eorum beatitudinem conuenire.

sed concedamus, ut uultis, perturbationem huiusmodi familiarem diis esse placandaeque eius causa res diuinas fieri et sacrorum sollemnia celebrari: quando ergo conueniat adhiberi haec munia uel in tempore quo dari? antequam sunt irati et perciti an cum fuerint moti ipsisque in indignationibus constituti? si ne sumant animos, occurrendum est his ante, feras nobis [*]( 1 credit Sab diffindique Sab 8 ponunt? et uolnptatis ergo Urs: ponunt et uoluptatis. ergo Sab uoluptates c 4 ea addidi uoluptas add Gel 7 iactari Sab: lactari P 10 at Gel: et P 12 consentaneum Sab 16 fragile Sab: flagile P 17 flagilitatique P corr c 20 adquin P corr 25 placandaeque Meursius: placandique P 26 diuinas Sab: diuina P 29 in om Sab ) [*]( IV. ) [*]( 16 )

sed neque illud dici aut audire deposco, quas irarum in homines habeant dii causas, ut sacrificiis debeant contracta offensione mulceri: numquid aliquas leges sanxere aliquando, mortalibus constitutumque est ab his umquam, quid eos agere conueniret uel quid non, quid consectari, quid fugere, uel coli se saltem quibus rationibus cuperent, ut aliter quam imperauerant gesta ultionibus perse-u querentur irarum contemptique, se uellent de audacibus et transgressoribus uindicare? ut opinor, ab his numquam neque constitutum est aliquid neque sancitem. quoniam nec nisi aliquando, neque si sunt ulli, apertissima potuit cognitione dinosci. quaenam est ergo iustitia, ut eis ob aliquas causas irascantur dii caelites quibus neque se esse monstrare aliquando dignati sunt neque ullas dederint aut imposuerint leges quas coli ab

his uellent et inuiolabili obsecutione seruari P sed hoc ut dixi praetereo et silentio patior abire donatum. unum illud prae omnibus quaero: quae causa est, ut si ego porcum occidero deus mutet adfectum animosque et rabiem ponat, si gallinulam, uitulum sub illius oculis atque altaribus concremaro, obliuionem inducat iniuriae et ab sensu penitus offensionis abscedat? quid ad eius dolorem ex opere hoc migrat, aut remedii cuius est anser, caper aut pauus, ut ex eius, cruore medicina adhibeatur irato? ergone iniurias suas dii uendunt atque ut [*]( 1 concitatae Sab, r: concitati P 3 rauidae P rabide ç rabidae Sdb 5 lauta Urs: laeta P elata Heraldua- 8 desigpaaerit Sab 10 quasi parum Sab homines P 12 sancxere P 18 aliquit jP sanctum Sab 19 ulli] uisi Sab 21 se esse] sese Sab 23 et* P 24 abire Gel: obire P 28 paenitus P )

eqce si bos aliquis aut quodlibet ex his animal, quod ad placandas caeditur mitigandasque ad numinum furias, uocem hominis sumat eloquaturque his uerbis (ergone o Iuppiter, aut quisquis alius dpus es, humanum est istud et rectum aut aequitatis alicuius in aestimatione ponendum, ut cum alius peccauerit, ego occidar et d, meo sanguine fieri tibi patiaris satis, qui numquam. te, laeserim, numquam sciens aut nesciens tuum numen maiestatemque uiolarim, animal ut scis mutum, naturae meae simplicitatem sequens nec multiformium morum uarietatibus lubricum? numquid aliquando tuos ludos minus sancte diligenterque perfeci? numquid aliquem praesulem, tuum nomen qui offenderet ante traduxi? numquid iuraui per te falso? numquid sacrilegis furtis tua rapui spoliauique donaria? numquid erui sacratissimos lucos aut religiosa quaedam loca substructionibus pollui profanauique priuatis? quaenam est ergo causa, ut alienum crimen meo luatur e sanguine et in I nefas extraneum, mea uita et innocentia producatur? an quod animal uile sum nec rationis nec [*]( 1 ut add Hercddus quo add Gel animis Gel animosis Saim pascant Coluius: parcant P 2 populos P corr & Panes lferaldus canes Zinkius accipinnt SaJJ: accipiant, P 3 dii immortales Canterus, Urs: dii mortales P 13 bos Gel: uos P .15 ad del Gel 16 quisquis Zinkius: quis P 19 qui] quod Sab 24 numen Gel aut te Gel an te Meursius ante te Stewechius 29 luatur in as P 30 perducatur Sab. ) [*]( 16* )

sed fortasse aliquis dicet: idcirco dis hostias et cetera inpendimus munera, ut familiares quodammodo nostris supplicationibus facti res tribuant prosperas auertantque a nobis mala, cum gaudiis faciant agere nos semper, tristitias uero propellant et ex casibus [*]( 2 neluas P corr 9 rotionales P corr 10 expromunt Dudendorpius 13 pietatem uulgo 14 an add c 18 commiscuitque P 19 uix seclusi: caduerbium uix uidetur abundare aut pro nequeant legendum queant\' Urs milibus P 20 diurnorum Graemus: dierum P diariorum Urs 25 des P corr c 27 designationibus Sab 28 diis c 31 et add Sdb uex P )

postremo si tristia atque inportuna dii pellunt, si ea quae sunt laeta atque amica largiuntur: unde sunt mundo tanti tamque innumerabiles miseri, unde tot infelices lacrimabilem uitam in extrema sorte ducentes ? cur immunes a calamitatibus non sunt qui momenta per singula, qui per puncta sacrificiis onerant atque adcumulant aras? nonne alios, inquiunt, uidemus ex illis domicilia esse morborum, extinctis luminibus atque auribus obseratis, pedum carere processu, truncos sine manibus degere, incendiis, naufragiis et ruinis mergi obrui confici, patrimoniis ab ingentibus euolutos mercennario sese labore [*]( 3 aduolabit Sab: aduolauit P 5 nobis Canterus uos Vanterus 6 quidquid P corr 7 habetquae P corr 8 sint sibi scripsm: sibi P sibi sint Hildebrandius et om Gel 14 nisi quod] grauiter perturbatus uidetur esse hic locus 15 praemere P noluerint Sab 16 superuacuaneis P corr r 17 ordin.em P 29 obrui mergi Stewechius 30 mercennario sese Sab: mercennarios ee P )

aut ingrati esse dicendi sunt caelites, si, cum habeant iura prohibendi, patiuntur infelix genus tot poenis et calamitatibus implicari. set fortasse aliquid dicant magnum nec quod auribus debeat frustratoriis, leuibus et contemnentibus sumi. quas tamen nos partes, quia res nimium longi est multique sermonis, inexplicatas transcurrimus atque intactas, solum illud posuisse contenti, inhonestas uos famas adiungere diis uestris, si eos aliter negatis praestare quae bona sunt atque inimica transuertere, nisi prius empti capellarum fuerint atque ouium sanguine et ceteris quae admouentur altaribus. indignum enim primum est, ut illa uis numinum subliinitasque caelestium beneficia credatur sua habere uenalla, prius sumere atque ita praestare; tum quod foedius multo est, nisi acceperint, prodesse nulli perpetique miserrimos discriminum subire fortunas, cum prohibere possint ac subuenire. si ex duobus facientibus res sacras nocens unus set locuples, alter angusto lare sed innocentia fuerit et probitate laudabilis, centum ille caedat boues totidemque cum agniculis suis matres, thus pauper exiguum et odoris alicuius unam concremet glebulam: nonne erit consequens, ut debeat credi, si modo nihil numina nisi praemiis antecedentibus praestant, ut fauorem suum commodent locupleti, auertant a pauperculo [*]( 6 eluctabili P corr c 7 confiunt Canterus: conficiunt P praescriptus Gel: perscriptus P 8 perficitur scripsi: perficit P celites P corr r . 10 implicari. sfed r, Salm: implicarfS et P implicari. et 800 11 nec Sab: ne P 15 iungere P corr c 16 tranuertere P empi P corr c 19 sublimitasqude P corr 20 uenali P corr c 21 miserrimus P corr \' 22 fortunas S\'ab, r: fortuna (f ex p)\' P \' \' 28 nocens Hauptius: hoc est P honestus Sab scelestus Oehlertls sed Oehlerus\':1 et P \'. \'25 cedat P 29 faborem P corr m s XV suum et auxilium Shb 1 \' )

satis ut opinor ostendimus frustra diis immortalibus hostias rebus cum consequentibus admoueri, quod neque alantur his neque ullam percipiant uoluptatem, neque ut iras aut animos ponant neque ut res tribuant faustas neque ut abigant auerruncentque contrarias. sequitur ut illam quoque inspiciamus partem quae ab nonnullis consueta est adseri et causis caerimonialibus adplicari. aiunt enim sacra haec honorandis esse instituta caelestibus, et ea quod faciant, honoris ergo facere et his numinum potentias auctitare. [*]( 5 indecorae Sab in err: indecore P 9 utraque P corr m al 15 cessebunt P eorr 19 aeoeptione Urs - - ) 22f fauores et Hildebrandius: fabore (b in n corr m s XV) sed P fauorem et Sab 23 nendLttare P 26 ut iras scripsi:. iras P 27 aberruncentque P 28 que P )

sed concessio haec omnis et honoris de qua loquimur attributio solis habet in hominibus sedem, quos naturalis infirmitas et amor in altioribus standi docet gaudere de fastigiis et aliorum comparationibus anteponi. at, quaero, in superis ubi est honoris locus, uel quas eis eminentias addier sacrorum ex confectionibus inuenitur? augustiores, potentiores mactatis pecudibus fiunt, additur illis ex hoc quicquam, aut esse dii magis diuinitate occipiunt ampliata? atqui ego contumeliae proximum, quinimmo esse plenam contumeliam iudico, cum honorari ab homine deus dicitur et muneris alicuius oblatione mactari. etenim si honos auget eiusque adcumulat dignitatem cui fuerit attributus, sequitur ut auctior deus fiat ab homine, a quo fuerit munere et honoris [*]( 1 euigilare sese Sab: euigilares ee P 3 diis ex dis corr P dignatibus P corr 7 est et scripsi: est P 11 accliais Sab ancillatum Hemsterhusius: ancillatrum (t eras) P ancillarum Sab ancillatrum Salm panibnndas trepidationes Sab 18 summissioni P corr 14 snspectio Urs: su\'ceptio P 17 stadi P corr c\' 18 fastigiis scripsi: fastibus P 19 ad P corr quaero] nero Urs 20 addier Hildebrandius: addere P accedere Urs: confectionibus Meursius: coniectionibus P collationibus Sab 22 occipinnt Hildebrandius: concipiunt P incipiunt Gel 23 adqui (d corr in t) P atquin r 24 iudicio P corr 25 oblactione P corr r )

quid ergo, inquiet aliquis, honorem diis dandum nullum esse omnino censetis? si deos nobis proponitis tales, quales, si sunt, debent esse, quosque dicere nos omnes in istius nominis praedicatione sentimus: quemadmodum possumus honorem his non habere uel maximum, cum etiam homines colere potentioribus acceperimus imperiis, cuiuscumque ordinis fuerint, cuiuscumque fortunae? quisnam iste est maximus? officiosior multo quam habetur a uobis et potentiore. in genere constitutus. dicite, inquitis, quae sit opinio de dis digna, recta et honesta nec turpitudinis alicuius deformitate culpabilis. primum ut neque illos credas quicquam hominis habere consimile nec quicquam expectare quod sit ab se foris atque extrinsecus ueniens, tunc quod saepius dictum est, non ardescere irarum flammis, non gestire corporea uoluptate, non exambiri ut prosint praemiis, non ut noceant proritari, benignitatem et gratiam non habere uenalem, non gaudere honore conlato, non indignari et adfici non dato, sed quod rei diuinae est proprium, sua se ui nosse nec se alienis adulationibus aestimare. et tamen, ut uideamus istud quod dicitur quale sit, quod est istud honoris genus, ueruecem arietem taurum dei sub ore conectere conspectuque in eius occidere? quod est honoris genus, deum inuitare ad sanguinem, quem cum canibus uideas eum sumere atque habere communem? quod est honoris genus, lignorum structibus incensis caelum fumo subtexere et effigies numinum nigrore offuscare ferali? quod si ea quae fiunt propria ui pendere, non ante sumptis placet opinionibus aestimari, arae istae quas dicitis altariaque haec pulchra infelicissimi animalium generis ustrinae, rogi sunt et busticeta in [*]( 2 sq. homo ... numinis om Scib 4 damdum P corr 8 inperiis P 11 diis Salm: his P 12 primum digna P: primum cum Salm transposui ante ut neque (13) primum digna... alicuius om Sab 17 praemiis, non scripsi: non praemiis P ut] ne Canterus 22 uerbecem P corr 23 conectere] conuertere Meursius coronis conectere ? 26 struibus Sab struicibus Meursius 28 aestimare Sab 30 busticeta (bus in ras cl) P )

quid dicitis, o isti? ergone ille putor qui ex coriis tollitur atque expirat ardentibus, qui ex ossibus, qui ex saetis, ex agnorum lanitiis gallinarumque de plumis, dei munus et honor est, mactanturque hoc illi quorum. templa . cum adire disponitis, ab omni uos labe puros, lautos castissimosque praestatis? et quid esse his potest coinquinatius fetidius spurcius, quam si ita facti sunt sensus sui natura, ut in amoribus habeant tam saeua sintque illis in uoluptate putores, quos neque ipsi sacrificantes ferre nec ingenuae sustinere tractos ualeant per spiritum nares? quodsi animantium cruore honorari et adfici superorum animos existimatis, cur non eis et mulos et elephantos mactatis et asinos ? cur non et canes, ursos et uulpes, camelos et belbas et leones? et quoniam uolucres hostiarum quoque in numeris ponitis, cur non uulturios aquilas ciconias inmussilos buteones coruos accipitres noctuas cumque illis salamandras natrices uiperas solifugas? nempe subest et his sanguis et consimili ratione uitali agitantur spiritu. quid in illis maioris est operis aut sollertiae in his minus, ut ista non augeant, superorum illa amplificent dignitatem? quia rebus ex his, inquit, deos par est honorare caelestes, quibus ipsi alimur, sustentamur et uiuimus et quas nobis ad uictum sui numinis tribuere benignitate dignati sunt. sed et cuminum nasturcium rapa bulbos apium carduos radices cucurbitas rutam mentam ocimum puleium porrumque sectiuum idem tribuere dii uobis esseque in usibus uestris alimόniarum in parte iusserunt. quid ergo cessatis altaribus et haec dare rebusque his omnibus conilam superspergere bubulam. et acrimonias intermiscere ceparum?

ecce, si uos canes — necesse est enim quaedam fingi, perspici ut liquidius res possint — si, inquam, canes et asini, si motacillae cum his simul, si hirundines garrulae [*]( lfaetorumP 5 mactatarque Sab illi Salm: illis JP 6 castissimosqxiae P 7 fetidias Mewsius: infelicias P ..12 elefantos P 14 camellos P et camelos Sab belbaa Salmi beloas P <16 immussuloB Sab buteones P . 17 solipangas Urs solipagas Stewechius 23 euminum.. P .28 conilam Hildebrandius: coli. na P cunilam Gel )

et quoniam [*](3 honores fergb facerent 5a6 . : 4 appetitiona Urs: adpositione P 11 e«t P 16 contacta ? 18 cernetis Oel:\' cernitis P 21 quam si Sab: quasi P quae si J Salm colturam Urs . 22 in uestram, in Salm uoluptatem Urs 24 superis Sab: superiis P 27 uis] suis P corr uestris scripsi: nonis P 28 sucis] fumis Meursius 29 eaque Sab .30 seuitias P. )

sed erras, inquit, et laberis: nam dis feminis feminas, mares maribus hostias immolare abstrusa et interior ratio est uulgique a cognitione dimota. non inquiro, non exigo, quid sacrorum praecipiant uel quid contineant leges; sed si uicerit ratio atque obtinuerit ueritas, differentiam generum nullam in diis esse neque ullis sexibus eos esse discretos, nonne solui necesse est, nonne rationes has omnes ex stultissimis creditas opinationibus comprobari, inueniri? sapientium uirorum non aduocabo sententias, qui risum nequeunt continere, cum discrimina sexuum diis audiunt immortalibus attributa: unoquoque ab hominum [*]( 2 inmortales P 3 essentiae scripsi: sententiae P 5 e om Sdb 8 buculis Gel \'ouiculis uel buculis uel uitulis* Urs 9 incientibus Urs: ingeatibus P 10 atris Sab 12 diis ex dis corr P 14 animantis scripsi: minus P animalis Urs muneris Klussmannus munus Mauptius gratius et iucundius Hauptius 19 sthomacum P 21 diis ex dis corr P 24 uicerit] iusserit Sab 27 nonne del Salm ex scripsi: et P e Sab )

sed adsentiamui, ut uultis, et esse inferos et esse Manes et habitare nescio quos in his deos ominibus minus faustos et tristioribus praepositos rebus. et quae causa, quae ratio est, ut atrae his hostiae nigerrimique admoneantur coloris? quia nigra nigris conueniunt et tristia consimilibus grata sunt. quid ergo ? non uidetis, ut uobiscum et nos stolide similiterque ludamus, albas esse hostiarum carnes ossa dentes pinguitias omenta cum cerebris mollesque in ossibus medullas? sed uellera nigra sunt nigraeque animantium saetae. solas ergo immolate diis lanas uulsasque ex hostiis saetulas, relinquite infelicissimas pecudes spoliatas licet ac tonsas caeli animam ducere et pastibus innocentissimas incubare. quodsi grata numinibus inferis ea quae sunt nigra furuique existimatis coloris, cur non omnia cetera, quae illorum inferre sacrificiis moris est, sint nigra et [*]( 5 diis ex dis corr P 6 peracribunt Sab 7 conuenit P corr 8 ominum Meursius: hominum P 9 at] ad P corr 13 opinionem Sab: opinione P 19 ominibus Stewechius: hominibus P 20 trae P corr 21 colores c, Sdb 22 tristia Sab: tria. titia P 23 scurriliterque Oehlerus seniliterque Zinkius 26 setae P 28 ac Sab: at P )