Res Rustica

Ultima est conditio stratarum vitium, quae ab enata stirpe confestim velut proiectae per humum porriguntur. Omnium autem sationis fere eadem est conditio. Nam vel scrobe vel sulco semina deponuntur, quoniam pastinationis expertes sunt exterarum gentium agricolae: quae tamen ipsa paene supervacua est his locis quibus solum putre et per se resolutum est: namque hoc imitamur arando, ut ait Vergilius, id est etiam pastinando.

Itaque Campania, cum vicinum ex nobis capere possit exemplum, non utitur hac molitione terrae quia facilitas eius soli minorem operam desiderat. Sicubi autem densior ager provincialis rustici [*]()maiorem poscit impensam, quod nos pastinando efficimus, ille sulco facto consequitur, ut laxius subacto solo deponat semina.

Sed ut singula earum quae proposui vinearum genera persequar, praedictum ordinem repetam. Vitis quae sine adminiculo suis viribus consistit, solutiore terra, scrobe; densiore, sulco ponenda est. Sed et scrobes et sulci plurimum prosunt, si in locis temperatis,4 in quibus aestas non est praefervida, ante annum fiant, quam vineta conserantur.5 Soli [*](circumvinctae SAac: circummunitae edd. ) [*](flectuntur c: flectentur SAa. ) [*](provincialem rusticum SAac: provincialis rustici edd. ) [*](temperatis a: tempatis c: terrae spatio S: prae spatio A. ) [*](ante—conserantur om. SA. a Georg. II. 184. b pastinare is to dig with a pastinum, a fork. )

Si ante annum fiant, quam vinea conseratur, scrobis [*]()in longitudinem altitudinemque defossus tripedaneus abunde est, latitudine tamen bipedanea: vel si quaterna pedum spatia inter ordines relicturi sumus, commodius habetur eandem quoquo versus dare mensuram scrobibus, non amplius tamen quam in tres pedes altitudinis depressis. Ceterum quattuor angulis semina applicabuntur subiecta minuta terra, et ita scrobes adobruentur.

Sed de spatiis ordinum eatenus praecipiendum habemus, ut intelligant agricolae, sive aratro vineas culturi sint, laxiora interordinia relinquenda, sive bidentibus, angustiora: sed neque spatiosiora quam decem pedum, neque contractiora quam quattuor. Multi tamen ordines ita disponunt, ut per rectam lineam binos pedes aut ut plurimum, ternos inter semina relinquant, transversa rursus laxiora spatia faciant,[*]()per quae vel fossor vel arator incedat.

Sationis autem cura non alia debet esse, quam quae tradita est a me tertio volumine. Unum tamen huic consitioni Mago Carthaginiensis adicit,[*]()ut semina ita deponantur, ne protinus totus scrobis terra compleatur, sed dimidia fere pars eius sequente biennio paulatim adaequetur. Sic enim putat vitem cogi [*](si ante annum fiant post exploranda est add. SA. ) [*](scrobis SA: scrobibus ac. ) [*](faciant ac: fiat SA. ) [*](adicit Aac: adigit S. a Two-pronged instruments. b Chapters 14-16. )

Quare utilius [*]()existimo, repleri quidem scrobes stirpe deposita, sed cum semina comprehenderint, statim [*]()post aequinoctium autumnale debere diligenter atque alte ablaqueari, et recisis radiculis, si quas in summo solo citaverint, post paucos dies obrui.[*]()Sic enim utrumque incommodum vitabitur, ut nec radices in superiorem partem evocentur, neque immodicis pluviis parum valida vexentur semina.

Ubi vero iam corroborata fuerint,[*]()nihil dubium est, quin caelestibus aquis plurimum iuventus Itaque locis, quibus clementia hiemis permittit, adapertas vites relinquere et tota hieme ablaqueatas habere eas conveniet. De qualitate autem seminum inter auctores non convenit. Alii malleolo [*]()protinus conseri vineam melius existimant, alii viviradice: de qua re quid sentiam, iam superioribus professus sum.

Et nunc tamen hoc adicio, esse quosdam agros, in quibus non aeque bene translata semina quam immota respon- [*](semiplenis ac: semipleni SA. ) [*](nimius ac: seminis A: om. S. ) [*](quare utilius ac: quarum et ilius SA. ) [*](comprehenderint statim ac: om. SA. ) [*](obrui SA: adobrui ac. ) [*](corroborata fuerint Pontedera: corroboraverint ac: comprobaverunt SA. ) [*](malleolo ac: malleoli SA. a ablaqueare is to dig round a plant so as to make a shallow furrow to hold water. b Book III. 14. 2. )

radicem,[*]()formare sic convenit, ut vitis sine pedamine consistat. Hoc autem protinus effici non potest. Nam nisi adminiculum tenerae viti [*]()atque infirmae [*]()contribueris, prorepens pampinus terrae se applicabit.[*]()Itaque posito semini arundo adnectitur, quae velut infantiam eius tueatur atque educet, producatque in tantam staturam, quantam permittit agricola. Ea porro non debet esse sublimis: nam usque in sesqui-