Apologia Prophetae David Ad Theodosium Augustum

sequitur: auerte faciem tuam a peccatis meis et omnes iniquitates meas dele. usitata est deprecatio, ut eos quos laesimus obliuisci offensionis propriae postulemus. moraliter ergo deum rogat propheta, ut auertat faciem suam a peccatis eius et tamquam obliuia peccatorum eius adsumat. sed quia omnia spectat et nihil eum praeterit, obliuisci non potest sicut nos, quos breui interuallo temporis eorum quae [*]( E ) cognouimus memoria subterfugit. Ideo bene ait, ut faciem suam auertat, non ab ipso, ne deficiat destitutus, sed a peccatis, ut uires non possint habere peccata ipsius. quos enim [*]( 2 Psalm. LXXXYIII 9 8 Psalm. CLXXVIJI 15 13 Pealm. L 11 22 Psalm. LXVI 2 CXYIII 135 ) [*]( 1 esset (t s. fl.) B erat LT 2 ossa iusti DD\' 3 tibi] tui ATx si B\' omnia ossa PxT\' humiliantis DD\' 0 bumiliantes cet. 4 uirtutis BP\'RB\'ACD\'OT 6 peccatis sed P (m2 ex peccatis) DIO exultat B exultant (n s. u. m2) P cxaultent d exaltentur r caelestis (s alt. 8. u.) B 8 occultatum T\' quod BUD\' 9 abscondito BP\'D\'O occulto cet. auum] sum B 11 dixit Bx _ quia] qui B eclesiam B aecclesialP (a pr. 8. U., m expo m2) P 12 omni B omnia (a 8. u. m2) pi cognoscit BUD\' 14 uisitata (i 1)r. exp.) BP 15 offensionęs (i 8. ę) P postolemus (v 8. 0 alt. m2) P 16 moraliter om. BD\'O, 8. u. m3 pi 18 espectat Bx expectat BRB\'APx T 20 subterfugit (git ex it) Px 21 destitus B\' 22 ut om. B uires ut (ut m2, uirgulae n m3) P uires ut D\'O habere non possint PxTx non habere possint 0. )

peccatum autem aut donatur aut deletur aut tegitur. donatur per gratiam, deletur per sanguinem crucis, tegitur per caritatem. similiter et iniquitas, quae aestimatur habitudo mentis iniustae, licet Iohannes in epistula eum qui fecerit peccatum et iniquitatem fecisse dixerit, sicut [*]( 698 A ) habemus scriptum:. omnis qui facit peccatum et iniquitatem facit. peccatum est iniquitas, quia in peccato ipso iniquitas est; tamen, ut nobis uidetur, peccatum opus est iniquitatis, iniquitas autem operatrix culpae atque delicti. plus est ergo ut ipsa iniquitas deleatur, excidatur radix et seminarium peccatorum. tollatur mala radix, ne malos fructus faciat, aboleatur errois omnis affectus, uniuersa iniquitatum genera tollantur.

itaque quemadmodum intrans in animam [*](B) sapientiae disciplina inprudentiam tollit et scientia ignorantiam, sic perfecta uirtus iniquitatem et remissio peccatorum delet [*]( 2 Psalm. XVI 2 7 Esai. 43, 25 sq. 14 I lob. 3, 4 ) [*]( 4 rogandus BP\'D\'O rogandus est cet. ergo BP\'BxD\'O enim cet. autem 8. u. C, om. LT 6 aspicit (it m2 ex et) B ea BP\'D\' et (e eras.) 0, om. Bx, cum 1x et D (a. u.) C et cum pi (et exp.) cet. sepelientur BP\'D\'LOТ\' sepeliuntur pi (un s. u.) T\' sepelitur cd. 9 autem om. BD\'LO et m1 pi aut deletur aut donatur BD\'O aut deletur autem (autem s. u. m3) aut donatur (uirgulae .. m3) P\'\' 12 iohannis B (-es corr.) RBI epistula B et ml pi epiatoIa P m2 cet. 16 peccatum om. BPD\'O 19 fructus malos PxTx 20 faciat (a alt. 8. \'U.) P erroris omnis BP\'D\'O omnia erroris eet. 21 quaêadmodum B intrans (s 8. v.) P 22 sapientiae BP\'BxD\'O sapientia cd. disci. plina (a ex e) pi scientiae RB\'ACPxLTTx scientia (8. a a-as.) D)

Sequitur: cor mundum crea in me, deus, et [*]( D ) spiritum rectum innoua in uisceribus meis. superius mundari ab occultis petit, hic postulat cor mundum creari sibi, quod ei prouenit qui renouatur spiritu; in nouo enim homine cor mundum est, in quo ueterum delictorum fuerit deleta conluuies nec inscripta remanserit aliqua iniquitatis effigies. grande autem munus cordis esse mundi. unde pulcre[*]( E ) Solomon: quis gloriabitur castum se habere cor? et dominus in euangelio: beati mundo corde; ipsi enim deum uidebunt. propterea etiam Dauid cor mundum habere cupiebat, ne a facie domini proiceretur.

in quo autem cor mundum est, innouatur in eius interioribus spiritus. uiscera [*]( ,1 Coloss. 2, 13 sq. 7 Matth. 8, 18 9 Psalm. II 12 10 Psalm. XVIII 13 16 Prouerb. 20, 9 17 Matth. 5, 8 ) [*]( 2 cbirografum B chyrographum P\' cirographum BUD cyrografam OT cyrographum cet, 4 delet BBuD\' et (m2 delenit) PO 5 aeue B 6 et BPD\'O, om. eet. 9 et om. APxLT\' 11 mundari ab occultis BD\'O et (c pro 8. u.) P\' ab occultis mandari eet. petit BP\'BxD\'O se petit eet, postolat (v s. 0 all. m2) P 12 vrouenit BP\'D\'O procedit cet. 13 fuerat (i 8. a) P 14 deleta (e alt. ex a m2) BO, (m2 ex conlata) f delata D\' delicta A nee] ne BP\'BxD\'O scripta remanserit Bx inscripta (a m3 in ras. litt. ura) remanserit T\' in scriptura (scribtura B) manserit BP\'D\'O 15 grande. R (s eras.) est munus cordis P\'D\' munus cordis est (om. esse mundi) D munus est cordis APxT\' pulcre B pulchre ed. 16 solomon B salomon eet. casturo] mundum ODLT 17 euuangelio P ipsi enim] quoniam ipsi BxLTТ\' 19 prohiceretur L prohibetur B\' 20 eius interioribus spiritus BP\'BxD\'O interioribus eius epiritus d interioribus spiritus eius L interioribus eius spiritus eius Т\' eius interioribus eius spiritus eet. )

rectus autem spiritus, qui bene dirigit, qui deducit in uiam rectam; hic est spiritus ueritatis uel certe recta hominis conscientia nullis inflexa peccatis uel spiritus, qui in homine est. non praetermisimus quid alii sentiant; tamen nobis uidetur <quod>, quoniam de [*](599 A ) mysteriis dicit lectio et futurae gratia renouationis exprimitur, spiritus sancti infusio postulatur.

denique sequitur : n e proicias me a facie tua et spiritum sanctum tuum n e auferas a me. si quis nos offenderit seruulorum, auertere ab eo uultum solemus. plerique autem diuitum amendare consueuerunt mancipia sua et per agellulos relegare, et haec poena grauior aestimatur. denique solent magis se offerre uerberibus. si apud homines hoc graue ducitur, quanto magis [*]( B ) apud dominum deum nostrum. quasi non hinc dolor parricidalis, reprimendus quidem, si qua eum pietas temperare [*]( 2 Coloss. 3, 12 8 Psalm. CN 1 18 Psalm. L 18 ) [*]( 1 corporis m2 ex corpus P intellegibilia (Ie ex li m2) P\' 3 ait] dicit T (8. u.) L 4 mea 8. tf. m2 P\', om. D\' 5 ei R adinuentiones (es ex is m2) BP 6 cogitationis BP\'D\'OT\' cogitationes cet. 7 ἒννοιαιscripsi ennome T\' ennomine C sinnome (s. 1\' ennoie) D enno- Diae eel. 9 Dullis BBxD\'Or et (ex nullus) P\' in nullis cet. 10 praetermişsmus P\' 11 allii B aliis B\' quod addidi 12 misteriis P\' gratia 8. u. P\' gratiae Bx et (corr. m1) 0 13 spiritusque P (que postea add.) D\'O postulatur BP\'D\'O pręrtolari Px et (s. m2 postulari) T\' postulari eet. 15 sernulorum offenderit BxT\' 16 amendare scripsi amandare Erasmus emandare A emendare cet. 17 eonsuerunt BPD\'O consueuerunt cet. relegare L religare eet. 18 grauiora RB\'G et (a tras.) Px solent (n 8. u.) pi solet Bx se magis PxBxT\' segmagis (dd. m1 et 8. ser. magis) se T 19 homines (es ea: is) B . dicitur BP\'GBxD\' et (m2 in mg. ducitur) 0 )

quomodo proiciat deus a facie sua [*](c) audi dicentem: tollite illum in tenebras exteriores; ibi erit fletus et stridor dentium. qui non emendatur a facie eius in tenebris constituitur. ideo iustus, ne tenebras patiatur, ait: uultum tuum, domine, requiram. ubi enim Domini uultus ibi lumen est, sicut scriptum est: faciem tuam inlumina super seruum tuum. denique ubi primum intuitus Petrum uidit, et inluminauit.

grande [*](D ) igitur supplicium proici a facie dei. proiectus est Adam de paradiso nec inmerito; ipse enim se ante absconderat a facie dei. exiuit et Cain a facie dei non solum post parricidale commissum, sed etiam postquam deum putauit esse fallendum, ut crimen negaret. peccator igitur excluditur a facie dei, iustus autem dicit: ecce ego. denique ipse Dauid cum uideret interire populum, semet ipsum optulit dicens: \'ecce [*]( 1 Gen. 4, 4 sq. 5 Psalm. LXXII 14 7 biatth. 22, 13 10 Psalm. XXVI 8 12 Psalm. CXVIII 135 13 Luc. 22, 61 14 Gen. 3, 8 et 24 16 Gen. 4, 8 sq. et 16 19 Esai. 6, 8 20 Reg. II 24, 17 ) [*]( 1 eruperęt (i 8. ę) P a] ad Px (d eras.) RB\' A 2 auertłt (i 8. a) P aduertit B\' 5 obseeratu ut B\' fiagellet R 6 d3 BP\'DBxD\'OT\' dns cet. 7 illum BP\'BxD\'O illum ligatis (ligatis om. RB\', post pedibus transponit C) manibus et pedibus et (et om. CDLT) mittite cet. 8 qui non emendatur BP\'AD\'O et ml D qui (quis C) emendatur RBICLT et (-tus) PxT\', quia qui proicitur Bx (qui proicitur D m2), recte puto 9 tenebras RPxTTx constituitur (i alt. a. tl.) A constitutus RB\'CPxT constitutus est Bx 13 primus T primum est PxT\' petrum om. DB\'I 14 dni D\'T de paradiso BD\'O et ml P cum de paradiso exiret P m2 cet., recte puto 16 eIiuit... dei in mg. m2 P dei... dei] dDi ... dni PxT\' dī . . . dni Bx dni... dt D\' parricidale (ci s. u. m2) 1x 17 dlb BPBxD\'O, om. cet. 19 iustum (s s. fit) B 20 interiore (o eras.) P optulit BC\'DL obtulit eet. ecce sumJ ego sum AO ecce sum ego CD)

Simul ostendit quia sancti permanent, criminosi proiciuntur. ideoque seruanda est nobis gratia spiritalis, ne propter peccata nostra aufel\'atur a nobis. non enim proicitur in quo sanctus est spiritus, sed inoffenso muneris sui fructu studet se domino semper offerre, sicut ille qui dicenti domino: n u mquid et uos uultis discedere? respondit: ad quem ibimus? uerba uitae aeternae habes, et nos [*]( F ) credimus? u s.

simul illud considerandum, quia non aufertur spiritus nisi domini uoluntate, sicut Bon datur nisi domini uoluntate. qui utique cum datur, non quasi coactus operatur, sed pro sua uoluntate diuiditur, sicut scriptum est dicente apostolo: haec autem omnia operatur unus atque idem spiritus diuidens singulis prout uult. cum igitur non auferatur nisi domini uoluntate, apparet quia una trinitatis uoluntas est.

Redde mihi laetitiam salutaris tui et spiritu [*]( 700 A ) principali confirma. cui debetur et redditur: redditur rationabili naturae laetitia salutaris. laetitia autem et gaudium fructus est spiritus; firmamentum quoque nostrum spiritus [*]( B ) principalis est. denique is qui principali confirmatur spiritu non est obnoxius seruituti, nescit seruire peccato, nescit fluitare, nescit errare nec studio nutat incertus, sed firmatus in [*]( 7 lob. 6,67-69 14 I Cor. 12, 11 18 Psalm. L 14 24 Psalm. XXVI 5 ) [*]( 2 dI/// P dl D\' et.. P\' 5 spiritus est sanctus B\' Bx est spiritus, sanctus DT\' spiritus sanctus est L 7 dicente P (i a. e alt.) LT 8 respondit petrus P\' (petrua in mg. m2) D\'. -ad quem BO domine ad quem P (domine in mg. m2) cet., recte puto 10 auferetur RB\'CDPxT auferatur T\' 11 nisi) nisi a B uolumtate bis B sicut... uo- . luntate om. R 16 auferatur (au 8. v.) p4 aoluptate (n 8. V) p trinitates P 17 uoluntate RB\'PxT\' 18 laetitia RB\' 201aetitiae B et (eorr. m2) P 22 denique BP\'D\'O meritoque cet; his BP\'B\' et (h eras.) D\' 23 flnitare BP\'BxD\'O fluctuare eet. 24 nec∗∗∗ B (c in ras., nescit scriptum fuisse uidetur) studii CDLT nutat BP BxD\'O niti T nutu f (ans s. \\1 alt.) eet. incertus BPBxD\'O incerto cet. )

quem putamus dici spiritum principalem? plerique spiritum rectum ad dominum referunt Iesum. qui peccatum mundi abstulit et omne hominum genus sui sanguinis effusione renouauit. et ideo dictum: e t [*]( c ) spiritum rectum innoua in uisceribus meis, spiritum autem sanctum, de quo dicit: et spiritum sanctum tuum ne auferas a me, spiritum intellegunt ueritatis, spiritum uero principalem deum patrem arbitrantur. quam moraliter autem ait: ne proicias me a facie tua! fideliter timet auferri sibi quam accepit gratiam. ideoque alibi ait: oculi mei semper ad dominum et in posterioribus: ecce sicut oculi seruorum in manibus dominorum suorum et sicut oculi ancillae in manibus dominae [*]( D ) suae ita oculi nostri ad dominum deum nostrum, donec misereatur nobis. certe hic est spiritus auctor et princeps, qui regat mentem, confirmet adfectum, quo uelit trahat, in superiorem uitam dirigat.

sunt et qui spiritum acceperint hominis, qui in ipso est. de eo ait apostolus: quis enim scit hominum quae hominis sunt nisi spiritus, qui in ipso est? qui potest scire omnia, quem hominis occulta non fallunt potest habere in homine principatum. [*]( E )

Sequitur: docebo iniquos uias tuas et inpii ad te conuertentur. ille praecipuus gubernator, qui scopuloso in [*]( F ) [*]( 3 Ioh. 1, 29 4 Psalm. L 12 6 Psalm. L 13 9 Psalm. L 13 10 Psalm. XXITU 15 11 Psalm. CXXII 2 18 I Cor. 2, 11 22 Psalm. L 15 ) [*]( 3 qui BP\'CDBxD\'O quia cd. mundum B\' 4 effuaione P (ne ex nis) dictum et BPD\'O dictum est et Bx dictum est cd. 5 post meis add. sanctum B 6 sanctum ţuum P sanctum pOBt ueritatis tramponit D\' 8 patrem om. PiT 10 auferre B\' 14 nn (= noatri) P N (= nostrum) B 15 nobis] nostri CDBxD\'LT\' auctor BP\'D\'O doctor cet. 16 regit BP\'D\'O confirmat BPD\'O quod B\' 17 trahat et lY uiam B\'ADPxT, om. C acciperint B acceperint (v 8. i alt. m3) T\' acceperunt Bx 18 homines B (-is corr.) Bx de eo BP\'BxD\'O ideo cet. 19 sunt hominis T\', sunt om. B in homine habere D\' 23 praecipuus ex praecibus B praecipuus est P (est postea add.) IY gubernatur (0 8. U alt.\' B scopoloso (v 8. 0 alt.) P )

siue igitur ex persona illius qui gentes uocauit sine ex sua bene posuit: docebo iniquos, quia commutare intimos adfectus potest propositumque conuertere doctrina caelestis et operatio diuina sacrilegis pectoribus studia pietatis infundere, ut hi qui sine lege uiuebant conuertantur ad dominum uerum, qui ante [*]( B ) auertebantur, regalis quoque exemplo paenitentiae qui iniquitates et acerba exercent flagitia corrigantur et fide atque opere conuersi doctrinae remedium salutaris accipiant, ingrediantur domini uias, in quibus nullos erroris anfractus, nulla deuerticula [*]( 7 Psalm. I 6 9 Matth. 9, 13 10 Matth. 9, 12 ) [*]( 1 nauim Å (i ex e) BxLO 2 egregiua BPBxDiO gregius regius T (8. m2 i egregius) cd. 3 exploratis ex expoliatis P\' 4 inftrma uirium (uirium in ras.) L infinnantium BPDiO infirmabilium B\'i commoda CDLT corda BP\'D\'O 5 fidei praedicator qui Å (praedicator ex praecator), Px (ex fide praecator, qui 8. fl.), L (in qwo etiam fidei magnus praedicator), D (in quo praedicatur) fidei qui (om. praedieator) BP\'BxD\'O fide precator (om. qui) BT (in quibus praecator) C (in qtUJ praecatur) B\' praedicatur qui (om. etiam fidei) Т\' 6 pnlcre P\' 7 nouerunt B (ue 8. u. m2) PD\'O 8 inquit om..P\'CD\' 9 iustos uocare BPD\' uocare iustos Ctt. 13 intimos BP\'BxD\'O uicium L initium cel. 15 pectatoribus P\' sine (i ex e) P 16 dominum] dlb ACDPxLTT\', recte puto, cf. Sap. 12, 27 Ioh. 17, 3 cd. 11 qui] hii qui RB\' hi qui ÂCDPxBxT iniquitatis BBxO et (es ex is) F\' 18 acerba (b es u) P aceruę R acerne B\' acerbe A 20 nullo! P\' (os ex us) BAD\' 0 nullus cet. erroris (is ex es) B deuerticula B diuerticula P (di ex de) cet. )

sequitur: libera me de sanguinib,us, deus deus salutis meae. et ad Uri mortem potest referri, quod mandatae necis eius conscius ueniam tanti poscat admissi et quamuis. rex legibus absolutus suae tamen reus sit conscientiae. quibus uinculis se enodare desiderans diuinum sibi precatur auxilium, ut ab omni criminis [*]( D ) perpetrati labe mundetur. et reuera cum mitis et corde mansuetus egregia semper dederit sanctus propheta suae mansuetudinis et pietatis insignia, ita ut aduersariis suis frequenter ignouerit atque ab eorum nece putauerit abstinendum, non est mirum quod tam grauiter doleat fundendi sanguinis innoxii sibi obrepsisse peccatum. ideo liberari se a sanguinibus,. hoc est a peccatis mortalibus postulauit. laudauit dominum deum suum, iustitiam domini praedicauit ideoque addidit: [*]( E ) exultabit lingua mea iustitiam tuam.

Domine, labia mea aperies, et os meum [*]( F ) adnuntiabit laudem tuam. qui enim laudat dominum ab inim\\cis suis . erit saluus, ut scriptum est. et certe supra dixerat [*]( .6 Psalm. L 16 19 Psalm. L 16 21 Psalm. L 17 22 Psalm. XVII 4 . 23 Psalm. XXXX VIIII 1 R ) [*]( 2 his (h 8. U.) P 3 percucurrerint BO pefcncurreront P\'D\' percnr-, rerint eet. 4 erroris B errorẽ Bx errores P\' (es ex is) D\'O 5 iis ex his P\' 6 cognitione BRB\' et (m2 cogitatione) P 7 an B uriae eet. 8 mandatae BPBxD\'OT\' et (m2 ex mandati) Px mandati et eet. 10 ae 8. u. m2 P\', om. D\' eno∗∗dare P aenodare RA enodare (i 8. e aU.) D\' 12 et alt.] atque CDLT 18 aegregia B 15 eorumne R (ne eras.) B\' 17 obrepisse BO obrepsisse P (s pr. s. U. m2) et ideo P (et 8. v. m2) D\'Т\' 18 peccatis in ras. R postolauit (v 8. 0 alt. m2) P laudabit RB\' 19 ideoque (o s. u.) pi addit BO exultabit B (b ex u) Pl\'T\' et (n in ras.) D exaltabit B. exultauit eet. 21 domine ... tuam om. Bx 08 (s in ras.) B adnuntiabit (b ex u) B et tn2 pi 23 saluus erit ACDP\'LTT\'\')

et addidit: labia mea aperies, et os meum adnuntiabit . laudem tuam. os peccatoris deus claudit, ne loquatur iustitias dei: iusti aperit, ut loquatur. cuius ergo labia aperit, hunc peccati absoluit reatu. illius autem aperit labia dominus qui accipit uerbum in apertione oris sui. unde et apostolus [*](702 A ) petit se adiuuari orationibus plebis, ut aperiatur sibi ostium uerbi ad loquendum mysterium Christi. linguam uero pro. sermone accipimus eius qui exultat in dei laudibus. unde et illud sic aestimatur: lingua mea calamus scribae uelociter scribentis, sermo infusus prophetae.

quod si ex persona Christi dictum accipimus, uide ne scriba sit uelociter scribens uerbum dei, quod animae uiscera percurrat et penetret et inscribat in ea uel naturae dona uel gratiae, [*]( B ) lingua autem sit sanctum illud ortum corpus ex uirgine, quo uacuata sunt uenena serpentis et euangeli opera toto orbe celebranda decursa sunt. accedit ad euacuandum peccatum, quod humilitatem suscepit; contriuit cor suum, quod magis [*]( 10 Coloss. 4, 3 14 Psalm. XXXXIIII 2 22 Psalm. L 18 sq. ) [*]( - 1 XLVIlII BP\'B\'AC XLVIII B XLo nono D\' quadragesimo octauo 1) quadragesimo nono cet. 2 iustitia p\' 3 peccatorum (c s. tł. m2) P 4- enårrando a narrando P (o ex a) cet. 5 sibi BPCD\'O auutn 4. suo D (post inputatum transpositum) cet. peccato DPxBxLTT\' 6 -adnuntiabit P (b ex u m2) adnuntiauit RB\' .8 iustitia RB\'APxT\' 9 peccatum P\' om. D\' 10 apertionê BO oris (e m2) PĮ2 misterium P\' 13 sermoneip B eius BPD\'O, om. cet. 14 calamos B. 15 scribentis (is ex es) B 16 scriba. sit P (s erae., t ex d) sid (t. s. d) B m1 0 m2 18 inscribat (in 8. tł. m2) P\' gratiae (ae ex am) P 19 ornatum B corpus ortum T\' 20 sint B (s in rss.) PO euangelio (euuangelio P\') per toto orbe B et m1 p\' euangelia. per totum orbem P m2 D\'O euangelii RB\'ACDP\'BxLTT\' 21 euancuandum (n pr. eras.) P\' 22 suscepit m2 ex suscipit BP suscipit LT cor suum 8. tł. m2 P-. )