De Locis Santis

XXI. DE PVTEO SAMARIAE.

Arculfus sacerdos sanctus regionem Samariae peragrans ad eiusdem prouinciae peruenit ciuitatem, quae hebraice dicitur Sichem, graeca uero et latina consuetudine Sicima nominatur, quae, quamlibet uitiose, et Sichar uocitari solet. Itaque prope hanc eandem ciuitatem quandam extra murum uidit constructam ecclesiam, quae quadrifida in quatuor mundi cardines formata extenditur, quasi in similitudinem crucis, cuius figura inferius describitur.

In cuius medietate fons Iacob, qui et puteus dici solet, ad eius quatuor respiciens partes intrinsecus medius habetur, super quem Saluator itineris labore fatigatus cuiusdam diei hora sedebat sexta. et ad eundem puteum illa Samaritana mulier eodem meridiano tempore aquam haurire uenit. De quo uidelicet puteo eadem mulier inter cetera ad Dominum respondens dixit: Domine, neque in quo haurias habes et puteus altus est. Arculfus itaque, qui de eiusdem putei bibit aqua, de illius altitudine enarrat dicens: Ille, quem aspexi, puteus altitudinis habet bis uicenas orias, hoc est XL cubitos. Oria ergo siue cubitus est utriusque manus a latere extensio utroque.

Sichem ergo, quae et Sicima, quondam sacerdotalis ciuitas et fugitiuorum, habetur in tribu Manasse et in monte Effraim, ubi et ossa Ioseph sunt humata. [*]( 3 Hieron. Onom. p. 154, 30 Quaest. in Genes. c. 48, 22 16 Ioh. 4, 11 21 Hieron. Onom. p. 152, 5 ) [*]( 1 XX P = XVIIII Z = XXI Br titulus deest in Z 2 sanctus sacerdos Y 3 hebraicae P ebraice Z dicitur dicitur, sed altero deleto Z 4 sethim Br 5 quequilebet uiciose Br uiti et P 7 qua quadrifica Y quadrificam Br, corr. 2. m. 8 in crucis similitudinem Br figura. om. Br post inferius 2. m. additum est forma Br 9 discribitnr P h 12 iteneris Br, corr. Z in cuiusdam Y 14 aurire PBr aurire corr. 2. m. Y 15 ad iesum Z 16 auries P aurias Y 18 altitudinem, sed littera m erasa Br enarrauit Y inquiens YBr 20 extensa Y 22 fugitiuam Br habebatur Br manase Y manesse P et monte Br )

XXII. DE QVODAM FONTICVLO SOLITVDINIS.

Arculfus saepe memoratus quendam in deserto lucidum aspexit fonticulum, de quo, quemadmodum traditur, sanctus Iohannes bibebat baptizator, lapideo protectum tecto calce perlito.

XXIII. DE LOCVSTIS ET MELLE SILVESTRI.

De eodem namque Iohanne euangelistae scribunt: Esca autem eius erat locustae et mel siluestre. Idem noster Arculfus in illa solitudine, ubi Iohannes habitabat, quoddam locustarum uidit minimum genus, quarum corpuscula in modum digiti manus exilia et breuia sunt; et quod earum breuia <est> ualde uolatus, similis leuium saltibus ranarum, facile in herbis capiuntur. Coctae-per oleum pauperem praebent uictum. De melle uero siluestri hanc ab Arculfo experientiam didicimus ita dicente: In eodem deserto quasdam uideram arbores, quarum folia lata et rotunda sunt lactei coloris et saporis mellei; quorum utique foliorum natura fragilis ualde est, et qui ea in escam sumere cupiunt, primum manibus confricant, deinde comedunt. Et hoc est siluestre mel in siluis sic repertum. [*]( 7 Matth. 3, 4 ) [*]( 1 XXI P = XX Z = XXII Br titulus deest in Z De lucustig et mel siluestf Y solitudinis fonticulo Br 3 fonticulum aspexit P 4 bibebat iohannes Br iohannis PZ babtizator P 5 prplito P 6 XXII P = XXI Z titulus deest in YZBr siluestri mellae P 7 iohanne om. Y iohanne corr. ex iohannes Z 8 erant P erit corr. 2. m Br locusta Z 9 inhabitabat YBr 10 quorum YZ 11 quia P breuis euolatus P est om. codd. breuis est ualde uolatus scripsi 13 coctaeque Y pauperum Br De melle etc. est initium capitis XXIII in Br, quod inscribitur: De locustis et mel siluestre 15 eo ita Br eadem Z, sed corr. quosdam P, sed quarum 16 et ante saporis om. Br mellis Br 17 ea om. Br 18 confringunt YBr et Z m. 1., corr. 2. m. Z in confricant 19 melle siluis Br )

XXIIII. DE ILLO LOCO, IN QVO SALVATOR QVINQVE PANES ET DVOS BENEDIXIT PISCES.

Ad quem locum noster saepe memoratus peruenit Arculfus, cuius herbosus et planus campus, ex qua die in eo Saluator quinque milia quinque panibus et duobus piscibus saturauit, numquam aratus est. In quo nulla cernuntur aedificia; quasdam solummodo columnas paucas Arculfus aspexit lapideas super marginem illius fonticuli iacentes, de quo illi eadem biberunt, ut fertur, die, qua Dominus esurientes eos tali refectione recreauit. Qui uidelicet locus citra mare Galileae est, respiciens ciuitatem Tiberiadem ab australi plaga sibi occurrentem.

XXV. DE CAPHARNAVM.

Qui ab Hierosolymis discendentes Capharnaum adire cupiunt, ut Arculfus refert, per Tiberiadem uia uadunt recta, deinde secus lacum Cinereth, quod est et mare Tiberiadis et mare Galileae, locumque superius memoratae benedictionis peruium habent, a quo per marginem eiusdem supra commemorati stagni non longo circuitu Capharnaum perueniunt maritimam in finibus Zabulon et Neptalim. Quae, ut Arculfus refert, qui eam de monte uicino prospexit, murum non habens angusto inter montem et stagnum coartata spatio per illam maritimam [*]( 19 Hieron. Onom. p. 111, 23 ) [*]( 1 XXm P = XXII Z = XXIIII Br titulus deest in Z ubi Br dominus Br 2 duo P pisces benedizit Br 3 arculfus peruenit Z 4 erbosus Br saluator in eo Y 5 quinque om. Br., sed 2. m. V supra scriptum est saturauit hominum Br 6 numq Br in qua Br solus 7 solum modum ex solummodo corr. 2. tn. Z conspexit Br O 8 eadem ex earum corr. 2. m. Br 9 ut refert Br egtali corr 2. m. Br 10 contra Br gallI Z 11 plagaiji Br 12 XXIIII P = XXIII Z = XXV I r titulus deest in Z Cafarnaum Y 13 hierusolimis Y descendentes YBr cafarnaum YZ 14 uiam uadunt n rectam Br 15 cineret P cinerah corr. 2. tn. Z 16 locum namque Br U per ui;m corr. 1. m. Z 17 memorati YBr 18 stangni Z peruenerunt Br 19 ut refert arculfus Br 20 prospexit uicino Br 21 coljartata P co\'l\'artata Z spatia Y ) [*]( XXXVIIII. Itin. Hlerolol. ) [*]( 18 )

oram longo tramite protenditur, montem ab aquilonali plaga, lacum uero ab australi habens ab occasu in ortum extensa dirigitur.

XXVI. DE NAZARETH ET ECCLESIA EIVS.

Ciuitas Nazareth, ut Arculfus, qui in ea hospitatus est, narrat, et ipsa ut Capharnaum murorum ambitum non habet supra montem posita, grandia tamen lapidea habet aedificia ibidemque duae pergrandes habentur constructae ecclesiae, una in medio ciuitatis loco super duos fundata cancros, ubi quondam illa fuerat domus aedificata, Dominus in qua noster nutritus est saluator. Haec itaque eadem ecclesia duobus, ut superius dictum est, tumulis et interpositis arcibus subfulta habet inferius inter eosdem tumulos lucidissimum fontem conlocatum, quem totus ciuium frequentat populus de illo exhauriens aquam, et de latice eodem sursum in ecclesiam superaedificatam aqua in uasculis per trocleas subrigitur. Altera uero ecclesia in eo fabricata habetur loco, ubi illa fuerat domus constructa, in qua Gabrihel archangelus ad beatam Mariam ingressus ibidem eadem hora solam est locutus inuentam. Hanc de Nazareth experientiam a sancto didicimus Arculfo, qui in illa duabus hospitatus est noctibus et totidem diebus et idcirco in ea diutius hospitari non poterat, quia ipsum cogebat locorum peritus Christi miles festinare de Burgunnia [*]( 1 ab om. Br 2 locum Br australe Y 3 diregitur, sed corr. Z dir. extensa Br 4 XXV P = XXITI[ (cod. faho XII) Z = XXVI Br I titulus deest in Z. solum De nazareth PY ecclesiis Br 6 cafarnaum Y 8 grandes Br aecclesiae Br 9 duos om. Y canchros Br o do. 10 quandam P quandam corr. 2. m. Br dominus om. Y in qua nr P 11 itaque om. Br • duabus-tabulis Br 12 arcubus Z 8 13 eodem corr. 1. m. Z 14 exauriens PYBr 15 sursum eclesiam Z superaedificatam om. Br 16 aqua ex aq, corr. 2. m. Br solus cocleas Y eubregitur PY 17 eclesia deleta Ittera m Z 19 ibidem] ibi superedificatam Br solamen locutus Z locutus solam est inuentans Y sola locutus est inuenta Br 20 nazareht P nazaret Br dedicimua P 21 qui ibi Br 23 burgunia P bugania corr. 1. tn. ex gubunia Z )

ortus uitam ducens solitariam Petrus nomine, qui post eundem circuitum ad illum, in quo prius est commoratus, reuersus est solitarium locum.

XXVII. DE MONTE THABOR.-

Mons Thabor in Galilea tribus milibus a lacu Cinereth distat mira rotunditate ex omni parte collectus, a plaga boreali respiciens supradictum stagnum herbosus ualde et floridus. In cuius amoena summitate ampla planities silua pergrandi circumcincta habetur, cuius in medio campo monachorum inest grande monasterium et plurimae eorundem cellulae. Nam illius montis campestris uertex non in angustum coartatur cacumen, sed in latitudine dilatatur stadiorum XXIII, altitudo autem eius XXX stadiis sublimatur. In eadem quoque superiore planitie non parui aedificii ternae sunt fundatae celebres ecclesiae iuxta illorum tabernaculorum numerum, de quibus in eodem sancto monte Petrus caelesti laetificatus uisione et ualde pauefactus ad Dominum locutus ait: Bonum est nobis hic esse, et faciamus tria tabernacula, unum tibi et unum Moysi et unum Heliae. Itaque supra memorati monasterii et trium ecclesiarum aedificia cum cellulis monachorum lapideo omnia circumueniuntur muro; ubi sanctus Arculfus una hospitatus est nocte in eiusdem sancti montis celsitudine; nam [*]( 5 Hieron. Onom. p. 156, 33 10 Heges. IIII c. 4 p. 230, 63 17 Luc. 9, 33 ) [*]( 1 qui iam Y 2 est om. PZ 3 est om. P solitarium sanctum locum Br Lacuna in P uno folio amisso 4 XXV Z = XXVII Br titulus deest in Z tabor littera h 2. m. inserta Br 6 collectus a 1 r om. Y collectus parte Br boreli Br 7 frodidus corr. 1. m. Z 8 siluae Y 10 erum diei corr. 2. m. in eorum 1ir cel- Y IQle corr. 2. m. Br 11 coartatus Br 12 latitudinem Br XXIII ex XXIIII corr. Y XX trium Z 13 autem om. Br eodem Br un 14 sunt ternae Y terna eşt Br, corr. 1. m., ut videtur 17 est om. Br 18 et ante faciamus om. Z 19 eliae Y monasteria Y et ante trium om. Br 20 lapidea Z ) [*]( 18* )

Petrus Burgunnio christicola in illis terris semitarum eius ductor non ipsum sinebat in uno eodemque hospitio diutius inmorari festinationis intuitu. Sed inter haec et hoc etiam notandum, quod illius famosi montis nomen graecis litteris sic oporteat scribi per d et w longum OABQV, latinis uero litterulis cum adspiratione Thabor producta o littera. Huius orthographia uocabuli in libris Graecitatis est reperta.

XXVIII. DE DAMASCO.

Damascus ciuitas regalis magna, ut Arculfus refert, qui in illa per aliquot hospitatus est dies, in campo posita lato, amplo murorum ambitu circumcincta, insuper etiam et crebris turribus communita, plurima extra muros habens in circuitu oliueta, quam et magna IIII flumina interfluentia gaudenter laetificant. In qua Saracenorum rex adeptus eius principatum regnat, et ibidem in honorem sancti Iohannis baptistae grandis fundata ecclesia est. Quaedam etiam Saracenorum ecclesia incredulorum et ipsa in eadem ciuitate, quam ipsi frequentant, fabricata est.

XXVIIII. DE TVRO.

Plurimarum peragrator regionum noster Arculfus etiam Tyrum Foenicis prouinciae metropolim introiit, quae hebraico [*]( 20 Hieron. in Ezech. c. 26 (cf. in Amos c. 1, in Abacuc c. 1, Ouom. p. 30, 20. 63, 27. 71, 27) ) [*]( 1 burganio Z burgunio, corr. 2. m. in burgundio Br cristicola Z V in om. Y illius Br 2 dqctor corr. 1. m. Z 3 Sed inter om. Br 4 montis famosi Y gregorum Y 5 per e Z per t Br SAB2P] ea siuis litteris Z NABQP Br 6 or Br 7 ortografia Y ortographia c Z ortagrafio corr. 2. m. in ortografio Br gretitatis Z 8 XXVI Z titulus deest in Z XXVIII De damasco. XXVIIII Et de tyro. XXX Et de alexandria Br 9 deest littera initialis in Z qui refert Br in illa om. Br 10 aliquod Br dies ante hosp. Y 14 saracinorum YBr adeptus corr. ex adalpertus Z 15 in honore Br baptiste tega (lorum 2. m.) Br aeclesia Z est ecclesia Y 16 et quedam Br saracinorum YBr ecclesiam Br 17 post fabricata est rasura in Z 18 XXVII Z titulus deest in Br 20 thyrum Y tirum Br fenicis YBr hebreo Y ebreico Br )

et syro sermone Soar appellatur. Quae nullum habuisse de terra introitum in graecis et latinis barbarisque historiis legitur, sed postea a Nabuchodonosor rege Chaldaeorum iactos esse aggeres nonnulli adfirmant et ab obpugnatore iaculis et arietibus locum fuisse praeparatum ac de in<sula paen>insulam factam esse et campi planitiem. Haec pulchra et nobilis ualde erat, quae non inmerito latine interpretatur angustia; nam eandem terrae demensionem angusta habet insula et ciuitas. Haec in terra Canaan posita, de qua mulier Cananaea siue Tyrofinissa in euangelio fuerat commorata.

Notandum itaque est, quod sancti Arculfi de situ Tyri relatio per omnia concordat cum his, quae superius de sancti Hieronymi commentariis excerpta detulimus. Similiter et ea, quae supra de montis Thabor situ et forma iuxta sancti Arculfi narrationem descripsimus, nullo discrepant modo ab his, quae de situ eiusdem montis et mira rotunditate sanctus Hieronymus narrat. A quo uidelicet Thabor monte usque ad Damascum iter septem dierum Arculfus habuit. [*]( 1 siro ZBr soara Br qui Br 2 barbaricisque Br 3 nabocS Y nabucodonosor Z nabugodonosor corr. 2. m. in nabogodonosor Br caldeorum YZBr iactatos Br 5 anrietibua Y deinde insulam factam esse codicts omnes; emendaui ex commentariis Hieronymi in Ezech. c. 26 in programmate gymnasii Annaei Augustani 1895 p. 9 ▼ insplam corr. 2. m. Br 6 fuisse. Campi planities autem pulchra Y a uerbis: Haec pulchra denuo incipit P 7 iam angusta Y interpretatur ex praeter corr. 2. m. Br 8 dimensionem YZ angustam Z 9 haec om. Y channan P possita Br channanea P cananea Y 10 tiro finiasa PZ sirofinissa Y tiro fenissa Br commemorata fortasse recte Br 11 arculfi corr. ex arculfus Br relatione de situ tiri Y 12 super omnia Z post omnia Br concordet YBr superius] ipsius Br de om. Y 14 superius YZ 15 discripsimus Br descripta Y discrepat Y ab aliis Y 17 monte thabor Y 18 dierum ex diebus corr. 1. m. Z )

XXX. DE ALEXANDRIAE SITV ET NILO FLVMINE.

Grandis illa ciuitas, quae quondam metropolis Aegypti fuerat, ebraice olim No uocitabatur, urbs ualde populosa, quae ab Alexandro rege Macedone eiusdem conditore famoso Alexandria noto per uniuersas gentes nominatur uocabulo, et magnitudinem urbis et nomen accipiens ab eodem reaedificatore. De cuius situ etiam Arculfus enarrans ab his, quae prius lectione didicimus, nullo discrepat modo, qui ab Hierosolymis discendens et ab Ioppe nauigare incipiens XL dierum iter usque ad Alexandriam habuit, de qua breuiter Naum prophetae sermo habetur ita dicentis: Aqua in circuitu eius, cuius diuitiae mare, aquae muri eius. Ab australi namque parte hostiis Nili fluminis cingitur, ab aquilonali uero plaga lacu Mareotico. Sic itaque discriptus aperte situs monstratur eius, quod super Nilum et mare posita hinc et inde aquis ambiatur. Quae quasi claustrum inter Aegyptum et mare magnum interiacet, ciuitas inportuosa et ab externo difficilis accessu. Cuius portus ceteris difficilior quasi ad formam humani corporis in capite ipso et . statione capacior, in faucibus angustior, qua meatus maris ac [*]( 2 Hieron. in Oseae c. 9, cf. in Nahura 3, 8 11 Nahum 3, 8 15 Heg. IV c. 27, p. 264, 1 s. 17 Heg. ib. p. 265, 24 ss. ) [*]( 1 XXVIIII P XXVIII rasura ex XXVIIII correctum Z titulus deest in Br, in Z litteris saeculi XIII in margine scriptum est: De allexandria egypti 2 quondam, 0 ex a corr. P 8 hebreorum Y hebreice Br No om. Z noua Y uocitatabatur Br solus urbis Br 4 alarandro Br macedonum Z, sed cf. Hier. in Oseae c. 9 conditorfi Br solus famoso corr. ex famosa Z alexandri Z alaxandria sic saepius Br 5 nato Br ei nominatur om. Br nominis Y uocam Br 6 aedificatore Br 7 didjmus corr. 1. m. Br 8 qui ex quasi cor)\'. 2. m. Br hierusalem Y descelldens Y discendens corr. 2. 7U. in descendens Br 9 iope P et ioppe Br 10 abuit P nouum Y profete YBr 11 in eius in circuitu diuitiae di 1 cuius mare Br uitiae corr. 1. m. Z 12 hostis Y hostis corr. 2. m. Br b 13 uero om. Br mare otico PZ 14 dicens descriptus Z 16 oclaustram corr. 2. m. Br egiptum P aegiptum Br 17 dificilis Br 18 difieilior PBr 19 capaftor corr. 1. m. Z capatior Br )

nauium suscipit, quibus quaedam spirandi subsidia portui subministrantur. Ubi quis angustias atque ora portus euaserit, tamquam reliqua corporis forma ita diffusio maris longe lateque extenditur. In eiusdem dextera portus parua insula habetur, in qua maxima turris eat, quam in commune Graeci ac Latini ex ipsius rei usu Farum uocitauerunt, eo quod longe a nauigantibus uideatur, ut, priusquam in portum adpropinquent, nocturno maxime tempore terram finitimam sibi esse flammarum incendio cognoscant, ne tenebris decepti in scopulos incidant aut ne uestibuli limitem non queant conprehendere. Sunt itaque illic ministratores, per quos subiectis facibus ceterisque lignorum struibus adoletur ignis quasi terrae praenuntius et index portensium faucium, demonstrans ingrediendi angustias, undarum sinus et uestibuli anfractus, ne tenuis carina praestringat cautes et in ipso ingressu offendat inter opertos fluctibus scopulos. Itaque directum cursum paulisper inflecti oportet, ne caecis inlisa saxis ibi incurrat nauis periculum, <ubi speratur effugium periculorum). [*]( 1 oauiam P 2 sabministratur Br hora, sed erasa littera h Z r portue ora euasserit Br 3 difusio Br difusio Z 4 portus parua om. P 5 turris est quam om. P est turris Br in cõ mone P 6 ex ipsius forad corr. 2. m. Br uocitarunt YBr 7 ut prius om. P 8 maxime om. P finitimam terram Z 9 flammarum om. P agnon acant P in om. Br 10 incedant PY incedat corr. 2. m. Br Post incedant magna lacuna est in P compluribus foliis absdssis. Cum in extrema pagina multa liquore superfuso legi non iam possent, maxime in inferiore parte, scriptura multis locis obscuriore atramento et erassioribus litteris renouata est, quae eQt causa, cur nonnulla uerba interciderint nequeant Z 11 utique Br illi codd. illic Heges. o 12 faycibus corr. 2. m. Rr adaletur corr. 1. tll. Br 13 pronuntiet index Z & pronuntius, sed & expunctum est Br praenuntius Y et Heges. C protensium facium Z 14 anfra.tus corr. eadem manus Z 15 perstringant Y perstringat Z praestringat Br et Hege*. in om. Br n offendant i.ter Z 16 apertos Z scopulos corr. ex scopulas Br 17 oporteat codd. oportet Heges. sibi Y 18 ubi speratur effugium periculorum addidi ex Heges. p. 266, 39 ) Angustior enim aditus in portu, qui a dextera parte laterali artatur; a laeua uero <rupibus, quibus obstructum est sinistrum> latus portus. Circa insulam quoque instructae ingentis magnitudinis moles deiciuntur, ne adsiduo adsurgentis inpetu maris conlisa insulae cedant fundamenta atque uetere iniuria soluantur. Unde procul dubio fit, ut <inlidentibus se in partem insulae fluctibus et recurrentibus) in aduersum inter scrupeas rupes molesque disruptas canalis ille medius semper sit inquietus atque exasperato transitu periculosus fiat nauigiis ingressus.

Amplitudo autem portus stadiorum triginta patet dimensione, et quamuis maxima tempestate intus tutissimus est portus compensatione, . quia supra memoratis angustiis atque obiectu insulae a se maris repellit undas, quod per easdem portuensis oris angustias totius portus defenditur sinus, summouetur a tempestatibus, placidatur a fragoribus, per quos ingressus exasperatur. Nec inmerito uel tutamen uel magnitudo est portus huiusmodi, cum in eum, quae ad usum totius orbis proficiant, conuectari necessarium sit. Nam et populi innumerabiles eorundem locorum ad usum sui totius orbis expetunt commercia, et frugum regio ferax ceterorumque terrae [*]( 1 quia dextera Z qd dextera Y qui dextera Br qui a Heges. Cassett. quia a Heges. uulgo oritur Z aptatur Br uero] ergo Y rupibus quibus obstructum est sinistrum om. codd., addidi ex Hegesippo latus est portus Br latus portus est Y 5 insula Y 6 inlidentibus se in partem insulae fluctibus et recurrentibus addidi ex Heges. 7 aduerso codd. scropeas Z 9 nauis codd., emendaui ex Hegestppo ingressis Y 11 maxime Br tempestate fit Y tempestate sit Br est om. YBr fortasse: ut, quauis maxima tempestate (maxima quauis tempestate Heg.), sit intus tutissimus portus 12 conuersatione eodd.; correxi ex Heges. p. 266, 48 qua Y quae Br, quia Z et Heg. memoratas Br i h angustis corr. 2. m. Br 13 quam per os easdem corr. 2. m. Br 14 ljoris corr. eadem m. Z suique portus Z 16 est huiu9 portus modicum in eum YBr est portus huius modicum in eum Z est portas huiusmodi, cum in eum scripsi coll. Heg. p. 266, 51 17 qui Y T 18 proficiunt Z conuentari Y populi] propter Br 19 Qrbis corr. 2. m. Br 20 commertia ZBr numerum Br solus )

munerum uel negotiorum abundans totum frumento alit atque instruit necessariis mercibus orbem terrarum. Cui scilicet tali regioni, quae procul dubio pluuiarum indiga est, Nili inrigua spontaneos imbres ministrant, ubi utrumque arua temperat, hoc est caeli ubertas et terrae fecunditas, et ubi t opime nautis et agricolis solum usui commodum habetur. Hi nauigant, illi serunt, isti circumuehuntur nauigiis, illi excolunt sine aratro serentes, uiantes sine carpento. Distinctam fluentis cernas regionem et quasi quibusdam excelsam moenibus nauigiorum. Totis domicilia terris <uagantur>, quae Nili fluminis riparum marginibus ex utraque cohaerent parte. Nauigabilis enim est usque ad urbem, ut appellant, Elefantorum; ulterius nauem procedere cataractae, hoc est fluminales aquarum tolli, non sinunt, non defectu gurgitis, sed totius fluminis praecipitio et quadam ruina currentium aquarum.

Sancti igitur Arculfi relatio de Alexandriae situ et Nilo non discrepare conprobatur ab his, quae in aliorum libris scripta ex lectione cognouimus. De quibus quaedam breui textu excerpta in hac praesenti discriptione interposita inseruimus, hoc est de illius inportuositate urbis, de portuensi difficultate, [*]( 1 negotiatorum Br abnndans corr. ex abundant Z habundans Br uel alii atque, sed corr. 2. m. Br 2 necessaria Z mertibus Br 3 regioni corr. ex regione Z indigena Br nihil inrigua imbres ministrant spontaneos Z 4 temperet haec est Br 5 ubertas terrae Y upime Y opimene Br optime Z 6 usui] sui Br mirum in modum turbata et corrupta sunt uerba Hegesippi p. 265, 16: utrumque ei Nilus est, caeli ubertas terraeque fecnnditas. Arua temperat, solam opimat, nautis et agricolis iuxta nsui.\' hi corr. ex his Z om. Br i 7 fernnt Y circumuechuntur Y nauigis corr. 2. m. Br 8 carpentis Z distinatam Y distinctam ex -um corr. 2. m. Br 9 quasi Onl. Z eicelsa codd. 10 uagantur addidi coll.Heg.p. 265,21 niljili corr. 2.m.Br a fluminis corr. ex fluminili Z 11 utrgque corr. 2. m. Br parte coherent Y 12 appellent Br elefantorum corr. ex elifantorum Br on 13 katarecte Ykateracte Br 14 n;; defectu Z praecipiti YZ praecipitis Br praecipitio scripsi coli. Heg. p. 265, 23 18 de quibusdam Y 19 descriptione Y 20 inoportunitate Z uel portuensis deficultate Br )

de insula et turre in ea constructa, de Alexandriae inter mare et hostia fluminis Nili terminata positione et de ceteris.

Quae procul dubio causa facit, ut eiusdem ciuitatis locus, qui ita ex duabus coartatus partibus strangulatur, longo ualde et angusto tramitis spatio ab occasu in ortum protendatur, quod etiam Arculfi narratio demonstrat, qui, ut ipse refert, hora diei tertia coepit intrare ciuitatem mense octobri per longitudinem deambulans urbis et uix ante uespertinum tempus ad extremitatem longitudinis eius peruenire poterat. Haec longo ambitu murorum crebris insuper turribus conmunitorum per marginem fluminis et oram culpi maris ambitur conpositorum. Item de parte Aegypti aduentantibus et urbem intrantibus Alexandrinam ab aquilonali latere occurrit grandis ecclesia structurae, in qua Marcus euangelista in terra humatus iacet, cuius sepulchrum ante altare in orientali eiusdem quadrangulae loco ecclesiae memoria superposita marmoreis lapidibus constructa monstratur.

Haec itaque Alexandria, quae, priusquam ab Alexandro Magno in maius aucta aedificaretur, No, ut supra dictum est. uocitabatur, cui, ut superius descriptum est, hostium Nili fluminis cohaerens, quod Canopicum nominatur, Asiam cum Aegypto et Libyam disterminat. Ob cuius itaque Niloei fluminis inunda tionem Aegyptii excelsos aggeres circa ripas eius construunt, qui, si custodum neglegentia uel nimia aquarum eruptione [*]( du 1 turrae Y alaxandrie uel mare Br 2 possitione Br 3 proculbio corr. 2. m. Br facit] fuit Br 4 atran//gulatur Z longe Br 5 tramitis corr. ex transmitis Z ante occasu l. h erasa est Z orientem Y protenditur ZBr 6 quam etiam Br arculfi rasura corr. ex arculfus Br qui corr. ex quam Br 7 in mense Y octembri Z 9 uenire Br 11 oram corr. 2. m. ex oram Br conpositorum ambitur Y ambitu comp. Br 13 alexandriam Br ab propinquo latere Br 15 orientale Y 16 ecclesiae loco Y memoriae Z marmoreis, littera s 2. m. addita Br reliqua pars huius capituli deest Br, locus de crocodilis in fine tertii libri posiius est 19 No] nomen Ynon corr. ex nomen Z supra corr. ex super Z 20 descriptum est om. Y hostium, sed littera h erasa Z 21 canopecon Z canope cognominatur Y 22 libia Y libiam Z nili Br 23 aegyptiui Y 24 custodie Y )

rupti fuerint, subiacentes campos nequaquam rigant, sed obprimunt et populantur. Ob quam causam plurimi, qui plana Aegypti incolunt, ut sanctus refert Arculfus, qui eundem fluuium in Aegypto means saepe transmeauit, in domibus transuersis tabulis suffultis aquas supra inhabitant.

Corcodrilli, ut Arculfus refert, in Nilo fluuio aquaticae conmorantur quadrupedes bestiae non grandes, ualde edaces et in tantum ualidae, ut una etiam ex eis, si forte equum aut asinum uel bouem iuxta ripam fluminis herbas carpentem inuenire potuerit, subita inruptione emergens inuadat uel etiam animantis unum pedem mordens et sub aquas trahens penitus totum deuoret animal.