De Locis Santis

XXI. DE MONTE OLIVARVM.

Aliarum arborum genera exceptis uitibus et oliuis in monte Oliueti, ut refert sanctus Arculfus, raro repperiri possunt, segetes uero frumenti et ordei in eo ualde laete consurgunt; non enim brucosa, sed herbosa. et florida illius terrae qualitas demonstratur. [*]( 2 inhumati post iacentes Y inhumiti P faciei corr. 1. m. Br 4 titvlus deest in YZ De asperis et petroais locis hucusque in P XXII De aapeńs-Hamuhelis. XXIII De late-auccedentibna XXllII De latitudine et qualitate terrae illius Br 5 et usque] eiusque Br 7 VII trionem Z ad om. Y 8 armathea corr. 2. m. in ramathea Br post nominatur haec addit Br: terra ab hierusalem usque ad ciuitatem samuhelis lata (corr. in late 2. m.) patentibus et usque ad cesaream palestine occasum uersus succedentibus 9 per quem monstratur corr. eadem m. in per quae monstrantur Z pinosae PBr 10 tamnicam Y alter corr. ex aliter Z 12 cesariam P 13 respiciantur Y reperiantur Z asperaque Y 14 letiores oliuetis Br 15 latiores Y 16 titulm exstat in fY, deest in Z oliueti P XXV De monte Oliuarum. XXVI De loco dominicae ascensionis. XXVII Et de ecclesia in eo aedificata Br 17 in oliueti monte Br i 18 sanctus ille Br segates corr. eadem m. P 19 in ea ualle ZBr laetae YZ lateque Br 20 bruchosa Br )

XXII. DE ALTITVDINE ET QVALITATE TERRAE ILLIVS.

Altitudo autem eius aequalis esse altitudini Sionei montis uidetur, quamuis mons Sion ad montis Oliueti conparationem in geometricae demensionibus, latitudine uidelicet et longitudine, paruus et angustus esse uideatur. Inter hos duos montes uallis Iosaphat, de qua superius dictum est, media interiacet a septemtrionali plaga in australem porrecta partem.

XXIII. XXIIII. DE LOCO DOMINICAE ASCENSIONIS ET ECCLESIA IN EO AEDIFICATA.

In toto monte Oliueti nullus alius locus altior esse uidetur illo, de quo Dominus ad caelos ascendisse traditur, ubi grandis ecclesia stat rotunda ternas per circuitum cameratas habens porticus desuper tectas. Cuius uidelicet rotundae ecclesiae interior domus sine tecto et sine camera ad caelum sub aere nudo aperta patet, in cuius orientali parte altare sub angusto protectum tecto constructum extat. Ideo itaque interior illa domus cameram supra collocatam non habet, ut de illo loco, in quo postremum diuina institerant uestigia, cum in caelum Dominus in nube subleuatus est, uia semper aperta et ad aethera caelorum directa oculis in eodem loco exorantium pateat.

Nam cum haec, de qua nunc pauca commemorantur, basilica fabricaretur, idem locus uestigiorum Domini, ut alibi scriptum [*]( 23 Sulp. Seuer. Chron. II c. 83, 5 cf. Paulin. Nol. ep. XXXI ad Seoerum ) [*]( 2 Altitudo initium cap. XXII in YZ; non solum titulum, sed etiam numerum om. P altitudinis ionei montis Z montis sion altitudini llr 3 quamnis uidetur Br 4 geometriae PZ dimenBionibus Z 5 esse om. Z uidetflr P esse aequalis uideatur Br 7 recta Z 8 XXIII PYZ; tiiulus exstat in PY, numerus in Z, titulus et numerus deest in P aecclesiae P 9 in eo aedif.] eius PY 11 Ubi in PZ initium capituli XXIIII, cuius numerus ium argine scriptus est 12 stat ecclesia Br 13 porticos P 14 et camara omisso sine Br 17 camaram Br 18 postremo Z institerunt Y 19 sublatus Br seper P arta Br 20 exorantium in eodem loco Y 22 commemoraui partim in rasura ex commemoranda coir. Br 23 id est P )

repertum est, continuari pauimento cum reliqua stratorum parte non potuit, siquidem quaecumque adplicabantur, insolens humana suscipere terra respueret in ora adponentium excussis marmoribus. Quin etiam calcati deo pulueris adeo perenne documentum est, ut uestigia cernantur inpressa, et cum cotidie confluentium fides a Domino calcata diripiat, damnum tamen arena non sentit et eandem adhuc sui speciem ueluti inpressis signata uestigiis terra custodit.

In eodem igitur loco, ut sanctus refert Arculfus, sedulus eiusdem frequentator, aerea grandis per circuitum rota desuper explanata collocata est, cuius altitudo usque ad ceruicem haberi monstratur mensurata. In cuius medietate non parua patet pertusura, per quam desuper apertam uestigia pedum Domini plane et lucide inpressa in puluere demonstrantur. Illa quoque in rota ab occidentali parte quasi quaedam semper patet porta, ut per eam intrantes facile adire locum sacrati pulueris possint et per apertam desuper eiusdem rotae foramen de sacro puluere porrectis manibus particulas sumant.

Igitur nostri Arculfi de loco uestigiorum Domini narratio cum aliorum scriptis recte concordat, quod nec culmine domus nec aliquo speciali inferiore et uiciniore tegmine ullo quoque modo protegi potuerit, ut semper manifeste ab uniuersis eius frequentatoribus conspiciatur et dominicorum uestigia pedum in eiusdem loci puluere depicta clare demonstrentur. Haec enim eadem dominica uestigia ingentis claritudine lampadis [*]( r 1 est om. Br contenuam P stytorum CON. 1. m. Z 2 in solemniiB Z 3 adponentium reiecit Br excussis marm. om. Br 4 quin etiam] quo Z calcati littera a 2. m. superscnpta Br calcati a deo YZ, sed eonf. Sulp. Seu. I. c. 5 est documentum Br cernantur ex cernentur corr. 2. m. Br 6 domino omisso a Sulp. Seu. 7 area PYZ harena Br cf. Sulp. Seu. speciem sui Br inpraesis, sed corr. Z hinc presais Br 9 sanctus ut refert Br 10 per circuitum grandis Br pota, sed corr. Z 11 explananata Y uerticem Z 13 pertussura YBr per que Br 15 in rota] rotunda Br qua (in rasura) quedam Y 17 posint P 20 scribtis P quia Y que Br 21 speciale Y interiore Br quoque om. Z 22 poterit Z eius om. Z 24 eiusdem loci-uestigia om. Y 25 lampades Br )

supra eandem rotam in trocleis pendentis die et nocte flammantis inluminantur.

Illius itaque supra memoratae ecclesiae rotundae in occidentali parte bis quaternales superne fabrefactae habentur fenestrae ualuas habentes uitreas, quibus utique fenestris eiusdem numeri uicinae lampades intrinsecus e regione positae in funibus pendentes ardent, quae uidelicet lampades sic collocatae, ut unaquaeque lampas nec superius nec inferius pendeat, sed quasi adhaerens eidem fenestrae uideatur, cui interius e regione propinqua specialiter cernitur. Quarum utique lampadum in tantum claritas refulget, ut earum lumine quasi de superiore montis Oliueti loco coruscantium per uitrum habundanter effuso non tantum ea eiusdem montis pars, quae ad occasum uersus eidem adhaeret rotundae et lapideae basilicae, sed etiam ciuitatis Hierosolymae de ualle Iosaphat ascensus per quosdam gradus in altum sublimatus clare quamlibet in tenebrosis noctibus mirabiliter inlustretur et maior eiusdem pars urbis anterior e regione positae similiter eadem inluminetur claritudine. Haec fulgida et praedicabilis octenalium magnarum coruscatio lucernarum de monte sancto et de loco dominicae ascensionis noctu refulgentium maiorem, ut Arculfus refert, diuini amoris alacritatem credulorum respicientium cordibus infundit quendamque pauorem mentis cum ingenti interna conpunctione incutit.

Sed et hoc nobis non esse tacendum uidetur, quod saepe memoratus Arculfus de hac eadem rotunda ecclesia mihi [*]( 1 flammantes Br 3 rotundae ecclesiae YBr ocidentali Z 4 supernae Z fabricate Br 5 uitriaa P finistris P 9 eiusdem Hr finistrae P e regione posite Br 12 olineti montis YBr uitreum lY nitri Z habundanter codd. effuso ex effusio corr. 2. m. Br 13 non tamen YZ pars M rasura pro pars is Br ad om. YZBr 15 iosaphathP 16 grados P 18 anterius Y claritate P 19 choruscatio Br 20 de ante loco om. Br 21 ut sanctus refert Arculfus Br 22 alacritatem uel claritatem Br 22 respicitientium corr. 2. m. Z 25 haec P nobis om. Br 26 rotunda sancta Br )

diligentius interroganti retulit dicens: In anniuersaria diei dominicae ascensionis sollemnitate per omnes annos ualidissimi flaminis procella meridianis horis post peracta in eadem basilica sacrosancta missarum sollemnia forti impetu inruere in tantum solet, ut nullus hominum stare uel etiam sedere in illa ecclesia et uicinis ei locis quoquo possit modo, sed omnes tamdiu in terra prostratis uultibus superstrati iacent, donec illa terribilis procella pertranseat. Huius terrifici flatus causa facit, ut illa pars domus habere cameram non possit, quae supra locum inpressorum Domini uestigiorum, qui intra supradictae rotae medium foramen apertae monstratur, ad caelum semper patefacta appareat; nam quascunque materias desuper ad cameram conponendam, si quando humanae manus ars aedificare conabatur, supra memorati diuinitus emissa uenti ualiditas distruebat. De hac itaque formidabili procella sanctus Arculfus taliter nobis enarrauit, qui eadem hora, qua in die dominicae ascensionis ille ualidissimus inruit flatus, et ipse praesens in eadem ecclesia Oliueti interfuit montis. Cuius uidelicet rotundae ecclesiae figura uili quamuis pictura sic depicta declaratur, aereae nec non in eius medietate collocatae rotae formula hac discriptiuncula monstratur subiecta.

Sed et hoc etiam sancti Arculfi relatione didicimus, quod in eadem rotunda ecclesia ad consuetum octo supra memoratarum noctu intrinsecus refulgentium lucernarum prope innumerabiles in nocte festiua dominicae ascensionis aliae adici soleant lampades, quarum terribili et ammirabili coruscatione [*]( 1 diligenter Y interrogantis, sed corr. Z retullit, sed corr. Z anniuersarii P anniuersario Y 2 solemnitate Y per omne (corr. 2. m.) annum Br uallidissimi Z 3 flaminis Y eandem Z 5 post stare rasura unius litterae in Br 6 quoque (e in rasura) Br 9 camaram Br 10 intra] in terra Br 11 per medium aperte foramen Br 12 camaram Br 13 componendam, sed corr. P 14 emisa P destruebat Br 16 qui-ascensionis om. Br 20 aere nec non in equis Br formule rote Br 22 relatione arculfi P 23 VIII lampadarum supra memoratarum Y 25 festiua] uestigia Z 26 solent Y admirabili PZ cboruscatione Br )

per uitreas fenestrarum ualuas habundanter effusa mons Oliueti non solum inluminari, sed etiam ardere totus uidetur totaque ciuitas inlustrari in humiliore et uicino sita loco.

XXV. DE SEPVLCHRO LAZARI ET ECCLESIA SVPER ILLVD AEDIFICATA.

Arculfus sanctorum supra memoratorum frequentator locorum quendam Bethaniae campulum magna oliuarum silua circumdatum uisitauit.

XXVI. DE MONASTERIO EIDEM ADHAERENTE.

Ubi grande inest monasterium et grandis basilica supra illam aedificata speluncam, de qua Dominus quadriduanum mortuum suscitauit Lazarum.

XXVII. DE ECCLESIA AD DEXTERAM BETHANIAE PARTEM CONSTRVCTA.

De alia celebriore ecclesia ad australem Bethaniae partem in eo montis Oliueti loco fundata, in quo Dominus ad discipulos habuisse sermonem dicitur, breuiter scribendum arbitramur. Hinc non neglegenter inquirendum est, qualem sermonem et quo tempore uel ad quas speciales personas discipulorum Dominus sit locutus. Quae tria, si trium euangelia scriptorum aperire uoluerimus, Matthaei, Marci, Lucae, nobis manifeste clarebunt, qui de sermonis qualitate concinentes loquuntur; de loco ipsius conuentionis nemo dubitare poterit [*]( 1 fenestrarum om. Br finistrarum P ualbas P uallas Z habundanter expuncta 2. m. I. h Z 3 uicina Br loca corr. 2. m. ex loco Br ■ 4 XXIV Y XXVIII et XXVIIII Br titulus deest Z de sepulchro Lazari hucusque titulus in PY XXVIII De sepulchro Lazari et ecclesia super illud constructa. XXVIIII De monasterio eidem adherente Br 9 titulus deest in codicibus, sed PBr initium capitis numero in margine ascripto signauerunt 11 quatriduanum YBr 13 XXV Y XXVI Z XXX Br titulus tantum in Br 17 discipulos suos Br 20 euangeliorum scriptores Y 21 mathei (sic semper) codd. matheum marcum lucam YBr 22 clarebit Br concinnentes PY continentes Br 23 locuntur Br )

et de sermonis forma, qui Matthaei euangelium legit, ubi de Domino ipse commemorat euangelista dicens: Sedente autem eo super montem Oliueti accesserunt ad eum discipuli secreto dicentes: Dic nobis, quando haec erunt? Et quod signum aduentus tui et consummationis saeculi? De personis interrogantium hic Matthaeus tacuit, sed Marcus non tacet, qui ita scribit dicens: Interrogabant eum separatim- 1\'atim Petrus et Iacobus et Iohannes et Andreas. Quibus interrogantibus respondens qualitatem habiti sermonis iuxta tres superius commemoratos euangelistas ostendit ita dicendo: Videte, ne quis uos seducat. Multi enim uenient in nomine meo dicentes, quia ego sum Christus, et cetera sequentia de nouissimis temporibus et saeculi consummatione, quae Matthaeus prolixo sermone prosequitur usque ad eum locum, quo et de tempore huius manifeste idem euangelista ex uerbis Domini protracti sermonis ostendit ita dicens: Et factum est, cum consummasset Iesus sermones hos omnes, dixit discipulis suis: Scitis, quia post biduum pascha fiet et filius hominis tradetur, ut crucifigatur et cetera. Aperte ergo ostenditur Dominum in die quartae feriae biduo restante usque ad primam azymorum diem, quae dicitur pascha, supra commemoratum sermonem prolixum ad interrogantes fuisse locutum quatuor supradictos discipulos. In loco itaque habiti illius sermonis superius memorata [*](2 Matth. 24, 3 7 Marc. 13,3 11 Marc. 18,6.6 17 Matth. 26,1.2 ro ) [*](1 de ante sermonis om. Br forma] styma P 6 intergantiam corr. 2. m. Z 7 tacuit Z scribens dicit P 8 iacob iohannes Y 9 qui interrogantibus Br habaiP 10 supra YZBr inemoratoa ZBr 12Christus om. YBr 14 quod mathens Y 15 et tempus Br huius protracti sermonis sxc posuit YBr 16 ita om. Br 17 scribens YBr 18 discipulis-cetera om. Br 19 et ante filius om. Z tratf Y crucificatnr P 20 quarta feria Br 21 feriae biduo om. P primum Br azimoram codd. diem om. ZBr 22 qus P dicitur pascha om. P memoratum Z prolixum sermonem YBr 23 ad om. P rogantes P ad quattuor uoce ad 2. m. superscripta Br apostolos P 24 itaque ab illius; post ab lacuna nonnullarum litteraru m P memoratae Y ) ob recordationem fundata ecclesia in magna habetur honorificentia.

Hucusque de locis sanctis Hierosolymitanae ciuitatis et montis Sion montisque Oliueti et uallis Iosaphat interiacentis iuxta sancti Arculfi eorundem frequentatoris locorum certam narrationem sufficiat descripsisse.