De Helia et Ieiunio

Ambrose, Saint, Bishop of Milan

Ambrose. Sanctii Ambrosii Opera, Pars Altera, (Corpus scriptorum ecclesiasticorum Latinorum, Volume 32.2). Schenkl, Karl, editor. Prague; Vienna; Leipzig: F. Tempsky; G. Freytag, 1897.

est ergo ieiunium reconciliationis [*]( 4 Iudith 7, 22; 8, 6; 12, 9 et 20 12 Esther 4, 16; 5, 9; 7, 1 sqq. ) [*]( 1 bibant P in ebrietatem potentes] et inebriata est potestas DP\' 2 ebrietatg P ebrietate GHBH\' oloferni PHB holoferni GDP1 olophemio (i s. u.) H\' 3 assiriorum P (B.pr. s. u.) GB nesciebant G bibebapt G 5 solleranitates (es ex is m2) P monita (v s. o) P 6 assiriorum PH\' 7 abstolit (v s. 0) P olophernis H\' ofernis P holofernis GDP\' olofernis HB 8 reciperauit Henricus Schenkl reportauit BH\' regi orauit cet. se praetendebat GH 9 iacebat sepultns H\' mulieris DP\' 10 potuisset H 11 innomeros (v s. 0 pr.) P exsjstrauit (exs del. et s add. m2) P ebriorum PGH chaldorum B chaldeorum HI assyrioruin DP\' esther P aester G hester cet. pulcrhior P 12 facta est DP\' enim] ei BH\' 14 persecutione acerbitatis GH (b ex u m3 G m2 H) persequutionis H\' persecutionib; (B S. b:) B aceruitatibus liuerauit P 17 in impium om. B impio P 18 et (7 s. e fort. reete) H, et om. H\' 19 placauit B uindictam om. H rettulit arpmain P (retulit G [u ex tj cet.) )

429

sacrificium, uirtutis incrementum, quod fecit etiam feminas fortiores augmento gratiae. ieiunium nescit faeneratorem, non \' sortem faenoris nouit, non redolet usuras mensa ieiunantium,\' [*]( D ) non strangulant filium continentis uiri paternae centesimae, non uexant uiduam oppignorata sobrii uiri iura defuncti, non defaenerata excludit heredem aula ieiuni.

etiam ipsis ieiunium conuiuiis dat gratiam. dulciores post famem epulae fiunt, quae adsiduitate fastidio sunt et diurna continuatione uiliscunt. condimentum cibi ieiunium est. quanto auidior adpetentia, tanto esca iocundior. commendat sitis poculum. nescit uini [*]( E ) quaerere uenustates qui quidquid hauserit transmittit ad satietatem, non ad iudicium nare suspendit. usu etiam pretiosa degenerant. quorum autem difficilis possessio, eorum grata perfunctio. ipse sol post noctem gratior, ipsa lux post tenebras splendidior et post uigilias sopor dulcior, ipsa salus post aegritudinis temptamenta iocundior. ab ipso mundi conditore didicimus saepe diuersitatibus cumulari gratiam. patrocinatur ergo et conuiuio fames et gratior fit mensa ieiuniis. [*]( F )

Mystica quoque mensa ieiunio conparatur, illa mensa, de qua dicit Dauid: parasti in conspectu meo mensam [*]( 545 A ) [*]( 2 Bas. 176 B (6 E) 6 Bas. 176 C (6 E, 7 A) 14 Bas. 176 D (7 B) 20 Psalm. XXII 5 ) [*]( 2 augmento a per augmentum H\' augmentum cet. feneratorem H feneratorem cet. 3 fenoris PH fenoris G foenoria H\' feneratoris DP\' 4 strangulant B stranguilat G straugulat H (om. non) cet. continentes PGH ieinnantis (s. i continentis) B paterne (ne 8. u. m2) H centesimae (e alt. ex i m2) P 5 uexant H (n s. u.) uexat G oppignerata H uiri om. H iura eras. G, panae (paene m2) H defuncti (i ex a) B 6 defaenerata P defenerata D (e tert. ex o) cet. heredS (8 ex 11 m2) H ieiunii GHBD 7 conuiuis BH\' 8 adsuiduitate (u pr. del.) P diurna GH diurno H\' (a s. e) cet. uilescunt P (e ex i m2) cet. 10 iocundior B (in quo iocundior esca) PH\'DP et m2 H iucundior G et ml H 11 uenustates PBH\'DP\' uenus G uetustates H qui G m3, om. cet. quidquid (c 8. d pr.) P quicquid cet. 12 gnare DP\' 13 degenerant (ne 8. 11. m21 II eorum] quorum DP\' 14 gratia P 15 uigilias (s 8. u.) P uigiliam BHDP4 16 iucnndior G et (m2 ioc.) H 17 diuersitatis PBH\'1)P\' 18 famis H ut gratior fiat GH 19 mistica PBH\' illi roenso DP\', mensa om. H\' 20 dauid dicit B )

430

aduersum eos qui tribulant me. famis adquiritur pretio et poculum illud inebrians sobrietate caelestium sacramentorum siti quaeritur. dixit enim dominus: qui sititis ite ad aquam et quicumque non habetis argentum ite et emite et bibite et manducate. et alibi ait: ecce qui seruiunt mihi manducabunt, uos uero esurietis: ecce qui seruiunt mihi bibent, uos autem sitietis. qui uos nisi qui ante potastis? de quibus supra dixit: parastis daemoniis mensam et inplestis [*]( B ) fortunae poculum. ergo si ad mensam illam uenerabilem ieiunia nos sancta perducunt, si hac fame illa quae sunt aeterna mercamur, quid de iis dubitamus quae in usu humano sunt, quod etiam haec nobis faciat suauiora ieiunium?

non omnis autem fames acceptabile ieiunium facit, sed famis, quae dei timore suscipitur. considera. quadragesima totis praeter sabbatum et dominicam ieiunatur diebus. hoc ieiunium domini pascha concludit. uenit iam dies resurrectionis, [*](c ) baptizantur electi, ueniunt ad altare, accipiunt sacramentum. sitientes totis hauriunt uenis. merito dicunt singuli refecti spiritali cibo et spiritali potu: parasti in conspectu meo mensam, et poculum tuum inebrians quam praeclarum! non sola autem fames quaeritur, sed plena [*](2 Psalm. XXII 5 3 Esai. 55, 1 5 Esai. 65, 13 9 Esai. 65, 11 20 Psalm. XXII 5 ) [*]( 1 aduersus GHBDP fames P (e ex i m2) B aprecio (p ex d) D apretio P\' 2 illa GH sobrietatS H 6 esuritis H\' 7 bibent (e ex u) G 8 quid (d eras.) uos G 9 dixerat H\' parasti GH daemoniorum DP\' implesti GH 10 illam om. B 12 mercamur H mereamur P meremur DP\' mercantur GBH\' iis H\' his cet. 13 faciant BH\' suauior G suauius B 14 autem omnis G famis H et (e 8. i) G fames (e ex i) H\' famis P (-es m2) H fames cet. 15 quadragesima (e ex i m21 P quadragesima HBHDP4 16 dominica BH\' 17 dominicQ H\' pascha (h s. u. ni2) B 18 sacramentum (c ex g) P sacramenta GH 19 sitiente H 20 cibo spiritali et potu spiritali DP\' 20 conspectu (o ex u) P 21 meo om. B. qui mox mensam ad- ų.ęrşųş )męum ( tu s. mę) GB 22 praeclarum est GHDP4 famis H plana G et (fort, a pr. ex e) H )

431

disciplina ieiunii. denique aliis dicitur: in diebus enim ieiuniorum uestrorum inuenitis uoluntates uestras et omnis subditos uobis stimulatis. an ad iudicia et rixas ieiunatis et percutitis pugnis? ut [*]( D ) quid mihi tale ieiunium, ita ut audiatur in clamore uox uestra? non hoc ieiunium ego elegi et diem, ad humiliandam animam suam hominem, nec si flectas ut circulum collum tuum, cinerem etiam et cilicium substernas, nec sic uocabitis ieiunium acceptum. non tale ieiunium ego elegi, dicit dominus. quod ieiunium improbetur audiuimus, nunc audiamus quod sit probabile. sed solue omnem colligationem iniustitiae tuae, dissolue obligationes uiolentarum commutationum, dimitte confractos [*]( E ) in remissionem et omnem conscriptionem iniquam disrumpe. frange panem tuum esurienti et egenos non habentes tectum induc in domum tuam. si uideris nudum, cooperi et domesticos seminis tui non despicies. uides quae species sit et forma ieiunii, qui mentis habitus, ut orationi uaces, ut in lege dei die et nocte meditere.

Ipsa figura corporis plena grauitatis. nullus rubor ebrietatis circumfusus genas, qui intuentium offendat aspectus, sed [*]( F ) [*]( 1 Esai. 58, 3-6 12 Esai. 58, 6 sq. Bas. 164 A (2 A) ) [*]( 1 enim om. B 2 inuenieti9 G inuenientes H uolontates (e ex i m2) P 3 omnis Pml omnes Pm2 cet. an om. GH 4 et pulsatis GH 5 auditur H 6 ego elegi et diem GH KGOETaSlEM (legi s. Tas m. ant.) P elegi ego et ad diem (ad mox om.) B elegi ego ut ad diem H\' elegi ego sed (om. diem) DP\' 8 sic P (c eras.) GBH\' 9 et etiam cil. P cilicio (om. et) DP\' 11 reprobetur DP\' 12 colligationem P ml conligationem P m2 GH 13 et dissolue DP\' obligationem GH 16 esurienti panem tuum GH 17 tectum G (ex tectos) HH\' lectum cet. 18 cooperi eum GHDP\' 19 dispicies P despicias H quis DP\' quia GH 20 mentes abditas probat GH habitus ex hauitas P rationi DP\' nt alt. om. H\', et a lege (e alt. ex 8) P legê DP\' dei G dni lIBR\', om. PDP\' 22 plena in ras. 3 ucl 4 litt. m4 P grauitate GH ebrietatis (is ex es) P 23 que G )

432

uultus casto micat pallore reuerendus. sermo grauior, oculus uerecundior, gressus stabilior atque moderatior; plerumque enim turbatiore incessu proditur motus animorum. uultus intentior et quidam cogitationis suae arbiter et tacitus cordis interpres, ut neque tristitiam praetexat neque soluatur risu incontinenti. non enim hoc superfluum putes nostrae esse [*]( 546 A ) commonitionis, cum sapientia in euangelio dicat: cum autem ieiunatis, nolite fieri sicut hypocritae tristes. ideo dixit hypocritas, eo quod simulatione alienam personam induant, sicut in scaena qui tragoedias canunt [et] pro eorum dictis quorum personas gerunt motus suos excitant, ut aut irascantur aut maereant uel exultent; adfectant enim isti ut ieiunare uideantur, hominibus magis quam deo cupientes probari, quod faciebant ludaei.