De Noe

non adicium inquit maledicere terrae propter peccata hominum, quia permanet sensus hominis diligenter [*]( 4 Gen. 8. 21 Philo Quaest. II o4 7 Gen. 8. 21 16 Gen. 8, 21 25 Gen. 8, 21 Philo Quaest. II 54 ) [*]( 3 quia T quid P (exp. et s. &) et cet. 7 addet scripsi addit T, Mn. B (qui praeterea om. adhuc) cet. percutere T percutereiu P (t s. )p m2) percuteret cft. carnem scripsi (πάσαν σάρxα LXX)terram libri 10 ad OM. B 11 mutari m omnibus B 12 timeremus P (re s. u. m2) 13 seruareYnar B 14 relicum T 15 frequentius PTB saepius cet. 16 dna DA\' 17 adiciam ultra N 20 humanis P (is tM r<M.) 22 ableuet T alleu t cet. 24 ut ow. D2V tp reti B cupiat aquam DN )

Quid sit etiam quod ait: semen et messis, frigus et [*]( B ) aestusaestasetuerdieetnoctenoni\'equiescent. quod secundum litteram significat permansura manentibus secundum institutionem domini et statum suum temporibus [*]( 10 Job 14, 4 sq. 19 Gen. 8, 21 21 G<-n. 8. 22 Phiio Quacst. II 55 ) [*]( 1 iuuentute in r<M. T 3 diligenter (alt.) enim FZ!f\'M et (enin) del.) Tx 7 immunitas T (muni m2ex minu) 10 unias P (i s. u.) 12 autem PTB enim cet. 16 luMria F et (u s. 9) T dclicus P (e m2 ex i) efffctibus P c< (e pr. w ras. ex a) T\'B 17 consuenerunt B crescit P (it ex &) genus igitur B 21 frigus et aestus, aestas et npr scripsi (Φύχος xαί xαύμα, ϑέρος xαί έαρLXX, cf. p. 473. 10 et Philo Quaest. II 55) hiems (hiemps TBCM) et aestus (atatus r. aestas N) libri, ftigQa et aestus, hiems ct aes.aa ed. Rum. 23 quod eras. D, om.N )

altior autem sensus hoc habet, ut per semen intellegamus principium, per messem inteliegamus finem. in utroque [*]( E ) salutis est causa. alterum sine altero inperfectum est, quia ait: \'ubi principium est, finis quaeritur nec potest esse sublato fine principium et finis in principium recumt.\' ergo semper in eadem recursurum, dum in hoc mundo est, genus memorat humanum, ut cum incipit annus, finiatur, cum finitur, incipiat, non medio mundus tempore resoluatur. ita et mens quando aliquid uidetur incipere, ad finem usque contendat et operis sui terminum quaerat. quando finit aliquod opus\', non quasi [*]( F ) consummato opere ferietur, sed in alia recurrat opera et semper incrementa uirtutis exerceat, quando quidem uidet quod in fructus suos semper terra reuocetur, qui diuersi aut uere et

aestate ut in partibus orientis aut aestate autumnoque nascantur [*]( 1 futura post nemorosa <rctMNpoMMM< JDjV nam cum a. «. jP. cum Y T om. B 7 dicitur T aatcmno P atque 0)M. DNCM 8 cantilenae P (i in raa.) 9 si F ita CM iste] esse T 11 humore T\'DNBCM 12 mensumpra P (corr.mensu*supra) menau**ra T\' 13 certtjnp certum P temporum OM. B 17 quia sit T quia.. P quia cet. 18 potest esse ex postea M< uidetur P 21 finiatur Fy 25 finiatur N finietur C3f alia P \'i ex t M)3) 27 ant aestate DA\'C\'3f )

et ideo mens sapientis moderamina iusta dispensat, ne iram et timorem permisceat et fiat confusio quaedam animo illius atque diluuium. die quoque et nocte quod ait, per diem intellegis inluminantem uirtutem, per noctem recognoscis [*]( c ) tenebrosam insipientiam. itaque et in timore tamquam in frigore potest esse inluminans uirtus. similiter et iracundiam potest reprimere temperantia, ut in timore aliqui non penitus resoluatur et magis timore dirigatur ad opera uirtutis, uerbi gratia si persecutor insistat, ut plus deum timeas et perpetua magis supplicia quam praesentia putes esse uitanda, quae dum times, accendaris ad gloriam perfidiae iratus et sceleri, rursus iracundia succensus diuino commotionem timore modereris.

Et benedixit dominus Noe et filios eius dicens: [*]( D ) [*]( 26 Gen. 9, 1 sq. Philo Quaest. II 56 ) [*]( 2 partus m3ex portos P aedunt P (a cr<M.) educant DNCM 4 ad (t N. d) P M<J T m1 5 έαρί scripsi aere Mft 6 !ap scripsi aer P (ex ear) ce<. 8 phoeniciae B foeniciae fT fpniciae D frniciae cc<. 12 neceaae eat om. DN 13 corporea nec. natura T 19 in (eras.) iracundiam P 20 temperantiam P <m aJt. eras.) T (m alt. exp.) aliquis TB et (s s. u.) T\' resolQantur DNCM 21 timore dirigatur T per timorem dirigantur M timorem dirigat (dirigant DNC) cet. 23 subplicia T 24 accen iaris P <c pr. ex d) 25 diuini commotionem (m ult. eras..) timoris T )

quod in confusione non fuisset obnoxius confusioni. altior autem sensus habet quod iustus magnitudine et multitudine uirtutis augetur atque doctrinae et replet terram quasi cor quoddam, in quo sit receptaculum intellegibilium. ita nihil uacuum sapientiae esse patitur, quod insipientia possit [*](c ) inuadere. dominatur igitur terrenis omnibus passionibus, sed etiam sensibus corporalibus, bestias quoque sibi quodam terrore subigit et timore, m quibus species uidetur inesse malitiae atque feritatis. inmitis enim et agrestis est omnis malitia: inflatur aerio quodam tumore. nec illud obscurum quod reptilia quaedam letalium quandam habent speciem passionum, a quibus uenenum quoddam menti uidetur infundi. omnibus ergo his imperat iustus, quibus non commiscetur, sed coercet [*]( D ) ea, si mens eius non delectatione, non cupiditate ducatur, non tristitia et timore frangatur, non etiam luxuria atque deliciis tamquam lubricum et caducum uitae istius agat cursum, sed continentia ac temperantia ableget a se uir sapiens huiusmodi passiones.

sed quia subdidit statim: omnia reptilia quae sunt uiua erunt uobis in escam, ne forte te moueat [*]( 22 Gen. 9, 3 Philo Quaest. II 57 ) [*]( 2 uterq; P (q; m r<M.) ita s. tt. F 8 cont.agio P 5 confusioni PTB passioni cet. 6 magnitadinem P (m del. m3) 7 doctrinae 2\' doctrina cet. 9 sapientia TDN 10 dominatur igitur T et in spatio uacuo m2 7x donatur (s. m3 t domat is) igitur P donatur igitur CJtf domatis igitur D dogmatis (g s. u. m2 B) igitur NB terrenis ?\' non solum terrenis P (non solum s. u. m3) ce<. 11 senaibua P (ib a. tt. m3) 12 anbigit P (g <. u.) T sobdidit B aubicit T (c s. u.) cet. inesse PTB esse ce<. 14 ac inSatur C illud P (m scribere uoluit libra- rius, sed statim d correxit) 16 uidetur menti B 17 iustas OM. B 18 ea*** P dilectione (corr. m2) P 19 etia P (tia in ras. m2) luxoria P et (v s. o m2) T 21 ac] et DN ab!egpt T abliget F (corf. M<3j T\' (corr. m1) CM abiget B abigat DJV )

Quid est etiam quod ait: sicut holera pabuli dedi [*]( 265 AB ) uobis omnia? in quo et hi qui simpliciter intellegunt, ut non expendant sermonis examen, non nobis uidentur esse contrarii. sunt enim qui putant quod holera ad escam nobis dei iussu adtributa uideantur, quo his magis uti quam carnalibus epulis debeamus: ego autem libenter his adquiescerem, ut generi hominum ad parsimoniam magis et temperantiam holerum usus inolesceret, nisi uiderem ab his qui id non libenter accipiunt posse referri mihi quia non omnia holera [*](c ) escae hominum inueniantur adcommoda, deinde quia non omne hominum genus sapientiae et continentiae amore ducitur, ut continentiam sequi possit. et ideo quod generale praeceptum [*]( 13 Gpn. 9, 3 Philo Quaest. II 58 ) [*]( 2 reptilia P (s. ia ras.) mansuetis ergo B 4 colubres T (i s. es m2) 5 inmundas T\'D-y et (a ttt rM.) M inmundos C inmundo JTJS 6 corporeas T corpore PBCM et (corporia corr.) T\' in corpore DN 7 dcformes P (i N. ę alt.) B 8 inlecebras B quedam T (e ex i m2) 9 cupiditas enim B haec F (c o\'a<t.) T (c &Ep. m2) M hae cet. 12 et harum P (et N. tt.) rB 13 olera TBCM 15 uidentur P (n s. M.) 16 qaod] ut DN, ow. CJf holera D (h s. u.) olera NB 17 d! e.c dS T iussu PTB nata cet. uideantur ont. M magis tanquam carnalibus epulis uti B 20 holrrum T (h e.ep.) olerum B inholesceret P (h eras.) T\' (h del.) qui id P (exp. m1) B quid T qui ce<. 21 olera BM )

ideoque consideremus quid dixerit. sicut holera inquit pabuli dedi uobis omnia.. non holera omnia dedi uobis ad escam. utantur igitur qui utuntur carne tamquam holeribus non ad [*]( D ) distentionem nec ad aruinam corporis, quam epulae carnis facere consuerunt. sed quemadmodum et holera non omnia ad escae usum habilia sunt, ita etiam non omne uiuum reptile adcommodum ad usum epulandi, siquidem ab omnibus uenenatis abstinere debemus, licet huc quoque processerit luxuria, ut magis delectationi consulat quam periculo et m plerisque resecto quod dicitur uenenatum naturaliter inesse reliquam partem ad cibum uindicet, quae etsi non plena periculi, tamen [*]( E ) uicina periculo est et con\'uptela aliqua necesse est in totius sucum se carnis infuderit. plerique etiam sagittis uenenatis transfigunt ceruos et huiusmodi uelocia animalia et postea resecta quadam parte membrorum reliquo corpore ad cibum utuntur.

quod autem ad altiorem sensum pertinet, hoc est, unde magis dictum est, quod inrationabiles passiones ita debeant menti sapientis ut holera rustico esse subiecta, atque ita his [*]( F ) utatur tamquam reptilibus cogitationibus, ut agricola holeribus, quae obesse non possunt, cibi tamen non habent gratiam fortioris. generale enim omnibus et commune praeceptum non altiora indicit genera uirtutum, quae utique paucorum sunt. sed etsi quis uirtutum epulas fortiores sibi exhibere non possit. [*](3 holera T (h exp.) olera BC 4 olera B 5oIeribusyDI{ 6disteutionem T (s s. t alt ) disteusionetn N aminam a ruinam libri 7 consueuerunt .Mf holera T\' (h exp.) olera B 8 reptibile P (bi exp. m3) 9 aepulandi P 10 hoc P hinc B hic M qupqup (!M mg. m2 usque) T luxoria F et (u m2 s. o) T 11 ut TDNCM aut B e<*(a eras.) PT\' 13 ad cibum om. N plena P (e e.c a) 17 quidam P (a 8. i) reliquo s. u. P 20 holera T (h exp.) olera B his ita DNBCM 21 utantur T utamur DNCM tamquam om. JDACM holeribus T (h exp.) oleribus B 22 quae licet DN 23 fortioris P (s ex a) )

Ideo in principio sanctus Moyses informauit nos atque instruxit de insufflatione animae, ut non laberemur [*](266A ) opinionibus diuersis philosophorum, qui sibi ipsi constare non possunt. plerique enim uaria senserunt, uti Critias et eius discipuli sanguinem esse animam dicentes, istam utique animam, qua uiuimus, quae est sensibilis, non illam animam, quae rationabilis et intellegibilis interioris hominis aestimatur. Hippocrates autem etsi Critiae non inprobauit ingenium nec disputationem eius redarguit, tamen sententiae non adquieuit. Aristoteles endelechiam dixit, ignem alii esse uoluerunt. nos [*](B ) igitur huiusmodi diuisionem teneamus, ut separemus quod est rationabile animae, cuius substantia diuinus est spiritus, sicut ait scriptura: quia insufflauit in faciem eius spiritum uitae, esse autem in ea nutrimentum quoddam uitale, quo hoc corpus animatur, esse etiam delectabile. illarum igitur et uitalis et delectabilis animae partium substantia sanguis appellatur a quibusdam, licet etiam scriptura dixerit: anima totius carnis sanguis est. proprie igitur [*](c) [*]( 4 cf. TertuHianns dc anima c. 5 Diels Doxograp!\'i gr. p. 212 sqq. Macrob. comm. in Somn. Scip. 114,19 eq. 15 Gen. 2, 7 20 Leuit. 17.11 ) [*]( 1 paasionps habeat B 2 post delectent in codice archetypo e.ECMH< folium, quo ea continebantur quae apud Philonem Quaest. II 58 (MM) e< 59 (init.) leguntur 5 iHosoforum 7\' fHosophorutn T constare P (& (in ras.) 6 uti DNM ut. P ut 7 cet. 7 quam P (m er<M.) 9 Ippocrates F ipocrates DNB ypocrates T\'CM hipocritea T 10 critiae F (i jpf. in ras.m1 ex a ?) gretiae T 12 aristotiles P (corr. m2) T\'DBCM endelechiam scripsi entelechiam a endclichiam M eina (ei\' TDN) deliciam (dilicia T) cet. 14 spiritua \'/\' uita (uita e.rp. m2; OM. sient... spiritum; infra in mg. m1/ sicut ... spiritum uitp, ę m2 in r<M. <xe a) P 16 uitae uita B 20 igitur /\' carnia (/\' camis <. M.) sanguinem (M mg. m1 / animam) P )

altior autem sensus delectare te debet, qui significat sanguinem [*](E ) animam ideo dictum, quia sanguis calidus et ignitus est. sicut est uirtus. quicumque igitur studio fuerit uirtutis accensus et uaporem laudis adsumpserit, omnes delicias uentris excludit. ea igitur cogitationum quae sunt carnalia atque terrena in uirtutis. inquit, ardore positi reicietis quasi inhabilia spiritali cibo. non enim carnem manducabat, hoc est terrenum aliquid cogitabat qui dixit: meus cibus est ut faciam uoluntatem patris mei, qui in caelis est, studia [*](F ) hominibus uirtutis inspirans et cupiditatem diuinae cognitionis infundens. ergo terrenae cogitationes et infirmae quasi euiratae et sine usu sanguinis habentur, ut ille euiratus dicitur, qui sanguinis plurimum amiserit: etenim sanguinis effusione [*]( 15 Philo Quaest. II 59 22 loh. 4. 34 ) [*]( 1 carnis animam T 4 animam pr. P (a pr. in ras.) 5 substantiam P ; (m eras) 6 tanta P 8 quę pro (? m3 ex i) P 11 aliud pr.] aliaut s. M. (m1 corr. aliud) P aliud est DN aeaba F (a eros.) aebs cet. graece ...φλέΦ om. CM 12 uenaq; P (q; eras.) SpbB libri 13 nam temperatio B 17 est OHt. B 20 positi P (si a. M.) 21 hic (OM. est) B 22 aliquod C 23 studium DN 24 cognitionis T cogitationis cet. 27 etenim sanguinis (is m3 ex e) P. )

Denique hunc sensum esse posteriora adprobant; sic enim [*](BC ) ait: etenim uestrum sanguinem et animarum uestrarum exquiram de omnibus bestiis et de manu hominis\'. bestiali malitiae conparauit, immo etiam aceruauit iniquitatem hominis ultra bestiarum feritatem dicendo: de manu hominis fratris. etenim bestiae nihil nobiscum habent commune naturae, nullo uelut fraterno iure deuinctae sunt. si nocent hominibus, quasi extraneis nocent, naturae iura [*](D ) non uiolant, germanitatis non obliuiscuntur affectum. ideo grauius homo peccat, qui fratri insidiatur, et ideo dominus seuerius uindicaturum se esse promisit dicens: sanguinem [*]( 6 Philipp. 3. 20 8 Colosa. 2, 21-23 16 Gen. 9, 5 Phiio Quaest.HeO 25Gen.9,5 ) [*](IquisquisB 2quisquia2?qu)8;C 5 in uentrem B itaque ea quae T\'BCM ita adque (ad exp. m3) ea quae P itaque qui ea (qui ea eras.) qui ea quae T itaque quae D (tM quo uerba itaque quae sunt in ras.) N 7 ideoquae P (i in ras., a eras.) 8 nos prouocaret cibos T prouocaret ce<, fort. nos cibos prouocaret 18 coaceruauit P (coa s.u.) T\'B 19 iniquitatem in ros. P 21 habent (en ex ui m2) P 22 iura (a <\'.c e w3) P 24 quia F (a eras.) qui. 7x ideo om. DN 25 se uindicaturum B in uerbo promisit desinit T /<<tC subscriptione adiecta EXPLICIT LIBER NOE. INCIPIT LIBER DE ABEAHAM )

[*](E ) ideoque et dominus fratrem appellauit et eum fratrem, a quo sanguis fratris exquiritur, < qua re) significat magis ab his periculum pertimescendum qui fraterno sibi iure sociantur. hinc enim insidiae, hinc pericula frequentiora hominibus comparantur et ut speciale comprehendamus, quod fratribus specialibus in hereditatis diuisione frequenter odia succrescunt. deinde si fratri amplius collatum fuerit a parentibus, fratres alii [*](F ) indignantur magis et gratiam conlatam a parentibus parricidio auferre conantur. ista magis bella suspecta, bella non ciuitatum, sed singularum domorum. illos ergo dominus ad ultionis iudicium conprehendit, quos magis insidiaturos sibi esse cognouit.

tertium est quod in eo fratrem dixit, non quo [*](268 A ) dignus pietatis nomine parricida sit, sed quo magis pietatis grauetur uocabulo atque inde fiat sceleris incrementum, quo iustior sit uindicta caelestis. ergo dominus deus noster ultionem promittit, ut uel sic frangatur metu qui pietatis est oblitus et sciat quod etiamsi homines effugiat homicida, dei tamen iudicium non possit euadere, sed maiori et aeterno supplicio reseruetur.

altiore autem sensu hoc intellegimus, non solum [*](B ) ab extraneorum insidiis, uerum etiam a nostris, hoc est a domesticis nobis cogitationibus cauendum, deinde obseruandum nobis non solum a malitia mentis, uerum etiam ab ipsis [*]( 6 eum fratrem PBM eum DN, appellauit et eum fratrem OM. C 7 qua re addidi significat CM et significat P (et 8. M. Mt3) T\'B significans DN 8 enim] etenim Z).V 12 alii fratres B 14 ciuitatum B et (uitatum in r<M.) r\' ciuium tantum M cibi tantum (tfh C\') ce<. o 17 non q* (d ef(M.) N 18 nomine... pictatis OM. CJtf 20 caelest!s P (is in ras. ex es) T\'B celesti C3f scelesti D et (sti tM f<M.) N Noster (oster m2) P 23 maiori F (ri ex re) 25 insidiis OM. D.V a alt. om. N ) [*]( XXXII. Ambr. p<tn t, fMc. t. ) [*]( 31 )

Qui effuderit inquit sanguinem hominis pro sanguine hominis eius effundetur. non errauit elocutio, sed enphasis facta uerborum est, eo quod is qui effuderit sanguinem hominis ipse quasi sanguis effundetur, quod spem ei posteritatis eripiat, quia sicut sanguis fusus in terram hac atque illac spargitur ita impiorum anima corporeae fragilitatis more soluatur, quia et de anima dictum est mortem eius esse [*](D ) corruptionem, eo quod gratiae caelestis munere defrudetur et uelut conlisa malitiae scopulis salubritatis suae corpus imminuat.

mouet etiam plerosque quod dixerit: ad imaginem dei feci hominem et non dixerit: ad imaginem meam, cum ipse sit deus. sed intellege et patrem esse et filium esse. et licet per filium omnia facta sunt, tamen legimus quia pater fecerit omnia et fecerit per filium, sicut scriptum est: omnia [*](E ) in sapientia fecisti. siue ergo pater dicit, ad imaginem uerbi fecit, siue filius dicit, ad imaginem dei patris fecit. et ideo familiarem quandam et domesticam deo demonstrat hominis esse naturam, id est rationabilis hominis, secundum quod ad imaginem dei creati sumus, eaque causa inultum non esse apud deum quod in domesticum sibi animal uideat crudeliter et inpie esse commissum.

causa ergo addita uindictae facit, [*]( lProacrb.10,19 SGpn.9,6PhiloQuaest.n61 141ob 33, 28 17 Gen. 9. 6 Philo Quaest. II 62 21 Psalm. Cni 24 ) [*]( 2 signari M (ri <. M. M!<?) 9 eiTundetur P (e alt. ea? i m2) eloqantio P 10 enfasis libri his F et (h del.) y 18 iUe P (ac 8. e m2) 15 defrudetnr P defraudetur cet. 18 feci MrtpM fecit libri dixerit T\'NB, om. C, dixit cet. 23 imaginem P (a ex e) 25 quod ymago dei B 26 creati DN, ont. cc<., fort. <facti> )