Expositio Evangelii secundum Lucan

reuelemus igitur nos faciem nostram, ut reuelata facie gloriam dei speculantes in eandem imaginem reformemur. ascendamus in montem, deprecemur dei uerbum, ut in specie et pulchritudine sua appareat nobis et confortetur et prospere procedat et regnet. et haec enim mysteria sunt et referuntur altius; etenim pro tua. possibilitate tibi uerbum aut minuitur aut crescit, ac nisi altioris prudentiae [*]( B ) cacumen ascendas, non tibi apparet sapientia, non tibi apparet mysteriorum cognitio, non tibi apparet quanta sit gloria, quanta sit species in dei uerbo, sed dei uerbum quasi quodam apparet m corpore non habens suam speciem neque decorem et apparet quasi homo in plaga, qui ferre possit infirmitates nostras, apparet tibi quasi quidam sermo natus ex homine litterarum opertus inuolucris, uirtute spiritus non refulgens. sed si, dum hominem consideras, de uirgine credas [*]( c ) esse generatum et paulatim adspiret fides quod de spiritu dei natus sit, incipis montem ascendere. si in cruce positum triumphantem de morte uideas, non peremtum, si uideas quod terra tremuit, sol refugit, tenebrae offusae sunt oculis perfidoi*um, monumenta aperta sunt, mo]\'tui resurrexerunt, ut esset [*]( 4Eiod.34,29 7 II Cor. 3, 18 10 Ps. 44, 3 sq. 13 cf. loh. 3, 30 16 Eaai. 53, 2 sq. 23 Coloss. 2, 15 25 Matth. 27, 51-53, Luc. 23, 44 sqq. ) [*]( 2 helian (s a. n) F 3 et N. M. m3 J[, om X 5 monte PL 7 reuelatam faciem P (m &M cr<M.) L 10 speciem P (m exp.) L 11 myteria -4 12 et] sed A (recte puto) 14 sapientia non tibi apparet ow. X 16 sit extra M. P 17 apparet OM. P 18 posset .! 19 noatraa ṃẹạṣ -4 20 uirtutem (m del.) A 22 adspiret (ad a. M. m3) A 23 crucem A 25 eint A 26 aurrexerunt \'y )

Uestimenta eius alia deorsum sunt, alia sursum. et fortasse[*](9,29) uestimenta uerbi sermones sunt scripturarum et quaedam intellectus indumenta. diuini, quia sicut ipse Petro et Iohanni et Iacobo in altera specie apparuit et uestitus eius albus refulsit, ita et oculis tuae mentis iam diuinarum lectionum sensus albescit. fiunt igitur uerba diuina sicut nix, uestimenta[*]( E ) uerbi candida nimis, qualia fullo super terram facere non potest.

quaeramus hunc fullonem, quaeramus hanc niuem. legimus ad uillam fullonis ascendisse Esaiam. quis est iste fullo nisi forte ille qui delicta nostra lauare consueuit? denique ipse dixit: si fuerint delicta uestra sicut phoenicium, ut niuem dealbabo. quis est iste fullo nisi qui indumenta nostri intellectus indumenta uirtutum ablutis maculis corpora.Hbus soli solet offerre diuino? [*]( F )

audiui etiam, ut ad redarguendos eos de contrariis sumamus exemplum, t duorum prudentium facundiam niui et apibus conparasse. inueni quoque dixisse Dauid: quam dulcia [*]( 7 Matth. 17, 2 11 Marc. 9, 2 13 Esai. 7, 3 15 Esai. 1, 18 20 Hom. 11. III 222 et I 249 21 Ps. 118, lOti ) [*]( 1 inditium jEyr mortuus (u pro N. M.) jd duo ET 2 reseratis (re s. a.) P su*s timulis (i s. raN., su*s in ras.) P sui stimulis BL 3 mysterium uideas X alterum P (a a. u) BL gratiam X 6 quidam J. 7 diuinitatis (tatis exp. m3) A diuina F (a in f<M.) 0 et om. PLX 8 refulsit albua ΕγΤ 10 ferunt X (fuerunt m2 F) 11 facere super terram C 13 ullam A quis (i ex e) P 15 phynicium A foenicium PCL phoeniceum B phoenicum K faenicium FOV fenicium ay 16 ut N. M. m2 A. om. C niue (m s. M. m2) AC ITpost intellectus add. abluit et induit (induet Y et e ex i C, i N. e m2 jE) noa (crucis add. y) P s. M. m3 JX\'y; excidit uocabulum quo jEfoH<crt<m designauerat Ambrosius (cf. de 2Voe 4, de Abrah. II 68 de fide III 4 poeta Graecus; de paen. 7-f 32 primum suorum poetatn) 20 exempla ET 21 coupa.yata x dulcia eloquia tua faucibus meis (OM. uerba taa) ΕγΤ )

utinam, domine Jesu, mens mea pluuiae tuae umore uiridescat. utinam terram meam niuis istius candore respergas, ne praepropero calore uernantis corporis arua luxurient, sed potius fotu niuali semina uerbi caelestis pressa fecundent! nix cum cadit, aues caeli ubi inhabitent non habent et laetior solito tritici prouentus exuberat.

Uidit hanc gratiam Petrus, uiderunt et qui cum illo erant, [*]( C ) [*](9,32) et licet somno grauati fuissent. premit enim inconprehensibilis splendor diuinitatis nostri corporis sensus. nam si solis radium e regione oculorum contuentium corporea nequit acies sustinere, quomodo dei gloriam humanorum ferret corruptela. membrorum? eoque purior et subtilior exhausta concretione [*]( 2 Ps. 118, 105 31oh.8,l 4 Ps. 18, 11 6Esai.55,10sq. 10 Deut. 82, 2 16 Marc. 4, 22, Lac. 9, 58 ) [*]( 1 post meo in M. «!<. folii sn libri A erasae sunt litterae 7, ut uidetur uerba et infra in folii 9\' initio scripta 3 meis oMt. ET dne ΑαΕγ y, om. cet. 5 perspecua (i t. e alt.) A perapicne C perspicue Εγ T 6 sermonibna (ow. niuibus) P 7 de A (a. M. m2) C (s. M. m2) αχ e PO et (e N. M.) FV a L om. Βπ terri f terra aBT et (s a<M. m2) E 9 diriuatam APLTX et (i jor. M? e) B 12 et OM. )( 13 ueridescat A 14 praepropero (o alt. ea e) n praepropere γ propere ET 15 niuautlidt? A 17 inhabitent (in s. M. m3) A habitent C & habent 8. M. P exuberpnt (a s. en m2) A 18 erant et P (et del. m2) 19 premet A 21 corporea contuentium ET et siglis /./. . add. G nequiuit (t a. uit m2) A 23 ideoque X prior aPC (in J\'n u s. M. m2) LX post subtilior add. corporis (corporum JEY7\') resurrectio y, qui OM. deinde uerba uitiorum ... resurrectione eiauatra (r in ras. m2) A concretio X (in F n corr. m2) ) [*]( XXXII. Ambr. pM 4. ) [*]( 19 )

bonum est inquit nos hic esse — [*](9,33) hinc et ille: dissolui enim et cum Christo esse multo melius — nec laudasse contentus non solum adfectu sed etiam factorum deuotione praestantior ad exaedificanda tabernacula tria inpiger operarius conmunis obsequii ministerium pollicetur. et quamuis nesciret quid diceret, tamen pollicebatur [*]( E ) officium, quo non inconsulta petulantia, sed praematura deuotio fructus pietatis adcumulat. nam quod ignorabat condicionis fuit, quod promittebat deuotionis. sed non capit humana condicio in hoc corruptibili, in hoc mortali corpore facere tabernaculum deo. siue in animo siue in corpore siue alio aliquo loco fuge quaerere quod non licet scire. si Petrus nesciuit, quemadmodum tu potes scire? si nesciuit ille qui [*]( F ) promisit et qui corporis terminos magnitudine animi nesciebat, quemadmodum scire nos possumus desidia. quadam mentis intra praesaeptum carnis inclusi? denique placuit tanta deuotio deo.

Et inter haec uerba facta est nubes et obumbrauit. [*](9,43) eos. diuini spiritus est obumbratio ista, quae non caligat affectibus hominum, sed reuelat occulta. quae etiam alio conperta est loco dicente angelo: et uirtus altissimi [*]( 1416 A ) [*]( 4 Luc. 12, 37 7Philipp.!,23 26Luc.I,35 ) [*]( 2- speciem uiderent A 3 uigilantes PBLCX 4 uidit gloriam di et xpi A uidit ET xpi uidit n 7 ille] scs paulas ait PL 8 adfectus ayLOn et (s exp.) JPF 9 exaedificanda (ex eras.) PE aedi6canda o( 12 in quo J. (in s. M. m3) χ cui C qui L quia (a s. <t) π non] non d! j4 16 alio aliquo A (in s. alio m3) C\'<?vX, aliquo in alio N, aliquo alio ΡαΒLE (in post alio m2) T 17 nesciuit (ui s. u.) J* 19 magnitudinem FO et (en)) AV 20 quem -Y 21 praeseptmn (o s. ae Mt3) A proseptum cet. placuit (i s. M.) A 22 nubs J. nubis BF nubes 0 (e ex i) cet. umbrauit y 24 affectibus (ua s. ibus m3) P quae (e s. !<.) A operta (o in ras. litt. com) J. loco comperta est πχ lο̣c̣ο̣ coinpertaestloco F 25euangclio A obumbrabit ΕγπΤ obumbrauit cet. )

[*](9,35) non Helias filius, non Moyses filius, sed hic est filius, quem solum uidetis; recesserant enim illi, ubi coepit dominus designari. uides hanc non solum incipientium, sed etiam [*]( B ) perfectorum, immo etiam caelestium fidem esse perfectam filium dei scire. sed quoniam haec iam supra diximus, cognosce nubem istam non fumigantium esse montium nebuloso umore concretam et coacti aeris caliginem piceam, quae caelum tenebrarum horrore subtexat, sed lucidam nubem, quae nos non pluuialibus aquis et umentis adluuione imbris inmadidet, sed de qua mentes hominum uoce dei omnipotentis emissa fide ros rign-mt.

et dum fit uox, inuentus est lesus [*]( c ) [*](9,36) solus. itaque cum tres essent, unus est factus. tres in principio uidentur, unus in fine; perfecta enim fide unum sunt. denique hoc etiam dominus patrem orat, ut omnes unum simus. nec solum Moyses et Helias in Christo unum sunt, sed etiam nos unum corpus Christi sumus. ergo et illi tamquam recipiuntur in Christi corpus, quia et nos unum erimus in Christo Iesu, aut fortasse quia lex et prophetae ex uerbo, [*]( E ) quae autem ex uerbo coeperunt in uerbo desinunt; finis enim legis est Christus ad iustitiam omni credenti.

Uulpes foueas habent et uolucres caeli nidos, ubi [*](9,58) requiescant; nam filius hominis non habet ubi caput M suum reclinet. non uidetur conuenire rationi, ut simplicem [*]( 7 Exod. 19, 16 16 loh. 17, 22 17 Rom. 12, 5 21 Rom. 10, 4 ) [*](IdniotJSfT dicentes P (-iSCorr.) a 2 filius (li in ras.) A 5 perfectam (c N. M.) P 11 et humentis (umentis OF) aG\'JC tumentis PBL continuis (N. m2 et umentis) A seu menti C et cum uentis E (cum uentis exp. et s. m2 humescentis) γΤ 13 fidei A (i s. u.) cet. cum BL fit (ex fnit) F 14 dum ΕγΤ III PL lo finem PL perfectae K<7 perfecti (i ex a) F enim fide AX enim fidei aC\' enim cet. unum sunt in xpo y 17 solus Αα 18 sumus ipi Er sumus in xpo r tamquam unum (unum N. M. m3) A tamquam in uno corpore X 20 profeta P propheta. L 23 foueas (a s. M.) A et aues caeli χ ratio F (corr. m2) OF ) [*]( 19* )

quo loco dominus simplicitatem sine [*](9,48) adrogantia docet, caritatem sine inuidia, deuotionem sine iracundia esse debere; nam et pueri mens prouect.ioris adfectu recipienda suadetur, quia, dum puer nihil sibi uindicat, formam uirtutis exsequitur et, si rationem nescit, culpam ignorat. [*]( F ) tamen quia plerisque non uirtus, sed infirmitas uidetur sine ratione simplicitas, ut tu ueram recipias admoneris, id est ut exsequaris industria munus naturae.

et ideo ait: quicumque receperit puerum istum in nomine meo me recipit. et qui me recipit recipit eum qui me misit. qui enim imitatorem Christi recipit Christum recipit et qui imaginem [*]( 1417 à ) dei receperit, recipit deum. sed quia imaginem dei non poteramus uidere, facta est ad nos per incarnationem uerbi praesentia, ut conciliaretur nobis quae supra nos est diuinitas.

quod autem propensius studio caritatis Iohannes plurimum diligens et ideo redamatus plurimum excludendum putat a beneficio eum qui non utatur obsequio, recte non reprehenditur. sed docetur; non reprehenditur, quia amore faciebat, docetur, [*]( B ) ut nouerit infirmorum esse firmorumque distantiam. et ideo dominus etsi fortiores remuneratur, tamen non excludit infirmos.

Sinite eos et nolite prohibere; qui enim non est [*](9,50) aduersum uos pro uobis est. bene, domine; nam et Ioseph [*]( 20 loh. 21, 20 26 loh. 19, 38 sq. ) [*]( 2 indefessi (in <. M. Mt3) J. indefensi PBL 4 denique] ideoque A 6 docet (8. M. m3) A 7 debere esse y, om. X recipienda (c s. M.) A 8 quia (a N. M.) P dum] ad dum (exp. et s. Mt3 dum) A 11 uera PBGL suscipias ΕγΤ 12 sequaris αLF m1 industriam P (m acp.) ΑγLT munQs] unius ΕγΤ 13 et qui me recipit a. M. m3 A 14 me recepit recepit P 16 deum recipit X 17 incarnationem (in a. M. m3) A 18 reconciliaretur (re pr. s. M. m3) ΑαΡLX diuinitas est ET 19 iobannis (-es w3) P 20 ideo (o s. M.) A a s. M. m2 A, ow. C.V 21 putatur A 22 ante docetur add. sed αCχ 24 remuneratur (ur o-cts.) r remunerat CX exaudit PL )

quod uero discipulos [*](9,54) increpauit quia ignem supra eos descendere gestiebant qui non [*]( D ) receperant Christum, ostenditur nobis non semper in eos qui peccauerint uindicandum. quia nonnumquam amplius prodest clementia tibi ad patientiam, lapso ad correctionem. [*](9,52) denique Samaritani citius crediderunt. a quibus hoc loco ignis arcetur. simul disce quia recipi noluit ab his quos sciebat non simplici mente conuersos; nam si uoluisset, ex indeuotis deuotes fecisset. cur autem non receperint eum, euangelista [*](9,51) ipse memorauit dicens: quia facies eius erat euntis in Hierusalem. discipuli autem recipi intra Samariam gestiebant, sed deus quos dignatur uocat et quem uult religiosum facit. nec discipuli peccant qui legem sequuntur; sciebant enim et [*]( 3 Luc. 11, 23 7 Matth. 8, 22 14 Act. 8, 14 (loh. 4, 39) 15 Acgustinus de dono peraeu. 19, 49 (simul disce... 20 facit) 17 Aug. de gratia Christi 46, 51 (cMr autem... 20 facit) 20 Aug. contra sec. lal. reap. I 13\', 138 II 85 (deus... facit), II Thess. 1, 11 ) [*]( 4 colligit (gi a. «.) P uideantur P (n exp.) L 7 discerni. (t er<M.) jl deneque A alii B (post i alt. est ras.) alio -PL alibi E (b er<M) T et (b s. M, eras.) V alio PL 9 increpuit P (s. oi est r<M) v-L 10 supra Ααχ super cet. 12 peccauerint (c alt. s. u.) A prodesse X 13 penitentiam X quam lapso Gratianus 14 sammaritani AP 15 ab hia quos sciebat J. (a. M m3) αΒC, OM. cet. Augustinus de dono persctt. J9, 49 16 non OMt. X conuersum X ex (a. M.) indeuotis (i alt. ex o) deuotis (o N. i) J. 18 monstranit FOV demoastrauit (ui 8. M. m2) x in ow. X 20 dhs χ 21 secuntQr BCχ enim OMt. PL )

dominus autem mire omnia. nec [*](9,61) illum temere se offerentem recipit nec in hos indeuote dominum refutantes proprium conmouetur, ut ostenderet quia non habet ultionis studium perfecta uirtus nec ulla sit iracundia, ubi plenitudo est caritatis nec excludenda infirmitas, sed iuuanda. procul [*]( 1418 A ) a religiosis indignatio, procul a magnanimis cupiditas ultionis, procul etiam a prudentibus inconsiderata coniunctio et incauta simplicitas. unde et isti dicitur: uulpes foueas habent nec obsequium eius admittitur cuius non probatur officium. circumspectum etenim fidei esse debet hospitium, ne dum infidelibus nostrae domus interna reseramus, in alienae perfidiae casses inprouida credulitate labamur.

Sed ne illud inprouide praetensse uidea.mur, cur hic eos [*]( B ) [*](9,49) qui possunt per manus inpositionem inmundis imperare spiritibus in nomine Iesu neget esse prohibendos, secundum Matthaeum autem dicat his: non noui uos. discedite a me omnes [*]( 1 Num. 25, 7 sqq.. Ps. 105, 30 aq. 2 Eeg. III 18, 38 8 Marc. 3,17 21Marc.6,7,Act.5,16 23 Matth. 7, 23 ) [*]( 1 finees ΡγL et (e alt. ex ę) E finees T Hneaes (a ttt ras. m3) JL phyneae C fineę C Snee B fine K finees ef π finee (e alt. in ras. 2 litt., es ut uidetur eras.) et (eras.) V finem et JFO 2 uindicaretur (nr eras.) P 3 iniurias jPZy sedj et PL et aimul jEvT 6 meruit C 7 sermones suos A m3 descenderit 8 filii (i <e<\'<. s. M. m2) P thonitrui A 9 ullum X temere se (se acp. m3) ji se temere PL recipit AXX recepit ce<. 14 incaute P (a a. e) L 16 eius OM. ET 17 etenim (et N. M. m3) A debet esse αGX debet esse debet (alt. debet fr<M.) C 18 interna] penetralia PL aliaenae J. (a alt. 8. M.) P cassis LX 19 crudelitate ΑαΧ (corr. m2 tcF) 20 nec A (c exp.) PL qur A 22 in] si in A (si s. M. m2) aXy faciat (N. tt. m3) neget A faciant neget (negat Cr) X )

quod potest homo, sinceram exhibeat fidem et obseruantiam mandatorum religiosa mente custodiat, ne dicatur ei: uulpes foueas habent. fallax quippe animal et insidiis semper intentum rapinam [*]( D ) fraudis exercet. nihil tutum, nihil otiosum, nihil patitur esse securum, quod inter ipsa hospitia hominum praedam requirat.

haereticis autem uulpes conparat. denique cum gentes uocet, haereticos excludit; uulpes enim plenum fraudis est animal foueam parans et in fouea semper latere desiderans. ita sunt haeretici, qui domum sibi parare non norunt, sed circumscriptionibus suis alios decipere conantur. Iacob domum habitat, [*]( E ) haereticus in fouea est, ut fraudulenta uulpis gallinae illi euangelicae dolum semper intendens, de qua scriptum est: quotiens uolui congregare filios tuos sicut gallina pullos suos, et noluisti? ecce relinquetur domus uestra deserta. merito ergo foueas habent, quia domum quam [*]( 19 Luc. 1, 32 22 Matth. 23, 37 aq. ) [*]( 2 esse discordiam X 3 officia ΑαΕγΤ et (-ii corr.) V officia cet. in clerico Αχ in clericis PBL in clericos aC clerico X (o tM rM. F) 4 requiraDtur (requi in f6M. ??t3) 0 quaerantur F\'nF 5 non (a. M. m2) parum P 6 iactare nemo X debet se iactare ET 7 in qao] quod X 8 operata (ta a. M.) A 9 sui] suo A (m2 sui) X et (o ex i m2) E sincerem J. 12 in insidiis Αα 16 uulpis PocCL et (-es m2) ΟπV est fraudis Y 17 in fouea (a ex a) P in foueam ΑαGLX (m <M. nV) 18 \'\'ircumuentionibus X 19 in domum a, enim C 20 foueam X (m oM. OF, eras. π) fraude C uulpis ΑΡαΕGπΤ et (-es m2) OV 21 qua (a. M. m2) JP, om. L 23 noluisti (i aj<. in ras.) A post relinquetur OKM. uobis χ tibi OV 24 foueam PBL quam habuerunt A )