Exameron

Ambrose, Saint, Bishop of Milan

Ambrose. Sanctii Ambrosii Opera, Pars Prima (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 32.1). Schenkl, Karl, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1896.

hanc tamen, ut quibusdam recurrit, regalis auis soluuntur plebeiae auis excusat clementia. auis enim, cui fulica nomen [*]( 4 Deut. 32. 11 sq. 22 Bas. 177 C (76 C), cf. Plin. N. H. X 13 Arist. H. A. VIIII 37 (619 b, 23) ) [*]( 1 putauerint C m1, 9t\' (i ex u) P3f\' putauerunt C m3 3 moyses C (y in rM.) pietatis in pullos suos N 5 confidit et Jf<S\' 6 suscipit corr. m3 C m2 P 7 eos om. N\'S scapulas (7 (p ex b m2) deducebat C\'<?P docebat F ducebat N 8 occiderit 9t\' 9 eam C m3 C m2 3f<S\'B eum CG m1 cet. 13 paruulos II pio paruulos Jf (pio ex pro) cet. 15 intuendi 2V\' et (in 8. M. m2) B is Jtf his શ\' (is m2) S (h eras.) B (h e-Ep.) VશM\' hiis P et (hi del. m3) C (bi eras.) G 16 ueritati II (-tem G m2) 17 quin HB (c a. q m2 G, n exp. PB) ain MS si N\' lumina II lumina aua N perstrictus CGP praestinctus M per- strinctus S (prae s. per m2, n eras.) 19 educatione dignus N educa,tione C (tione postea add.) 20 aceruitate ΠΝ\' (<;orr. m2 <?7a) 23 de*mentia C (m eras.) )

187
est, quae graece dicitur ϕήνη, susceptum illum siue abdicatum siue non agnitum aquilae pullum cum sua prole [*]( E ) conectit atque intermiscens suis eodem quo proprios fetus maternae sedulitatis officio et pari nutrimentorum sumministratione pascit et nutrit. ergo ϕήνη alienos nutrit: nos uero nostros inmiti crudelitate proicimus. aquila uero si proicit, non quasi suum proicit, sed quasi degenerem non recognoscit: nos, quod peius est, quos nostros recognoscimus abdicamus.

Sed ueniamus ad turturem, quam lex dei uelut castae hostiae [*]( F ) munus elegit. denique cum dominus circumcideretur, oblata est, quia scriptum est in lege domini, ut darent hostiam par turturum aut duos pullos columbarum. hoc est enim uerum Christi sacrificium pudicitia. corporalis et gratia spiritalis. pudicitia ad turturem refertur, ad columbam gratia. fertur etenim turtur, ubi iugalis proprii fuerit amissione uiduata, pertaesum thalamos et [*]( 105 A ) nomen habere coniugii, eo praeterire morte subpeditat, quoniam et infidelis ad perpetuitatem fuit et amarus ad gratiam, qui plus doloris ex morte quam suauitatis ex caritate generauerit. itaque iterare coniunctionem recusat nec pudoris iura aut deceptam uiri resoluit foedera, illi soli suam caritatem reseruat, illi custodit nomen uxoris. discite, mulieres, quanta sit uiduitatis gratia, quae etiam in auibus [*]( B ) praedicatur.

quis igitur has leges turturi dedit? si hominem quaero, non inuenio. homo enim nullus est ausus, quando nec Paulus ausus est leges tenendae uiduitatis praescribere. denique percussorem: uolo ergo iuniores nubere, filios procreare, [*]( 10 Bas. 177 C (76 B) HLuc.2.24 12Leuit.l2,8 16Uerg. Aen. IIII 16—1S 27 I Tim. 5, 14 ) [*]( 1 et 5 feni n Cene N 3 connectit P et n pr. exp. m3 (\' m2 G proprios C (o alt. ex u) 4 aednlitatis C (i aM. ex e M.3) 5 alienos C (o ex u) 10 castrae C (ra. exp. m3) 15 etenim] enim Mf\' 16 pertaesont C pertesunt (corf. m2 pertapaum) C apertae sunt P (corr. pertaesai) V pertaesua M pfrtae6a* S 18 perpetuitatem C (i ex e m3) 19 quid 11 (d exp. C) 26 rescribere n (corr. m2 G) 27 ergo F2V enim CGP )

188
matres familias esse, nullam occasionem dare aduersario et alibi: bonum illis, si sic maneant; quod ai se non continent, nubant; indicatur est enim nubere quam uri. optat Paulus in mulieribus quod in turturibus perseuerat. et alibi iuniores hortatur ut nubant,[*]( c ) quia mulieres nostrae tm-turum pudicitiam implere uix possunt. ergo turturibus deus hunc infudit adfectum, hanc uirtutem continentiae dedit, qui solus potest praescribere quod omnes sequantur. turtur non uritur flore iuuentutis, non temptatur occasionis inlecebra; turtur nescit primam fidem inritam facere, quia nouit castimoniam reseruare auctoritate conubii sorte promissam.

: Diximus de mduitate auium eamque ab illis primum [*]( D ) exortam esse uirtutem; nunc de integritate dicamus, quae in pluribus quidem auibus inesse adseueratur, ut possit etiam in uulturibus deprehendi. negantur enim uultures [*]( E ) indulgere concubitu et coniugali quodam usu nuptialisque copulae sorte misceri atque ita sine ullo masculorum concipere semine et sine coniunctione generare natosque ex his in multam aetatem longaeuitate procedere, ut usque ad centum annos uitae eorum series producatur nec facile eos angusti aeui finis excipiat.

quid aiunt qui minor nostra ridere mysteria, cum audiunt quod uirgo generauit et inpossibilem innuptae, cuius pudorem nulla uiri consuetudo temerasset, aestimant partum ? inpossibile [*]( F ) putatur in dei matre quod m potiuntur posse non negatur? [*]( 2 I Cor. 7, 8 sq. 16 Bas. 180 AB (76 DE) 21 Uerg. Georg. 1111206 ) [*]( 2 alibi C (bi s. M.) bonum est B et (est a. M. m2) 3t\', (eat in mg. m2) S 9 non uritur <y m2 N nutritur C m1 cet. iuuentutls G m2 N\'B iuuenis G m1 Mt. noc (n s. c m2) C nocte F tetntatur C 10 inlecebras rPF et (a eras.) G 11 castimonia C (.H m3) PVશ castimonie C (-iam m2) seruare N primam CPV sortem CV 12 permissam CP et m1 C premissam F praemissa G m2 2V promissa B 15 inesse II ita esse N 17 comcubitu C 21 fines C 23 pudore CPF 24 existimant N 25 putatur... possibile OMt. II )

189
auis sine masculo parit et nullus refellit: et quia desponsata Maria peperit, pudori eius faciunt quaestionem. nonne aduertimus quod dominus ex ipsa natura plurima exempla ante praemisit, quibus susceptae incarnationis decorem probaret, astrueret ueritatem?

i Nunc age quae aues uelut quandam rem publicam curare [*]( 106 A ) uideantur expediam atque uitae huius aetatem agere sub [*]( B ) legibus. hinc occurrit rei publicae usus est leges omnibus esse communes atque obseruari eas deuotione communi, uno omnes teneri uinculo, non alii ius esse quod alius sibi intellegat non licere, sed quod liceat licere omnibus et quod non liceat omnibus non licere ; esse etiam communem reuerentiam patt-um, quorum consilio res publica gubernetur, commune omnibus urbis domicilium, commune conuersationis officium, occurrit praescriptum omnibus, unum esse consilium.

magna [*]( c ) haec, sed quanto in apibus praestantiora, quae solae in omni genere animantium communem omnibus subolem habent, unam omnes incolunt mansionem, unius patriae clauduntur limine. in commune omnibus labor, communis cibus, communis omnibus operatio, communis usus et fructus est, communis uolatus — quid plura? — communis omnibus generatio, integritas quoque corporis uirginalis omnibus communis inuenias, [*]( n ) [*]( 6 Baa. 171 D (73 E) 7 Uerg. Georg. IIII 154 16 Bas. 173 AB (74 A) 17 Uerg. Georg. IIH 153, 155, 184 ) [*]( 1 reuetlet C (1 eras.) desponsata (e ex i) m3 C m2 G desponsata uiro શ\'MSB 2 maria uirgo શM\' pudori C (a ex o w3) 3 plurima. C (m eras.) 4 probaret et N\'MS 6 abes C\'.P habes G (m2 aues) F aues M (e ec i m2) B (auia corr.) 7 uideatur 11 (-antur C m2) B 9 communes C (mn m r<M.) deuotione C (e aM. in ras.) 10 uinculo C (c in ras.) alii ias] aliaa M\' alterius N\' (tenus in fos. m2, fort. ex alteri ius) 11 non C (n alt. w r<M. m3) non licet N\' 13 patrum IIMjSB natorum શM\' senatorum શ\' 14 commune V communi jS* (e a. i m3) communes GPB communia Cશ\'M\'M communi (-nis m2) in N 15 perscriptum CP et (praesc. m2) G 17 sobolem CG 19 omnibus om. N\'MS )

190
quoniam nec inter se ullo concubitu miscentur nec libidine inuenerit nec partus quatiuntur doloribus et subito maximum filiorum examen emittunt e foliis atque herbis ore suo prolem legentes.

ipsae sibi regem ordinant, ipsae populos creant et licet positae sub rege sunt tamen liberae. nam et praerogatiuam rex tenent et fidae deuotionis affectum, quia et tanquam a se rex diligunt et tanto honorant examine. [*]( E ) rex autem non sorte ducitur, quia in sorte euentus est, non iudicium et saepe inrationabili casu sortis melioribus ultimus quisque praefertur, neque inperitae multitudinis uulgari clamore signatur, quae non merita uirtutis expendit reges publicae utilitatis emolumenta rimatur, sed mobilitatis nutat incerto, neque priuilegio successionis et generis regalibus thronis insidet, siquidem ignarus publicae conuersationis cautus atque eruditus esse non potentpoterit. adde adulationes[*]( F ) atque delicias, quae teneris inolitae aetatibus uel acre in-. genium eneruare consuerunt, tum institutiones spadonum, quorum plerique suo magis quaestui quam usui publico animum regis inclinant. apibus autem rex naturae claris formatur insidiari, ut magnitudine corporis praestet et specie, tum quod in rege praecipuum est, morum illi. nam etsi habet aculeum, tamen eo non utitur ad uindicandum. sunt enim leges naturae non scriptae litteris, sed inpressae moribus, ut leniores sint ad puniendum qui potestate maxima consuerunt. sed etiam illae quae non [*]( 107 A ) obtemperauerint legibus regis paenitenti condemnatione se [*]( 2 Uerg. Georg. IIII 198 3 Uerg. Georg. IIII 200 sq. 5 Uerg. Georg. IIII 201 22 Bas. 173 A (74 A) 23 Bas. 173 B (74 B) ) [*]( 1 oec pr. II.B neque (om. inter se) N\'MS concnbitu* C 3 emmittunt C\' berbes C 4 post alt. ipsae add. sibi N\' 5 licent C 7 tanquam C (m a. n MJ) tamquam cet. honorant D<M. (a ac e) honorantar W (ur M\'<M.) cet. !2 emolumenta C (o ex u m3) 14 tronis Cશ\'B thronis (h N. «. m2) GM 15 adulationis CjPM\' et (-es m2) GaB 21 tunc ΠΜS mansuetudinem CP 23 literis C 24 inpreasa CjPy et (corr. m2) C 25 maxima potestate N etiam IIMSB et apes N\' 25 obtemperauerint C (n in r<K.) )

191
multant, ut inmonantur aculei sui uulneri. quod Persarum populi hodieque seruare dicuntur, ut pro commissi pretio ipsi in se propriae mortis exequantur sententiam. itaque nulli sic regem, non Persae, qui grauissimas in subditos habent leges, non Indi, non populi Sarmatarum tanta quanta apes reuerentia deuotionis obsemantobseruant, ut nullae de domibus exire audeant, non in aliquos prodire pastus, nisi rex fuerit primo egressus [*]( B ) et uolatus sibi uindicauerit principatum.

Processus autem est per rura redolentia, ubi inalantes horti Roribusfloribus, ubi fugiens riuus per gramina, ubi amoena riparum: illic ludus alacris iuuentutis, illic campestre exercitium, illic curarum remissio. opus ipsum suaue. de aoribusfloribus, de herbis dulcibus fundamina castrorum prima ponuntur. quid enim aliud est fauus nisi quaedam castrorum species ? denique [*]( c ) ab his praesaepibuapraesaepibus apium fucus arcetur. quae castra quadrata tantum possunt habere artis et gratiae, quantum habent crates fruges, in quibus minutae ac rutundae cellulae quia sui inuicem fulciuntur? quis architectus eas docuit exagonia quia cellularum indiscreta laterum aequalitate componere ac tenues inter domorum saepta ceras suspendere, stipare mella [*]( 3 Uerg. Georg. IIII 210 sqq. 9 Uerg. Georg. illI 169 10 Uerg. Georg. IIII 109 et 19 (23) 13 Uerg. Georg. IllI 161 15 Uerg. Georg. mi 168 16 Bas. 173 CD (74 C-E) 19 Uerg. Georg. IIlI 159—162 20 Uerg. Georg. IlII 163 sq. ) [*]( +1 uulnere N\'MS et m2 (?Prj? 3 exaequantur શM\'MS\' sententia C nullis hic 11 (h eras. GP) 5 indiis CF et (in a. M. et is eras.) P indis B indi C (i &E iis) M (i a!<. ea: t) populis CV et (8 exp.) P-S et (s eras., OM. sarmataram) 9t tantam quantam .. reuerentiam IIN\'B 6 de DB e M<. 9 rara.... C tpalantea G (h s. in m2) inhalantes MS et (h s. M. m2) N inhalentes (h s. M.) B 10 ribus C (riaibus m3. ui 8. M. in raf.) V riuibus G (m2 riuus) P (ai eras.) 11 exercitium C (ti &E t) 14 fabua C et (corr. m2) CP 15 praesepibus C (p alt. ac b <H?, e alt. M\' i m3) ce<. apum N\' 16 crates F?{\' et (e ex i m2) શ cratis Jtf\' grates CM et (corr. m2) GMB 17 faborum C et (corr. m2) CP fabulorum F rutundae CtnJ! rotundae C m2 M<. 18 arcitectus C architectus (h s. M. m2) GP, (h s. M. et i ex e m2) V arthitectoa M aexagonia n (s eras. F) 20 stipare C (p ex b) )

192
et intexta floribus horrea nectare quodam distendere ? cernas omnes certare de munere, alias inuigilare quaerendo [*]( D ) uictum, alias sollicitam quia adhibere custodiam, alias futuros explorare imbres et speculari concursus nubium, alias de floribus ceras fingere, alias rorem infusum floribus ore colligere, nullam tamen alienis insidianinsidiari laboribus et rapto uitam quaerere. atque utinam raptorum insidias non timerent! habent tamen spicula sua et inter mella fundunt uenenum, si fuerint lacessitae, animasque ponunt in uulnere ardore [*]( E ) uindictae. ergo mediis castrorum uallibus umor ille roris infunditur paulatimque processu temporis in mella cogitur, cum fuerit liquidus ab exordio, et coalitu cerae florumque odore fragrare mellis incipit suauitatem.

merito quasi bonam operariam scriptura apem praedicat dicens: uade ad apem et uide quomodo operaria est, operationem quoque quam uenerabilem mercatur, cuius laborem reges et mediocres ad salutem sumunt; [*]( F ) adpetibilis enim est omnibus et clara. audis quid dicit propheta? mittit utique te, ut apiculae ilhus sequaris exemplum, imiteris operationem. uides quam laboriosa, quam grata sit. fructus eius ab omnibus desideratur et quaeritur nec pro personarum diuersitate discernitur, sed indiscreta sui gratia regibus panterpariter ac mediocribus aequali suauitate dulcescit. nec solum uoluptati, sed etiam saluti est. fauces obdulcat et curat uulnera, internis quoque medicamentum [*]( 8 Uerg. Georg. IIII 158 sqq. 6 Uerg. Aen. VII 749; VIIII 613 8 Uerg. Georg. IIII 236 sqq. 13 Uerg. Georg. IIII 169 14 Prouerb.6.8 ) [*]( 1 orrea II nectare N nectareae II (ae czp. F) discernere M diatendere (tende s. M. m2) B 3 costodiam C (u s. o pr. m2) 6 rorem w ras. C 8 specula M (spic. m2 GjPF) N\' (spic. m2) M\' 12 con m1 CGP (cum m2) coalita CP et (-tu m2) F quo alita G (m2 coalitus) 13 fragrare C flare M\' flagrare B (r alt. s. M.) M<. anaaitate C\'C 18 adpetibiles C (cor. -is) શ\' enim CGPN\' antem MSB, OMt. F 19 dicat VN\'MS 23 gratiam 11 (m e.cp. V) 24 post nec aeM. regibus 11-B 25 obdulcat C (1 s. M.) et eras. G )

193
infundit ulceribus. itaque cum sit infirma robore apis, ualida [*]( 108 A ) est uigore sapientiae et amore uirtutis.

denique regem suum summa protectione defendunt et perire pro eo pulchrum putant. incolomi rege nesciunt mutare iudicium, mentem pretiosa, amisso fidem superflua muneris derelinquunt atque ipsae coniunx mella diripiunt, quod is qui principatum habuit muneris interemptus est.

itaque cum aues aliae uix in anno edant singulos fetus, apes geminos creant et duplici ceteris [*]( B ) fecunditate praeponderant.

Consideremus nunc quid sit quod ait: producant aquae reptilia animarum uiuentium et uolatilia uolantia super terram secundum genus et secus [*]( c ) firmamentum caeli. cur super terram dixerit, certum est, quia uictum de terra imaginem; secus firmamentum autem caeli quomodo, cum aquilae ultra ceteras aues uolent et tamen ipsae non secus firmamentum caeli ? sed quia graece ούρανός dicitur, quod latine caelum adpellamus, ούρανός autem inuisibilis τού δράσθαι id est a uidendo, ideo quod aer perspicuus sit et ad uidendum purior, in aere uolitantia genera dixit [*]( D ) animantium. neque moueat quod ait secus firmamentum caeli. non proprie firmamentum hic posuit, sed abusiue, eo [*]( 2 Uerg. Georg. IIII 212 aqq. 7 Uerg. Georg. UH 231 10 Gen. I 20 Bas. 180 BC (77 A) ) [*]( 3 perire pro eo in ras. C pulchrum (pnlchr in ras.) C 4 incolomi N\'M et m1 <S\' incolume CmZ (u in r<M.) P et mJ CF et (e ex i) B incolumi m2 CG F m3 S 5 reseruandi 11 (a ex e m3 (7, m2 Gf) seruandi N 6 his libri (h Mp. CGશશ\'\'MS) habet C (e ex i m3) 7 interemtus CP et (corr. m2) C 8 duplici C (-ce m3) et (ci ex ce) GP 10 nam C (nc a. m m3) 11 post uolantia odd. et uolatilia. uo!antia animarium (-aram P) uiuentiom C (haec exp. Mt3) F 17 OTranof pf. MSB oypaNOC VN\' euranoa C (e arp.) C et (u <. eu) P eTpaNOC alt. C (a m3 ex 0) OTPONOC GP OTPANMC o M oypaNOC VN B 18 AnOTT. OPACeAI C aTROT- yOPaCOai C (n <. TR) AnOTT.OPACOAI F anOTyopacoaT F AITOTOTopaCEai શશ\'\' aiTOTOyopaceal Jtf AnOTOTOpaCThe MB AnoeuOTPACee <S\' ) [*]( XXXII. Ambr. pM* 1, fMO. 1. ) [*]( 18 )

194
quod comparatione aetherii illius corporis etiam iste aer, quem possumus oculis conprehendere, quasi crassus et densior uicem habeat firmamenti.

nunc quia diximus quae uolatilia, quam naturam habeant uel gratiam, et ea pauca de multis - neque enim uacat uniuersa describere, cum sint similia atque eiusdem inuisibilis —, tamen aues ipsae quam inter se diuersitatem habeant [*]( E ) consideremus. inuenimus enim cornicis pedes uelut quibusdam digitis distantibus separatos atque diuisos, corui quoque atque pullorum aliter etiam fonnatoaformatos a natura pedes, auium quae carne uescuntur quasi incuruos atque illud, uelut ad praedam paratos. ea uenustior, quae natandi habent usum et consuetudinem, latos habent pedes et membrana quadam illos digitos pedum sibi copulatos atque coniunctos. in quo [*]( F ) admirabilis patet ratio naturae, ut et illa ad uolandum uel ad rapiendum cibum usu adcommodo fulciantur et ista ad natandum adiumenta habeant conpetentia, quo melius aquis possint supernatare et quasi remis quibusdam ita pedibus suis membranae illius extensione latioribus aquarum fluenta dominaris.

cygnus quoque cur proceriore collo utatur in promptu est, ut, quia est paulolum pigrior corpore nec facile potest aquarum inferiora penetrare, ceruicem extendat ad praedam, [*]( 109 A ) quae quasi praeuia reliqui corporis escam quam inuenerit rapiat atque eruat de profundo. adde illud, quia suauior et magis [*]( 7 Bas. 184 B (78 C) 19 Bas. 184 B (78 D) ) [*]( 1 aetherii j!tf et Mj! S aetherei S m2 B eterii N\' aetheri N (i eras.) 3f etaeris n (ethaeria m3 C m2 jP, aeris C m2) 2 oculos C grassna C et (craasus m2) CP crassior a 4 uel ΠΜSB et JV\' 6 se ow. <7, N. t*. m2 GP 7 quibusdam digitis (dam digi in r<M. MtM. spatii) (7 8 separatos C\' (a pr. ex e m3) coruorum N\' 11 eae &B Atr. 18 admirabiles C 14 pater C pariter P (ri a. «. m2) pat (& s. t m2) C illae ed. Paris. ct. 1642 15 istae ed. ParM. o. 1642 16 habeant C (ant ex at) possint aquis MSB 19 cycnua y promtu CP et (cotT. m2) C 20 paulolum 11 mZ paululum C m3, GPV m2 cet. picrior C\' prior G (procerior Mt<?) segnior N\' 23 e profundo F Uind. adde CCP adde etiam F (etiam <. M. m2) adde et ce<. )

195
canorus per procera modulus colla distinguitur et longiore exercitatione purior longe resultat.

quam dulcis etiam in eiiguo cicadis gutture cantilena, quarum cantibus medio aestu arbusta rumpuntur, eo quod magis canorae meridianis caloribus, quo puriorem aerem id temporis adtrahunt spiritu, eo cantus resonant [*]( B ) clariores. nec apes ipsae insuaue quiddam canunt ; habent enim gratam in rauco illo uocis suae murmure suauitatem, quam nos fracto tubarum sonitu lentius primum uidemur imitati, quo strepitu ad excitandos animos in uigorem nihil aptius extimatur. et haec illis gratia manet, plerique pulmonem respirandique munus atque usum nequaquam habere prodantur, sed aerio uesci spiramine. denique si quis eas superfundat oleo, propere [*]( c ) necantur, eo quod obstructis poris aerium spiramen illud haurire non possint, continuoque si quis acetum his superfundat, ilico habens, eo quod uis aceti cito illos poros, qui concretione olei obstruuntur, umore feratur aperire.

Et quia de uolatilibus dicimus, Don putamns alienum ea [*]( D ) conplecti quae de uerme Indo tradit historia uel eorum relatio qui uidere potuerunt. fertur hic corniger uermis conuerti [*]( 2 Bas. 184 A (78 B) 3 Uerg. Georg. in 328 7 Uerg. Georg. IIIi 71 aq. 17 Bas. 184 D (78 E, 79 A) ) [*]( 1 proceram C (m ea:p. m3) P proceras F modulos II (-us m2 CGF) modolus શM\' 3 cantilena C (ti in r<M.) quarum C (quaru in r<M.) 5 apm II spiritum B (m in r<M.) 8 imitari F et m2 GPશશ\', m3 S quo strepitu N\' (e add. m2 N) G m2 quo crepitu Jf<S\' quos crepitu B (t N. c m2) G m1, PV (a exp.) C 9 exercitandoa CGP acitandoa F (ei a. s pr.) extimatur C et m1 GP existimatur m2 GP aestimatur VN 11 usu CP aereo GB uesci C (i ex e m3) 12 eas uel focos MS eas uel fucus Y (uel fucus a. u. m2) superfundat F perfandat MS propere MS prope ΠΝ\' et (propter m2) B 13 spiramine n (corr. m2 <?) 14 aurire 11 (hanr. m2 GP) શ\'S et (haur. m2) MB 15 reuiueacant C reuiuiscant G F (-ant m2) P (ut unt m2 N. ant) reuiuiscunt શM\'SB aciti corr. m3 C m2 P 16 concretione <7arM. Trec. concretiore a (ne s. re m2) cet. humore NM (h N. M.) M<. 17 aolatibos C (corr. m.3) P 18 indio 9tM\' et (i postea add., m2 indico) 9t\' tradidit M et (di jor. eras.) S tradit B (d in t\'<M. m2 ex h) istoria C (i pr. s. M. m3) G et B (hiat. m2) P F\'M\' 19 uidere C (e pr. ex i Mt3) ) [*]( 13* )

196
primum in speciem caulis atque in eandem mutari naturam, inde processu quodam fieri bombylius. nec eam tamen formam figuramque custodit, sed laxis et latioribus foliis [*]( E ) pinnas uidetur adsumere. ex iis foliis mollia illa Seres depectunt uellera, quae ad usus sibi proprios diuites uindicarunt. unde et dominus ait: quid existis in desertum? uidere hominem mollibus uestimentis indutum? ecce qui mollibus uestiuntur in domibus regum sunt. chamaeleon quoque diuersas species fertur uario colore mentiri. lepores certe, quod de proximo facile cognouimus, hieme albescere, aestate in suum post colorem redire non [*]( F ) dubium est.

haec ideo libaui, ut ad commutationis iidem, quae in resurrectione futura est, etiam ista exempla nos prouocent, sed ita ut commutationem illam dicamus, quam apostolus euidenter expressit dicens: omnes quidem resurgemus, non omnes autem inmutabimur. et infra ait: et mortui resurgent incorrupti et nos ciuitas. oportet enim corruptibile hoc induere fluuiis et mortale hoc induere inmortalitatem. plerique enim commutationis genus et formas, quas non acceperunt, interpretati nequaquam praesumptionis indebitae incongrua usurpatione caruerunt. [*]( VIOA ) [*]( 4 Uerg. Georg. H 121 6 Matth. 11, 8 12 Bas. 185 A (79 A) 15 I Cor. 15, 51 16 I Cor. 15, 52 sq. ) [*]( 1 eandem (n s. M.) M.3 C m2 CJP eadem B eam d? V eam cet. 2 bombyliaa B et (o <a: a) M bambitias N\'S et (i alt. a. tt.) F babylas CGP 4 pennas VSB et m2 CGPશશ\'\' uidetur pinnas y hi.s C (i eras.) hiis F hia C (h m2) cet. 5 depictunt CP et (corr. m2) G propriis C 10 cognouimus F cognoscimus C; malim cognoaenmus 11 aestate OM. N\', s. M. j4<r. post exp. F, ow. N 13 rescrrectionem CP uos CGP prouocent C (u ex corr.) 14 apostolua C (o alt. ex u m3) 17 resurgunt n (-ent m2 GFF) શ\'B 20 plemmque GP 21 acceperant MSB acceperunt (a s. H m2) V interpretati SCam. Diu. interpretapti V interpraetaQt CP et G m1 interpretantur C m2 B interpretatio M interpretatione Smf\' interpretationem શ\' nequaquam CGVMS\' nequamquam P q<u (s. M. m2) nequaquam B quondam N (m2 quadam) quandam Jf\' quando U\' )

197

Phoenix quoque auis in locis Arabiae perhibetur degere atque eam usque ad annos quingentos longaeuam aetatem producere. quae cum sibi finem uitae adesse aduerterit, facit sibi thecam de ture et murra et ceteris odoribus, in quam impleto uitae suae tempore intrat et moritur. de cuius umore carnis uermis exsurgit paulatimque adolescit ac processu statuti temporis induit alarum remigia atque in superioris auis speciem formamque reparatur. doceat igitur haec [*]( B ) auis uel exemplo sui resurrectionem credere, quae sine exemplo et sine rationis perceptione ipsa sibi insignia resurrectionis instaurat. et utique aues propter hominem sunt, non homo propter auem. sit igitur exemplo nobis quia auctor et creator auium sanctos suos in perpetuum perire non patitur, qui auem unicam perire non passus resurgentem eam sui semine uoluit propagari. quis igitur huic adnuntiat diem mortis, ut faciat sibi thecam et inpleat eam bonis [*]( C ) odoribus atque ingrediatur in eam et moriatur illic, ubi odoribus gratis faetor funeris possit aboleri?

fac et tu, homo, tibi thecam: expolians te ueterem hominem cum actibus suis nouum indue. theca tua, uagina tua Christus est, qui te protegat et abscondat in die malo. uis scire [*]( 5 cf. Clementis epist. prior. c. 25 13 Psalm. XV 10 Act. 13, 35 18 Coloss. 3, 9. ) [*]( 1 faenix CP fenix G fenis V 2 eam lIB ea cet., fort. recte longaeuam aetatem a longaeua aetate cet. producere CGP procedere V (ce 8. u. m2) N 4 thecam MSB tecam cet. marra MSiV murram 9t em eras.) M\' myrra CGP mirra VB 5 humore libri 8 nos ante haec add. YN 9 quae et sine N 11 et om. M, in mg. m2 S 12 auem IJNI aues MSB eieraplum GN\' exemplo B (v 8. 0) 13 SCS C (o 8. cs m3) 14 resurgentê G m2 S resurgenti P (-te m2) cet. 15 reparari N\' reparare B 16 thecam MS thegam (h s. «., c 8. g) V techam P tecam cet. 18 odoribus C (0 pr. in ras.) grates n (-is m2 PV, grauis m2 G) faetor શM\'M fertur ml VB fetor YB m2 cet. 19 thecam Y (h 8. u.) tecam GVLM B techam H\' et expolians C (et a. u.) exspolians M te om. NMS 20 theca MS et (th ex d; .1 techa P teca cet. uagina C (u in ras.) )

198
quia theca protectionis est? pharetra inquit mea protexi eum. theca ergo tua est fides; imple eam bonis uirtutum [*]( D ) tuarum odoribus, hoc est castitatis, misericordiae atque iustitiae et in ipsa penetralia fidei suaui factorum praestantium odore redolentia totus ingredere. ea te amictum fide exitus uitae huius inueniat, ut possint ossa tua pinguescere et sint sicut hortus ebrius, cuius cito suscitantur uirentia. cognosce ergo diem mortis tuae, sicut cognouit et Paulus. qui ait: certamen bonum certaui, cursum consummaui, fidem seruaui. reposita est mihi corona iustitiae. intrauit igitur thecam suam quasi bonus phoenix, [*]( E ) quam bouobono repleuit odore martyrii.