Ab urbe condita

moleste antea ferebat miles se suo sumptu operam rei publicae praebere; gaudebat idem partem anni se agrum suum colere, quaerere, unde domi militiaeque se ac suos tueri posset;

gaudet nunc fructui sibi rem publicam esse et laetus stipendium accipit; aequo igitur animo patiatur se ab domo ac re familiari, cui gravis inpensa non est, paulo diutius abesse.

an, si ad calculos eum res publica vocet, non merito dicat: “annua aera habes, annuam operam ede; an tu aecum censes militia semenstri solidum te stipendium accipere?”

invitus in hac parte orationis, Quirites, moror; sic enim agere debent, qui mercennario milite utuntur; nos tamquam cum civibus agere

aut non suscipi bellum oportuit aut geri pro dignitate populi Romani et perfici quam primum oportet.

perficietur autem, si urgemus obsessos, si non ante abscedimus, quam spei nostrae finem captis Veis inposuerimus. si hercules nulla alia causa, ipsa indignitas perseverantiam inponere debuit.

decem quondam annos urbs oppugnata est ob unam mulierem ab universa Graecia quam procul ab domo? quot terras, quot maria distans?

nos intra vicensimum lapidem in conspectu prope urbis nostrae annuam oppugnationem perferre scilicet quia levis causa belli est nec satis quicquam iusti doloris est, quod nos ad perseverandum stimulet.

septiens rebellarunt; in pace numquam fida fuerunt; agros nostros miliens depopulati sunt; Fidenates deficere a nobis coegerunt; colonos nostros ibi interfecerunt;

auctores fuere contra ius caedis inpiae legatorum nostrorum; Etruriam omnem adversus nos concitare voluerunt hodieque id moliuntur; res repetentis legatos nostros haud procul afuit quin violarent.

cum his molliter et per dilationes bellum geri oportet? si nos tam iustum odium nihil movet, ne quidem, oro vos, movent?

operibus ingentibus saepta urbs est, quibus intra muros coercetur hostis; agrum non coluit, et culta evastata sunt bello;

si reducimus exercitum, quis est, qui dubitet illos non a cupiditate solum ulciscendi, sed etiam necessitate inposita ex alieno praedandi, cum sua amiserint, agrum nostrum invasuros? non differimus igitur bellum isto consilio, sed intra fines nostros accipimus.

quid? illud, quod proprie ad milites pertinet, quibus boni tribuni plebis olim stipendium extorquere voluerunt, nunc consultum repente volunt, quale est?