De Interpellatione Iob et David

Sed dicite mihi: si propter peccatum meum hoc patior, [*](657 AB) sicut obicitis, quare impii uiuunt, nec solum uiuunt, sed etiam repleti sunt diuitiis et fructus multiplicant, sed etiam filiis potiuntur, abundant domus eorum? haec euidenter specie bona, sed altiore mysterio inuenies, quoniam quae putantur bona non sunt bona et quae putantur mala potiora illis aestimantur.

inueterauerunt inquit in diuitiis. πεπαλαίωνται [*](C ) dixit, ut non tam diuturna diuitiarum possessio quam inueterata molestia copiarum significata uideatur, sicut uidit [*]( 4 Iob 21, 2 sq. 17 Iob 21, 7 22 Iob 21. 7 24 Eccl. 5, 12 sq. ) [*]( 1 reuocatos P (o alt. ex u) faceret P (s. u. ml et m2 e alt. ex i) 2 perseuerare. P (t eras.) fortiore P fortior C; tieque fortiore <uoce\' neque fortius ueri simile esSe uidetur 5 alt. audite om. B 7 opinionem uestram BDP\' 8 secundarum rerum B 9 et in BC er uel es in P (er uel es s. tt.) pre in DP\' 10 secundum PB scim DP\' seculum C merita BC deseri DP\' 11 etsij si B 12 peccator B (pecca in ras.) non (om. sum) hominis DP\' 13 si uideor DP\' 14 illud B 17 nec solum uiuunt om. B 18 diuitiis ... potiuntur om. B 20 altiori P (i alt. ex e m2) cet. 21 mala ṇο̣ṇ ṣụṇṭ ṃạḷạ et B 22 aestimantur BP1 aestimentur P (s 8. u.) ΠΕΠΑΛΕωΝΤΕ P IIHnaaEtoNTH B nennaEw D nenaaew P\' IIEnaaEwNTE C 28 non eam tam B possessio P (s tert. s. u.) )

Uideamus aliud: semen eorum inquit secundum animam, id est non inter iustos habentur. iusti enim in spiritu seminant et de spiritu metent uitam aeternam, illi uero qui secundum animam seminant spiritalia metere non possunt, quia animalis homo non percipit quae sunt spiritus dei; stultitia enim illi est et non potest scire quae sunt spiritus [*]( F ) et ideo non repletur spiritalibus, sed iudicatur.

filii eorum in oculis, id est quae faciunt ideo faciunt, ut uideantur ab hominibus. non quia boni consulant ut hoc eligant, quod futuro iudicio conprobetur. filios ergo scriptura pro operibus [*]( 6 PiaIm. CXXVI 5 12 Ephes. 4, 22 Coloss. 8, 9 17 Iob 21, 8 18 Galat. 6, 8 19 I Cor. 9, 11 21 I Cor. 2, 14 23 Iob 21, 8 ) [*]( 2 distentione Hieronymus, cf. Sabatier II 362 a (περισπασμψ̃ LXX) distinctione PDP1 districtione BC 3 demortuo D et (de exp. m2) P 4 sollicitudinem P (i tert. 8. u.) nou potuit inuenire requiem B 6 homo] uir P\' 7 hisj ipais qui B 8 loquitur P loquetur cet. 9 uirgini P 11 concupiscunt D concupiuit P4 (uit in ras. m2) 18 ut] et DP* posset P (e ex i m2) possit DP\' 18 habetur DP\' in om. P 19 de psu P metunt B 21 quae] ea quae DF\' 22 stultitia P (ti alt. s. u.) 24 faciunt alt. P (u in ras.) )

et addidit dicens quia non est illis timor, non est flagellum a domino.

[*]( 658 A ) iustus autem dicit: quoniam flagellatus sum tota die et optat flagellari, ut recipiatur a domino, et uult timere deum, quia timor domini initium sapientiae est. nec beatitudinem putat, si non abortit bucula sua, sicut putant stulti. per bouem enim quid significatur nisi ruralis culturae labor, qui semper in orbem redit et numquam desinit, sed cum expleri uidetur, reuocatur in exordium? isti sunt qui colunt Sodomam et Gomorram. ergo qui colunt [*]( B ) Aegyptum glaebasque terrarum aratro quodam solidae mentis inuertunt laborem sibi pariunt et dolores metunt. ideo bucula eorum non abortit, sed parit, ut augeatur labor eorum, et quae conceperunt omnia generant sine timore dei, iusti autem longe aliter gloriantur; non enim in abundantia diuitiarum nec in partu pecorum, sed in domino gloriantur dicentes: de timore tuo in utero accepimus et parturiuimus spiritum salutis. de iustis ergo dicitur quia [*]( C ) salutis spiritum generauerunt, quem acceperunt de timore dei, [*]( 3 Esai. 38, 19 sq. 8 Iob 21, 9 9 Psalm. LXXII 14 11 Psalm. CX 10 12 Iob 21, 10 18 Iob 4, 8 23 Ksai. 26, 18 ) [*]( 1 frequenter P (r pr. 8. u.) 2 ezechias P (c s. u.) 4 dne d§ DP\' 5 te benedicens DP\' psalterio omnes P (0 0 ex um) 6 enim P (i 8. u.) 8 quia 8. u. P 11 dfli PC dum BDP\' 12 abortit C auortit P auertit cet. baculos suos B 14 ruralis P (1 ire ras.) reddi in orbem DP\' 15 expleri P (i ex e) explere DP\' 16 gomorra P 17 glebasque libri solide P (li s. u.) solitae B 18 baculos B 19 abortit DP\' auortit P et (0 ex e) C ouortit B 20 conceperint DP\' 22 de (del.) pecurum P gloriantur P (ria 8. u.) 24 iusti P 25 spiritum salutis BDP\' dni BC ) [*]( XXXII. Ambr. para 2. ) [*]( 16 )

i Sed fortasse illud moueat quod adiunxit quia manent sicut oues aeternae, pueri autem eorum ludunt accipientes psalterium et citharam et delectantur uoce psalmi. consummarunt autem in bonis uitam suam, in requie autem inferni dormierunt. distingue haec et quia spiritalis es diiudica. impii sicut aeterni sunt, [*]( E ) non aeterni, quia non possunt aeternitatem accipere ab eo qui non sit aeternus. non ergo potest dare quod non habet nec potest inluminare qui non possidet lucem, sed transfigurat se in angelum lucis, ut decipiat incredulos. transfigurat autem se simulatione falsae lucis, non splendore perpetuae claritatis. unde et saluator ait: uidebam Satanan sicut fulgur cadentem de caelo. nec fulgur est, sed sicut fulgur. considera haereticum aliquem intentum abstinentiae corporis [*]( F ) et cognitioni caelestium sacramentorum: sicut aeternus putatur, non habet aeternae uitae stipendium, quia falsam habet [*]( 1 Psalm. VII 15 6 Eccl. 6, 3 11 Iob 21, 11-13 19 II Cor. 11, 14 22 Luc. 10, 18 ) [*]( 1 istius] huius B 2 et pr. om. P4 dolorem BDP4 3 abortiuus DP\' est abortus C est om. DP\' sclorum DP\' 4 scto DP\' 5 longe uite B 6 abortiuus DFC 7 non P (n alt. s. u. m2) (est om.) uarietate DP\' 8 qui DP\' quid P quis BC 10 est om. B. 6 P1 11 manent B maneant cet. 16 impii autem DP\' 17 non s. u. P accepere P 19 sg. transficurat P 21 claritatis om. DP\' 22 satanam DPO 22 sq. fulgor P 23 de caelo cadeutem B 24 heredicuin P 25 cogitationi B 26 habe P )

Huiusmodi itaque in bonis saeculi consummauerunt uitam [*](659 A B ) suam, hanc utique quam uiuebant, non illam cuius mercedem sperabant, et ideo in requie inferni dormierunt, non in requie caelesti. nos autem oremus hic potius laborem subire, ut in regno caelorum consolationem quietis aeternae mereamur adipisci. magna enim inlecebra delinquendi est rerum affluentia secundarum: in superbiam extollit, obliuionem auctoris infundit. [*]( C ) considera illum diuitem in euangelio supra ostrum et purpuram recumbentem, cuius de mensa micas iustus ille pauper Lazarus colligebat: nonne uidetur tibi diues ille ad deum dicere: discede a me; uias tuas scire nolo. et uere nolunt scire huiusmodi uias domini; si enim uellent, cognoscerent, sed quia plenae sunt laboris, fugiuntur et declinantur a perditis. quasi ebrius itaque non recognoscit salutis auctorem. deinde conuersus ad conpotores suos manducemus inquit [*]( D ) et bibamus. quid prodest, si seruiamus ei? aut quae utilitas, si obseruemus eum? haec itaque dicit saecularium rerum abundantia temulentus, quia non continuo in saeculo scelerum merita rependuntur; supinabatur enim, quia in manibus ei ad uoluptatem omnia suppetebant, et conscius impietatis suae, cuius poena sequestrabatur, putabat [*]( 2 I Tim. 5, 11 6 Iob 21, 13 13 Luc. 16, 19-21 16 lob 21, 14 20 Esai. 22, 13 21 Iob 21, 15 ) [*]( 4 non pr. (om. in) D 7 qua B 11 adipisti P delinquendi P (in in ras. ex i, u s. u.) 12 in eras. D, om. P\' infundUt P 13 diuitem om. DP\', diuitem qui B 14 migas P 15 uidentur P (uteras.) tibi uidetur BDP\' 16 discedere P 17 nolunt (n pr. in ras. ex u) scire. (m eras.) P scire nolunt (noluit DP\') BDP 18 laboris sunt B labores DP\' fugiunt BDP\' declinant DP\' 19 recognoscet P 20 cOpotores D (t tato s. to) cflpotatores P\' 23 abundantia P (n alt. s. u.) 24 supinabitur B 26 poena P (a in ras.)) [*](16)

huic ergo opinioni [*]( E ) eius respondit sanctus lob: noli esse securus ac dissolutus aestimare quod ad te in hoc ipso saeculo domini flagella non ueniant. etiam impiorum lucerna extinguitur. ad tempus lucet, non habet lumen aeternum. et ipsis quamuis saeculum faueat, quia eius qui principatum habet in saeculo faciunt uoluntatem, solet uenire rerum conuersio et dolores ab ira et indignatione caelesti, ut uentilentur sicut paleae a uento. iniusti sicut paleae uentilantur, iusti sicut triticum. [*]( F ) denique audi dicentem Petro dominum: ecce Satanas expeti uit ut uos uenti let sicut triticum; ego autem rogaui pro te, ut non deficiat fides tua. deficiunt illi qui sicut paleae uentilantur, non deficit qui ad similitudinem illius grani est, quod cecidit et resurrexit plurimorum fructuum accessione cumulatum. ideo dicit propheta: heu me, quia factus sum sicut qui colligit stipulam in messe! stipulae igitur, quae cito exuritur, inpietas comparatur, et pulueri. ideo postquam dixit: erunt sicut paleae a uento, subtexuit uersiculum statim dicens: aut sicut [*]( 660 A ) puluis, quem abstulit uentus. denique ut cognoscas quia impius sicut puluis cito fatiscit atque euanescit, habes in primo psalmo dictum: non sic impii, non sic. id est: non sicut iusti, sed tamquam puluis, quem proicit uentus a facie terrae.

Et facit discretionem inter iustum et impium. hic inquit moritur in simplicitatis suae potentia, totus in abundantia et gratia, interiora autem eius plena [*]( 4 Iob 21, 17 6 Ioh. 14, 30; 16, 11 8 Iob 21, 18 10 Luc. 22, 31 sq. 14 Luc. 8, 8 15 Mich. 7, 1 18 Iob 21, 18 19 Iob 21, 18 22 Psalm. I 4 23 Psalm. I 4 25 Iob 21, 23—25 ) [*](1 Tiideret P (e alt. ex i) huic fu s. m.) P 2 respondet B 3 aestimare D aestima P\' ipso om. DPO saeculo P (0 ex u) 4 lucerna impiorum DP\' 5 lume P 6 faueant B 10 domino PC 11 uos ut C 15 heu P (h a. u.) 17 exuruntur B 21 cito ... tamquam puluis om. B fatescit PDP\' 25 discretiones DP 26 sententia DP\' 27 eius autem D )

[*]( C ) I deinde enumerat scelera impiorum, quod confinia transcenderint, et cum pastore diripuerint gregem, subiunctorium pupilli abduxerint, pignorauerint uiduae bouem, agrum demessuerint non suum, infirmi autem in uineis eorum sine mercede et cibo operati sint, detractis uestimentis nudos fecerint dormire plerosque, quorum animae operimentum ademerint. stillicidiis umescebant montium et, quia integimentum deerat, petra sese [*]( D ) operiebant. rapiebantur pupilli ab uberibus matrum suarum, lapsi opprimebantur qui magis erigi debuissent. esurientes fraudabantur cibo, anima infantulorum grauiter ingemescebat.

numquid haec ignorare potuit quem nihil praeterit? nuda inferna in conspectu ipsius et non est amictus nequissimis, quia latere non possunt. extendit Borean pro nihilo, suspendit terram in nihilo, alligans [*]( 4 Iob 21, 32 7 Luc. 24, 5 8 Luc. 16, 22 10 Luc. 24, 5 11 Iob 24, 2-12 21 Iob 26, 6 23 Iob 26, 7 et 8. 11-14 ) [*]( 1 adipe DP\' medulla autem DP\', recte puto (μυελὸς δὲ LXX) 2 in amaritudine animae conficit C animae suae DP\' 8 accepit DP\' 4 sepulchra P (h 8. u.) sepulchro BP\' 5 tumolo P 7 uiuet P 9 ideo DP\' 10 mortuis P (r 8. u.) mortuis? non est hic DP\' 11 ennmera P transcenderent PDP\' 12 popilli P 13 abduxerunt pignorauerunt bouem uiduae DP1 demessuerunt DP\' 15 sunt DP\' fecerunt DP\' 16 plerique ex plerosque D operamentum ademerint P (ri ex re) 17 tegumentum BDP\'C 20 et anima DP\' ingemescebant P (n alt. eras.) ingemiscebat BDP\' 22 conspectu P (u ex o) ipsius P eius cet. 23 borei BDP\'C )

Et describit quam miserabilis impiorum portio sit, quod [*](F ) etsi plures habeant filios, sine posteritate sint, quibus deest bonorum meritorum successio; illa enim uera posteritas, quae non in terris, sed in caelo est. huiusmodi ergo uiris hereditas inopia est et mors successio. cum diuitias coaceruauerint, mendicabunt, quia cum mortui fuerint, indigebunt qui requiem inuenire non possunt. uiduas eorum nemo miserabitur. sed manebunt desertae atque omnis copulae solacio destitutae. etsi congregetur pecunia sicut terra atque ut lutum praeparatum fuerit aurum, inanis erit sicut aranea eorum sub- [*]( 6< ) stantia et omne nominis eorum patrimonium tamquam tineis consumetur. dormiens diues nihil adiciet, aperuit oculos suos et iam non est. in doloribus permanet. nihil ergo sunt omnia quae in hoc mundo sunt. aurum in metallis. [*]( 7 Iob 27, 8. 11. 12 11 Iob 27,14 sq. 16 Iob 27, 14 17 Iob 27, 15—18 22 Iob 27, 19 24 Iob 28, 1 sq. ) [*]( 1 rapta PBC 4 strauit Dionysianus Maurmorum et ed. Bom. struit cet. 5 claustra P (u s. u.) reformitant P 6 draconem... P 8 est impio spes B impio eius (om. est) DP\' confidit DP\' 10 dif- finite B inanibus inania DP\' inanibusP (i alt. 8. u.) 12 sunt DPO 14 uiri B 15 cum] cuius B coacerbaberint P 17 miserebitnr DP\'O 18 deserte ... destitute C deserti ... destituti cet. 20 inmanis P arena DP* substantia eorum B 21 patrimonium eorum (om. nominis) DP\' a tineis B 22 consummetur D (mabi 5. me) consftmabitur P 24 ergo] enim DP\' )

cum igitur nihil prosit uana fames auri. quia quidquid congregauerit labitur, miserandi profecto qui deseruerunt uiam iustam et obliti sunt eam, cui pretiosi lapides haudquaquam sunt comparandi.

[*]( 662 A ) difficilis inuestigatu, inperuia superbis, interclusa iactantibus, humilioribus plana, aperta sapientibus. et ideo sapientiam debemus quaerere, ut ambulemus in uia iusta, per quam aduersarius ille sicut leo rapiens et rugiens, qui per. currit hunc mundum, transire non potuit. sed qui uult sapientiam inuestigare, non in abysso eam quaerat sicut philosophi, qui arbitrantur quod ipsi sua sponte suo ingenio profunda eius possint cognoscere, non in mari eam requirat [*]( B ) — etenim ubi tempestas, ubi procelia uenti est, non potest ibi esse sapientia — sed ibi quaerat, ubi est tranquillitas mentis et pax, quae super omnem intellectum est. [*]( 6 Uerg. Aen. III 57 12 I Petro 5, 8 14 Iob 28, 14 16 Iob 28. 14 19 Philipp. 4, 7 ) [*]( 1 metallum P (u ex o) 3 acceperit P (c pr. in ras.) deceperit DP\' 4 abscondit P (ex abscundet) C abscondet Cft. 5 promittitur DP\' 6 nihil P (18. u.) 8 haudquaquam P (uirgula s. a erasa) B hautquaquam C haudquacum DP\' 9 inueatigKtu* P 11 uia P (i in ras.) 12 illius B rugiens P (i s. u.) percurrit BC percucurrit cet. 13 sapientiam uult DP\' 15 filosofiP 16 requirat Costeriusrequirant libri 18 ibi alt. ex ubiP sapientiå P quaerat Costerius quaerant libri tranquillintas P (n eras.) EXPLICIT INTERPELLATIO SCI IOB P DE INTERPELLATIONE DAUID B EXPLICIT TRACTATUS SCI AMBROSII DE INTERPEL- LACIONE SCIIOB. INCIPIT TRACTATUS EIUSDEM SCI AMBROSII DE INTERPELLACIOXE DAUID C EXPLICIT TRACTATUS DE IX- TERPELLATIONE SCI IOB. INCIPIT TRACTATUS DE INTERPEL- LATIONE SCORUM IOB ET DAUID DP\' )

Decursa est interpellatio sancti lob: nunc adoriamur eam [*]( 661 CD ) interpellationem, quam repperimus in psalmis. ipse quidem Dauid pluribus locis de saeculi uanitate non tacuit et inania esse quae putantur bona istius mundi frequenter adseruit et maxime in psalmo tricensimo octauo, in quo dicit: uerumtamen uniuersa uanitas, omnis homo uiuens. quamquam in imagine dei ambulet homo, tamen uane conturbatur; thensaurizat et ignorat cui congregat ea, et alibi: usquequo peccatores. domine, usquequo peccatores gloriabuntur? quod hic habeant umbratilem [*]( E ) gloriam! ubi de saeculo excesserint, fructum consolationis inuenire non possint. idem tamen inseruit psalmum LXXII, in quo ipse sub Asaph nomine protestatur quod eius primo fuerit prolapsionis, ut non mediocri dolore perstrictus sit. cum uideret peccatores in hoc mundo affluere diuitiis, abundare rebus secundis, se autem, qui iustificauerit cor suum, esse in adflictionibus et aerumnis nec mediocrem [*]( F ) traxisse offensam in exordio, sed postea per domini flagella correctum et inluminatum diuinae cognitionis gratia seriem uerae didicisse traditionis.

nusquam autem inuenio sanctum Asaph aliquibus aduersis fuisse uexatum, at uero sanctus Dauid plurima grauia et periculorum plena tolerauit; de suis enim laboribus dicit, unde et psalmus non quasi sancti Asaph,[*]( 662 C ) [*]( 7 Psalm. XXXVIII 6 sq. 11 Psalm. XCIII 3 14 Psalm. LXXII 1 ) [*]( 7 psalmo P (l s. u.) XXX octauo B tricensimo P tricesimo DPC octauo P (0 alt. in rat.) dicit P (d in ras.) 8 uniuersa om. B 9 imagine B imaginem cet. 10 conturbabitur P (bi s. u.) BC thensaurizat P thesaurizat cet. 11 sq. peccatores P (es ex is) 14 psalmum P (u ex 0) in psalmum B psalmo C LXXII P LXXV B septuageMmum secundum DP\' septuagesimo secundo C 15 asaf P (f in ras.) 16 mediocri P (d in ras.) perstrictus Costerius prescriptua B prestrictus cet. 17 afluere P 19 adflictationibus P (ta s. u.) BDP1 21 cogitationis B 22 dedicisse P dedisse cet. 23 sqq. asaf P 25 enim] fort. ergo et P (t postea add.) ei DP\' )

Quam bonus deus Istrahel rectis corde! elucet in [*]( E ) principio emendationis profectus. nemo enim potest deum bonum uere fateri nisi is qui non ex sucessibus commodorum suorum, sed ex caelestium mysteriorum profundo et diuinae dispositionis altitudine bonitatem eius agnoscit. quae non specie praesentium, sed futurorum utilitate pensanda est. [*]( F ) iusto itaque semper bonus est deus et cum torquetur doloribus corporis et cum adfligitur acerbitate poenarum, semper dicit: si bona accepimus de manu domini, quae mala sunt cur non sustinemus? gratulatur hic se conteri, ut in futurum consolationem inuenire possit sciens quoniam qui bona receperit in hac uita habet mercedem suam. futura praemia sperare non poterit qui non luctatus, non exercitus sit diuersorum certamine proeliorum.

[*]( 663 A ) qui uero siue iuste siue [*]( 5 Psalm. LXXI 19 11 Psalm. LXXH 1 19 Iob 2, 10 22 Matth. 6, 2 ) [*]( 1 suiperscribitur P (e postea add.) 4 titulum desefeciswe P 5 psalmos B psalmus cet. 7 inscriptionem DP\' comprehendit DP\' 8 huiusmundi PP1 huius B diffinitione BDP\'C sit om. B 9 interpellatione B 10 ducamur P dicamus B 11 bonll B deus ishf fisrf DG) PDC isrt deus BP\' 12 dum B 13 uere om. DP his PC commudorum P (d ex t) 14 celestium P (i ex u) 15 altitudine P (d ex corr.) cognoscit D et (i ex e) P\' 19 accipimus P suscepimus B 20 sustineamus BDP1 21 futurum P (u tert. ex o) futuro C 22 receperit B receperint cet. et futura C 23 non possunt... luctati... exercitati sint C exercitatus IJDP\' 24 p«roeliorum P )