Res Rustica

Haec enim et his similia magis scrutantium rerum naturae latebras, quam rusticorum est inquirere. Studiosis quoque literarum gratiora sunt ista in otio legentibus, quam negotiosis agricolis: quoniam neque in opere neque in re familiari quidquam iuvant.

Quare revertamur ad ea, quae alveorum cultoribus magis apta sunt quot 1 genera sunt apium et quid 2 ex his optimum.3 Peripateticae sectae conditor Aristoteles in iis libris, quos de animalibus conscripsit, apium 4 examinum genera complura demonstrat, earumque alias 5 vastas sed glomerosas, [*](quot SA2: quod A1. ) [*](quid scripsi: quod A: quot S. ) [*](quot—optimum om. ac. ) [*](apium sive c: om. SAa. ) [*](aliaque SAac. a Son of Apollo and Cyrene, also said to have planted the first olive-tree. b Cea, or in Greek Ceos, an island, one of the Cyclades, near Cape Sunium. c A mountain in Attica near Athens. d Mythical king of Athens. )

alias [*]()magis exiguas, nec tam rotundas, sed obesas tamen et latas, coloris meliusculi: nonnullas [*]()minimas gracilesque, et acuti alvi, ex aureolo varias atque leves: eiusque [*]()auctoritatem sequens Vergilius, maxime probat parvulas, oblongas, leves, nitidas, Ardentes auro, et paribus lita corpora guttis, moribus etiam placidis. Nam quanto grandior apis, atque etiam rotundior, tanto peior.

Si vero saevior, maxime pessima est. Sed tamen iracundia notae melioris apium facile delenitur [*]()assiduo interventu eorum qui curant.[*]()Nam cum saepius tradantur,[*]()celerius mansuescunt, durantque si diligenter excultae sunt, in annos decem; nec ullum examen hanc [*]()aetatem potest excedere, quamvis in demor-tuarum locum quotannis pullos substituant. Nam fere decimo ad internecionem anno gens universa totius alvei consumitur.

Itaque ne hoc in toto fiat apiario, semper propaganda erit soboles, observandumque vere cum se nova profundent examina, ut excipiantur, et domiciliorum numerus augeatur. Nam saepe morbis intercipiuntur, quibus quemadmodum mederi oportet, suo loco dicetur. [*](alias Aac: alia S. ) [*](aeque ac: neque SA. ) [*](fusci SA: infusci ac. ) [*](alia SA: alas a: alias c. ) [*](nonnullas ac: nonnulla SA. ) [*](eiusque ac: eius SA. ) [*](delenitur scripsi: delinitur ac: denitur SA. ) [*](curant ac: currant AS. ) [*](tractantur ac: tractatur SA. ) [*](hanc Aac: hac S. )

Interim per has notas, quas iam diximus, probatis apibus destinari debent pabulationes, eaeque sint secretissimae, et ut1 noster praecipit Maro, viduae 2 pecudibus, aprico et minime procelloso caeli statu: Quo neque sit ventis aditus; nam pabula venti Ferre domum prohibent: neque oves haedique petulci Floribus insultent, aut errans bucula campo Decutiat rorem, et surgentes atterat herbas.

Eademque regio fecunda sit fruticis exigui, et maxime thymi aut origani, tum etiam thymbrae, vel nostratis cunilae, quam satureiam [*]()rustici vocant. Post haec frequens sit incrementi maioris surculus, ut rosmarinus,[*]()et utraque cytisus. Est enim sativa et altera suae spontis. Itemque semper virens pinus, et minor ilex: nam prolixior ab omnibus improbatur. Ederae quoque non propter bonitatem recipiuntur,

sed quia praebent plurimum mellis. Arborum [*]()vero sunt probatissimae, rutila atque alba ziziphus, nec minus tamarices,[*]()tum etiam amygdalae, persicique, ac pyri, denique pomiferarum pleraeque, ne singulis immorer. Ac silvestrium commodissime faciunt glandifera robora, quin etiam terebinthus, nec dissimilis huic lentiscus [*]()ac tiliae. Solae [*]()ex omnibus nocentes [*](ut et SAac. ) [*](viduae ac: vide SA. ) [*](satureiam ac: satyram etiam S: satyratis A. ) [*](marinum SAac. ) [*](arborum SAa: arbores c. ) [*](tamarices edd.: amaracus SAac. ) [*](post lentiscus add. et odorata cedrus Aac: om. S. ) [*](solae A: sole ac: sola S. )

taxi repudiantur. Mille praeterea semina vel crudo cespite virentia, vel subacta sulco, flores amicissimos apibus creant, ut sunt in virgineo [*]()solo frutices amelli, caules acanthini, scapus asphodeli, gladiolus narcissi. At in hortensi lira consita nitent candida lilia, nec his sordidiora leucoia,[*]()tum puniceae [*]()rosae luteolaeque, et Sarranae violae, nec minus caelestis luminis hyacinthus, Corycius item Siculusque bulbus croci deponitur, qui coloret odoretque mella.[*]()Iam vero notae vilioris innumerabiles nascuntur herbae cultis atque pascuis regionibus, quae favorum ceras exuberant:

ut vulgares lapsanae, nec his pretiosior armoracia, rapistrique olus, et intubi silvestris ac nigri papaveris flores, tum agrestis pastinaca, et eiusdem nominis edomita, quam Graeci σταφυλῖνον [*]()

vocant. Verum ex cunctis, quae proposui, quaeque omisi temporis [*]()compendia sequens (nam inexputabilis erat numerus) [*]()saporis praecipui mella reddit thymus.[*]()Eximio deinde proximum thymbra, serpyllumque et origanum. Tertiae notae, sed adhuc generosae, marinus [*]()ros et nostras cunila, quam dixi satureiam. Mediocris deinde gustus tamaricis [*]()ac ziziphi flores, reliquaque, quae [*]()proposuimus, cibaria.

Sed ex sordidis deterrimae notae mel habetur[*]() [*](virgineo SAac: irriguo edd. ) [*](sordidiora leucoia ac (in marg. A): sordido la reucolatum SA. ) [*](puniceae edd.: punice SAac. ) [*](mella ac (in marg. A): om. S. ) [*](σταφυλῖνον A marg.: σταφυαει non A: σταφυλει non S. ) [*](temporis c: temporum SAa. ) [*](erat numerus ac: et cnumcri SA. ) [*](thymus ac: thymum SA. ) [*](marinum SAac. ) [*](tamaricis edd.: amarachinia SA: amaranchini ac. ) [*](reliqua quae SAa: reliquaque c. ) [*]( habetur c: habentur SAa. )

Sedes apium collocanda est contra brumalem meridiem procul a tumultu, et coetu hominum ac pecudum, nec calido loco, nec frigido: nam utraque re infestantur. Haec autem sit ima parte vallis, et ut vacuae cum prodeunt pabulatum apes, facilius editioribus advolent, et collectis utensilibus cum onere per proclivia non aegre devolent. Si villae situs ita competit, non est dubitandum quin aedificio iunctum apiarium maceria circum-demus, sed in ea parte, quae tetris latrinae sterquiliniique et a balinei libera est odoribus.

Verum [*]()si positio repugnabit, nec maxima tamen incommoda congruent,[*]()sic quoque magis expediet sub oculis domini esse apiarium. Sin autem cuncta fuerint inimica, certe vicina vallis occupetur, quo saepius descendere non sit grave possidenti. Nam res ista maximam fidem desiderat; quae quoniam rarissima est, interventu domini tutius custoditur. Neque ea [*](arbusto SAac. ) [*](post oleribus add. et stercorosis herbis a: om. SA: et stercoris herbis c (in marg.) A. ) [*](verum A2ac: vel et S: vellet A1. ) [*](congruent A2oc: congluent SA1. )