Expositio Evangelii secundum Lucan

sed cum illi qui in deum idolatriae errore deliquerunt in quartam generationem uideantur esse multati, profecto durior uidetur esse sententia, qua Giezi semen usque in aeternum pro cupiditate habendi [*]( 11 Tim. 5, 22 3 1 Tim. 3, 2-5 11 Reg. IIII 5, 26 sq. 17 Deut. 23, 3 ) [*]( 4 domus aY bene om. X 7 ecclesiae dei LX, recte puto habebit (b alt. in ras.) P familiam tuam C 13 uinea F uineas (8 8. u. m2) V uineta 0 neman B (qui add. syri) π neeman PE neeman 0 neaman IT naaman V (aa ex e) cet. adherebit tibi et χ. 14 et in (in eras. 0) semini (-e m2 π V) X usque om. G 18 post intrabunt add. ecclesiam a, in ecclesiam ed. Rom., in ecclesiam dei Maurini ex Gratiano; cf. p. 120, 22 21 idolatria P (0 8. a alt. m2) L dereliquerunt T de∗∗liquerint E deliquerint X delinquerint aG )

[*](4,28 sq]. ) Et repleti sunt ira omnes in synagoga haec audientes et surrexerunt et eiecerunt illum extra ciuitatem .

sacrilegia Iudaeorum, quae multo ante dominus praenuntiauerat per prophetam et psalmi uersiculo declarauerat quae passurus esset in corpore constitutus dicens: retribuebant mihi mala pro bonis, in euangelio docet esse [*]( c ) conpleta. nam cum ipse per populos beneficia diffunderet, illi iniurias inrogabant. nec mirum si perdiderunt salutem, qui eiecerunt de suis finibus salutarem; moralis enim dominus et qui docuerit exemplo sui apostolos suos omnibus omnia fieri nec uolentes repudiat nec inuitos alligat nec eicientibus [*]( 2 Tit. 3, 5 4 Rom. 9, 8, Galat. 4, 28 6 loll. 8, 44 12 I Cor. 6, 9 sq. 18 Ps. 34, 12 22 Matth. 8, 84 23 I Cor. 9, 22 ) [*]( 1 noster om. X 3 post peccatorum add. Gratianus cur ergo Giezi aemen in etemum dampnatur 4 promissiollum Gratianus 4 et 5 eIÎstimantur Gratianus 5 filii om. Gratianus 6 diabolo sunt Gratianus 8 quaesitam mercedem X 9 patrimonio FπV patrimonii facultatem Gratianus thensaurum (n eras.) B 10 congregauerunt X 11 poenam (m eras.) P 14 omnes ira X et (siglis λ. 8. positis) E 17 prophetas C 22 saluatorem PL salutarem (Baluatorem corr.) i 23 docuerat CGLO docuemnt (a 8. un m2) P. )

simul intellege non ex necessitate fuisse, sed [*]( D ) uoluntariam corporis passionem nec captum a Iudaeis, sed a se oblatum. etenim quando uult capitur, quando uult labitur, [*](4,29) quando uult suspenditur, quando uult non tenetur. et hic in supercilium montis praecipitandus ascenderat et ecce per medium illorum mutata subito uel obstupefacta furentium mente descendit; nondum enim hora uenerat passionis. quin etiam malebat adhuc Iudaeos sanare quam perdere, ut inefficaci [*]( E ) furoris exitu desinerent uelle quod inplere non possent. uides igitur et hic diuinitatis esse quod operatus est et illic uoluntatis esse quod captus est. nam quemadmodum a paucis teneri potuit, qui a populo non tenetur? sed noluit sacrilegium esse multorum. ut in auctores culpae crucis inuidiam retorqueret atque a paucis quidem adfigeretur, sed pro toto orbe moreretur.

[*](4,33.38 ) Et in synagoga erat homo habens spiritum in [*]( F ) mundum et infra: surgens autem de synagoga intrauit in domum Simonis et Andreae. socrus autem Simon i s tenebatur magnis febribus.

uide clementi am domini saluatoris. nec indignatione commotus nec scelere offensus nec iniuria uiolatus Iudaeam deserit, quin etiam inmemor iniuriae, memor clementiae nunc docendo nunc liberando nunc sanando infidae plebis corda demulcet. et bene sanctus Lucas uirum ab spiritu nequitiae liberatum ante praemisit et substituit feminae sanitatem. utrumque enim sexum dominus curaturus [*]( 1350 A ) aduenerat et prior sanari debuit qui prior creatus est nec [*]( 1 Luc. 8, 37 5 loh. 18, 7 sq. 9 loh. 8, 20 ) [*]( 5 helabitur (h eras.) a 8 eorum X 9 uenerat hora (om. enim) r 12 operatus] non captus y (non del. m2 G) 13 a extra u. P, s. u. 0, om. FπV 16 adfigitur X (-geretur m2 V) 18 spum (m add. m3) P 22 saluatoris T (atoris in ras. m2) et (m2 ex salutaris) γV commo∗tus P 25 lucas (as in ras. 3 litt. m2) I uirum (ui add. in uersus in. m2) P 26 liberatu (to in rase m2) P subdidit X . 28 prior pr. ex pro P\' )

sabbato medicinae dominicae opera coepta significat, [*](4,31) ut inde noua creatura coeperit, ubi uetus creatura ante desiuit nec sub lege esse dei filium, sed supra legem in ipso principio designaret nec solui legem, sed inpleri. neque enim per legem, sed uerbo factus est mundus, sicut legimus: uerbo [*]( B ) domini caeli firmati sunt. non soluitur ergo lex, sed inpletur, ut fiat renouatio hominis iam labentis. unde et apostolus ait: exspoliantes uos ueterem hominem induite nouum, qui secundum Christum creatus est. et bene sabbato coepit, ut ipsum se ostenderet creatorem, qui opera operibus intexeret et persequeretur opus, quod ipse iam coeperat, ut si domum faber renouare disponat, non a fundamentis, sed a culminibus incipit soluere uetustatem. itaque ibi prius manum admouet, ubi ante desierat.

deinde a [*]( c ) minonbus incipit, ut ad maiora perueniat. liberare a daemone et homines, sed in uerbo dei possunt, resurrectionem mortuis imperare diuinae solius est potestatis.

Nec quemquam mouere debet quod Iesu Nazareni nomen [*](4,34) in hoc libro diabolus dixisse primus inducitur. nec enim ab eo Christus nomen accepit, quod de caelo angelus ad uirginem detulit: est huius inpudentiae ut inter homines aliquid primus [*]( D ) usurpet et ad homines quasi nouum deferat, quo terrorem suae potestatis incutiat. denique et in Genesi primus deum [*]( 5 Matth. 5, 17 6 Ps. 32, 6 9 Coloss. 3,9 sq.; cf. Ephes. 4, 22 et 24 21 Luc. 1, 31 ) [*]( 3 ubi] unde P desiit PL 8 ut (a. unde m3) et P 9 expoliantea P (ex 8. u.; exspoliantes... hominem in mg. inf.) C expoliantes X spoliantes cet. 10 Christum] deum BZ est om. a 11 se om. P ostenderet ex ostenditur m3 P 12 intexerat (-ret corr. G) X prosequeretur ΕγΤ 16 maioribus (a 8. ibus) P perueniat (a 8. u.) P liberare P (i s. e alt.) B (-ri corr.) EGjX liberari cet. 16 et om. αΒCL 20 libro hoc Εγ T 21 accepit nomen γ 22 est enim X et (enim 8. u. m2) V inpudentia G inpudentiae huius T 23 quod X )

uterque igitur deceptus a diabolo est, sanatus a Christo. sequere cetera et euangelicae lectionis disce mysteria atque in duorum sanitate publicae sacramentum salutis agnosce. sicut enim in Adam omnes moriuntur ita in Christo [*]( E ) omnes uiuificantur. quis est ille qui in synagoga spiritum daemonii habebat inmundum nisi populus Iudaeorum, qui quasi serpentinis spiris reuinctus et innodatus diaboli laqueis simulatam corporis munditiam interioris mentis sordibus inquinabat? et bene in synagoga homo erat qui spiritum inmundum habebat, quia spiritum sanctum amiserat. introierat enim diabolus, unde Christus exierat. simul ostenditur natura [*]( F ) diaboli non inproba, opera iniqua. nam quem per superiorem naturam dominum confitetur opere negat. et in hoc apparet eius nequitia, inprobitas Iudaeorum, quod ita populo uaesanae caecitatem mentis offudit, ut populus neget quem daemones conStentur.s o peior magistro discipulorum hereditas! ille uerbo dominum temtat, hi facto; ille dicit: mitte te, isti adoriuntur [*]( 1 Gen. 3, 1 5ICor. 15, 22 11 loh. 13, 27 19 Luc. 4, 9 ) [*]( 1 noncupauit P (v 8. 0 m3) Gπ dixit αFΟπ dixit dS P (dš in u. ult. del. et serpena extra u. add. m3) L dixit serpens (serpens 8. u. m2) V dixit diabolus BCX 3 sanatur B 4 et orn. X in 8. u. P, om. π 6 ita et iL, cf. lib. VII a. 209 7 uiuificabuntur ΕγLT et (bu cras.) F, cf. lib. VII 8. 209 et epist. 35 8. 11 quis ... iudeorum in ras. P 11 qui erat i (m2 erat qui) eet. 12 amiserant P amiserat (erat in ,ras.) L 18 enim om. X 14 inproba sed a et (sed 8. M. m2) Απ inprobari (i aU. e. u.) P operationi (om. iniqua) B nam quem ΑΡαC qm quem B nam qui X numquam X (num qui m2 V) L per a. u. P, om. X 15 dm Cχ dno B confiteretur A opera F (in mg. m2 operibus) OVχ (-re corr. E) 16 et inprobitas LX et (et s. u. m2) πV uaesanae AB uesane (ę ex e m3) P nesanae cet. 17 caecitatem (m 8. u.) A offundit A suffudit G effudit E (in s. Nf) iT infudit (in ex of m2) V offendit (in quo in populo) B 18 0 om. P, 8. u. G magistro (a e. 0 m3) A hereditas in P ultimuml est uerbum columnae prioris folii 64° ; in mg. inf. huius columnae eriae sunt 17 fere litterae 19 temptabat X hii P hic ABFG Vet (c exp ) π )

si altiore consilio ista pensamus, animi debemus intellegere et corporis sanitatem, ut prius animus qui serpentis laborabat insidiis absolutus sit. anima enim numquam a corpore uinceretur, nisi prius a diabolo temtaretur. nam cum [*]( 1351 A ) anima corpus agat, uiuificet et gubernet, quemadmodum in eius inlecebras captiua raperetur, nisi et ipsa superioris alicuius potestatis uinculis stringeretur? denique non prius Eua esuriuit quam serpentis eam uersutia temtauit, et ideo aduersus ipsum auctorem peccati prius debuit medicina salutis operari.

Fortassis etiam in typo mulieris illius socrus Simonis et Andreae uariis criminum febribus caro nostra languebat et [*]( B ) diuersarum cupiditatum iumodicis aestuabat inlecebris. nec minorem febrem amoris esse dixerim quam caloris. itaque illa animum febris, haec corpus inflammat; febris enim nostra libido est, eo quod ignitae sint cupiditates. unde ait et apostolus: si non se continent, nubant; melius est enim nubere ere quam u r i. febris nostra luxuria est, febris nostra iracundia est, quae licet corporis uitia sint, ignem tamen [*]( c ) ossibus inplicant, mentem animum sensusque pertemtant. haec prior diaboli sollicitatur arte. etenim ager bonus uestis munile suadella serpentis est. honorum gratia, sublimitas potestatum, epularum suauitas, forma meretricis laqueus est diaboli et quasi quidam nequitiae spiritalis inlecebrosus adfatus, qui per carnis inlecebram, quae cito feminea quadam leuitate mollitur, [*]( 17 I Cor. 7, 9 23 Prouerb. 7, 21 ) [*]( 1 mittant (n s. u.) A pensamus ΑΕγΤ pandamus E pendamus P (a 8. e m2) eet. animae Ar 2 serpentinis y (-tis corr. G) 4 teneretur X 8 esuriuit (u alt. s. 11.) 0 esuriit PaBL 12 criminum (mi 8, u.) Pet] in A, om. B 14 a maioris X (ai expo Fπ., eras. OV) dixerit A caloris (calo in ras.) P 16 sint (int m2 in ras.) V sunt PL et apostolus ait X 17 continent se T enim om. B 19 ignem (m 8. 11.) A 20 perturbant (temptant 8. turbant m2) C haųc P 21 munile P (o s. u) AaL monile eet. 22 suadella ΑπFG et (1 alt. eras.) OV, (exp.) a suadela L (a alt. in ras.) cet. honorum (no 8. u. m2) A 25 feminae P femina L )

, suadente. uehementior tamen est animi quam corporis febris et ideo pro animi uoluptate corporis salus plerumque contemnitur nec a periculis abstinetur. unde non alienum uidetur [*]( E ) repetere quemadmodum Theotimus, cum graui oculorum incommodo laboraret et amaret uxorem, interdicta sibi a medico facultate coeundi cupiditatis inpatiens atque inpetu libidinis raptus moderari nequiuerit. sciens enim prudensque quod esset oculos amissurus, prius quam conueniret uxori, in ipso aestu feruentis cupiditatis et consuetudinis adparatu \'uale\' inquit \'amicum lumen\'. sic febri libido flagrantior est [*]( F ) grauiusque praecipitat et inflammat.

sed ubi quis resipierit a furore, tunc conscientiae interioris uisus aperitur factique succedit paenitentia et pudenda sui unusquisque facinoris erubescit. tunc deus timetur et peccator cupit se celare, sed non potest, tunc caro arguitur, diabolus accusatur, haec quasi lena uitiorum, ille quasi auctor erroris. patescit deformitas; nudum est enim deo omne secretum, nec illius ficus foliis, [*]( 5 Gen. 2, 24, Matth. 19, 5, I Cor. 6, 16 23 Gen. 2, 7 ) [*]( 1 deiecit POL et (e alt. exp.) A, (eras.) B formam (m alt. 8. u. m2) A 3 concupiuerit ΑαΒ concupierit cet. 4 constantiae P defetiscit PGL defitiscit A defetescit 0 defeciscit BF deCatiscit (i pr. ex e) n tepescit (in ras. m2, in mg. m1 x defatiscit) V deficit Εγ et (s. m. rec. at defetiscit) T 6 ita om. X inrepsit A 8 uoluptate PEFγ T uoluntate cet. 12 facultatem (m exp.) P 13 se moderari L et (se a. u. m. rcc.) T, (se in mg. m2) F 14 conuenerit (con 8. u. m2) A 15 aestuş A feruentis (e pr. 8. U. m2) A 16 ominicum (a 8. o) A febri APL febre eet. 17 resipierit P (v 8. i alt. m3) Au FOLO et (v 8. i alt. m2) Επ, (u ex i alt. m2) V resipuerit CγΤ resipiuerit B 18 succendit (n eras.) P 19 post facinoris add. conscientia aC, ante facinoris PL 21 et diabolus PL 23 fici PL ficus (i s. us m. rec.) π )