Res Rustica

Huc accedunt semisses usurarum sestertia tria milia et quadringenti octoginta nummi biennii temporis, quo velut infantia vinearum cessat a fructu. Fit in assem summa sortis et usurarum triginta duorum milium quadringentorum octoginta nummorum. Quod quasi nomen si ut faenerator cum debitore ita rusticus cum vineis suis fecerit, eius summae ut in perpetuum praedictam usuram semissium dominus constituat, percipere [*]()debet in annos singulos mille nongentos [*]()quinquaginta sestertios nummos; qua computatione vincit tamen reditus septem iugerum, secundum opinionem Graecini, usuram triginta duorum milium quadringentorum [*](diligenter ratiocinatior SA1: diligenter ratiocinatio Sobel. ) [*](videre et id SA1: videt et id c. ) [*](sit licet SAa. ) [*](septem edd.: octo SAacM, vett. edd. ) [*](tamen SAacM, vett. edd.: tum vulgo. ) [*](praecipere c. ) [*](noningentos ac. )

octoginta nummorum. Quippe ut deterrimi generis sint vineae, tamen si cultae, singulos utique culleos vini singula earum iugera peraequabunt; utque trecentis nummis quadragenae urnae veneant, [*]()quod minimum pretium est annonae, consummant tamen septem cullei sestertia duo milia et centum nummos:

ea porro summa excedit usuram semissium. Atque hic calculus quem posuimus, Graecini rationem continet. Sed nos exstirpanda vineta censemus, quorum singula iugera minus quam ternos culleos praebent. Et adhuc tamen sic computavimus, quasi nullae sint viviradices, quae de pastinato eximantur; cum sola ea res omnem impensam terreni pretio suo liberet, si modo non provincialis sed Italicus ager est.

Neque id cuiquam [*]()dubium esse debet, cum et nostram et Iulii Attici rationem dispexerit.[*]()Nos iam [*]()enim vicena milia malleorum per vineae iugerum inter ordines pangimus. Ille minus quattuor milibus deponit: cuius ut vincat ratio, nullus tamen vel iniquissimus locus non maiorem quaestum reddet quam acceperit impensam;

siquidem, ut cultoris neglegentia sex milia seminum intereant,[*]()reliqua tamen decem milia tribus milibus nummorum libenter et cum lucro redemptorum erunt.[*]()Quae summa tertia parte superat duo milia sestertiorum, quanti constare iugerum vinearum praediximus; quamquam nostra cura in tantum iam processit, ut non inviti [*](teneant c. ) [*](cuiquam om. SA, sed add. in marg. A. ) [*](dispexerit SAacM, et plerique: dispunxerit Schn. ) [*](iam om. SA1. ) [*](ingerunt acM, et in marg. A. ) [*](redemptorum erunt SA1, Schn.:redemptor emerit A2acM, ei plerique. a Rooted cuttings. b See Chap. 6. sec. 3, below. )

Sed vix istud alius praestiterit. Nam nec quisquam nobis facile crediderit tantam in agellis esse nostris abundantiam vini quantam tu, Silvine, novisti. Mediocre itaque vulgatumque pretium viviradicis posui, quo celerius nullo dissentiente perduci possent in nostram sententiam, qui propter ignorantiam genus hoc agricolationis reformidant.

Sive ergo pastinationis reditus seu futurarum spes vindemiarum cohortari nos debet ad positionem vinearum. Quas quoniam docuimus rationis esse conserere, nunc institutionis earum praecepta dabimus.

Cui vineta facere cordi est, praecipue caveat ne alienae potius curae quam suae credere velit, neve mercetur viviradicem. Sed genus surculi 3 probatissimum domi conserat, faciatque vitiarium ex quo possit agrum vineis vestire. Nam quae peregrina 4 ex diversa regione semina transferuntur, minus sunt familiaria nostro solo quam vernacula; eoque velut alienigena reformidant mutatam caeli locique positionem.

Sed nec certam generositatis fidem pollicentur, cum sit incertum, an is, qui conseruerit ea, diligenter exploratum probatumque genus surculi deposuerit. Quamobrem biennii spatium longum esse minime existimandum est, intra [*](sescenis S: sexcenis Aac: sexenis M: sexcentis vulgo. ) [*](singulis SAa, vett. edd.: singuli c. ) [*](surculis S (ait. s expunet.) A. )

Post haec deinde meminerit accurate locum vineis eligere; de quo cum iudicaverit, maximam diligentiam sciat adhibendam pastinationi. Quam cum peregerit, non minore cura vitem conserat, et cum posuerit [*]()summa sedulitate culturae serviat; id enim quasi caput et columen est impensarum, quoniam in eo consistit, melius an sequius terrae mandaverit paterfamilias pecuniam quam [*]()in otio tractare. Igitur unum quodque eorum quae [*]()proposui, suo iam persequar ordine.

Vitiarium neque ieiuna terra neque uliginosa faciendum est, sucosa tamen ac mediocri potius quam pingui; tametsi fere omnes auctores huic rei laetissimum locum destinaverunt. Quod ego minime reor esse pro agricola; nam depositae stirpes4 valido solo, quamvis celeriter comprehendant atque prosiliant, tamen cum sunt viviradices factae, si in peius5 transferantur, retorrescunt nec adolescere queunt.

Prudentis autem coloni est ex deteriori terra potius in meliorem, quam ex meliore in deteriorem transferre. Propter quod mediocritas in electione loci maxime probatur, quoniam in confinio boni malique posita est. Sive enim postmodum necessitas postulaverit[*]()tempestiva semina ieiuno [*](seruerit acM, ei in marg. A. ) [*](quam om. SAacM, vett. edd. ) [*](quod S. ) [*](spinae SA1. ) [*](si in peius] si impetus SA: sint priusquam c, edd. ante Gesn.: et fractae sunt priusquam in marg. A: et fractae priusquam M. ) [*](postulat SA1: postularit A2a. )

Rursus tenuissimo solo vicarium facere minime rationis est, quoniam malleolorum pars maior deperit, et quae superest, tarde fit idonea translationi. Ergo mediocris et modice siccus ager vitiario [*]()est aptissimus; isque bipalio prius subigi debet, quae est altitudo pastinationis, [*]()cum in duos pedes et semissem convertitur humus; ac deinde tripedaneis relictis spatiis, per quae semina excolantur, in singulis ordinibus, qui ducenos quadragenos pedes obtinent,[*]()sesceni [*]()malleoli pangendi sunt.

Is numerus consummat per totum iugerum seminum milia quattuor et viginti.[*]()Verum hanc curam praevenit inquisitio et electio malleolorum. Nam ut saepe iam rettuli, quasi fundamentum est praedictae rei, probatissimum genus stirpis deponere.

Sed electio dupliciter facienda est; non enim solum fecundam esse matrem satis est, ex qua semina petuntur, sed adhibenda ratio est subtilior, ut ex his partibus trunci sumantur, quae et genitales sunt et maxime fertiles.Vitis autem fecunda,

ciuus pro- [*](sentiunt SAac, vett. edd. ) [*](materia SAacM, vett. edd.: terra vulgo. ) [*](seminari SA, sed vitiario in marg. A. ) [*](pastionis S. ) [*](optime (optinent in marg. A) SAa. ) [*](sexceni ac, et in marg. A: sexeni M: septeni SA: sex-centeni plerique edd.: octogeni Schn. ) [*](milia quattuor (quatuor ac) et viginti SAacM, plerique edd.: millia tria et ducenta Schn. a The bipalium had a cross-bar fitted to the handle at some distance above the blade, which allowed the spade to be pushed )

Malleolus autem novellus est palmes innatus prioris anni flagello, cognominatusque ad similitudinem,[*]()quod in ea parte, qua [*]()deciditur ex vetere sarmento, prominens utrimque mallei speciem praebet. Hunc ex fecundissima stirpe [*]()legendum censemus omni tempore quo vineae putantur, ac super terram gemmis tribus vel quattuor extantibus diligenter obruendum loco modice umido non uliginoso; dum tamen antiquissimum sit considerare ne vitis, ex qua is sumitur, ancipitem floris habeat eventum, ne difficulter acinus [*]()ingrandescat, ne aut praecoquem [*]()aut serae maturitatis fructum adferat. Nam illa volucribus, [*](accidere frequentis SA1. ) [*](vite c. ) [*](etiam me dura virgo SA: etiam in dura virga a. ) [*](aliquis SA. ) [*](nec totum fructum SA. ) [*](a similitudine rei acM, et vulgo ante Schn. ) [*](qua S, Schn.: quae A, et vulgo: que acM. ) [*](statione SA. ) [*](acinis SAc. ) [*](praecoquis SAc: percoquis a. )

haec etiam tempestatibus hiemis infestatur. Tale porro genus non una [*]()comprobatur vindemia; potest enim vel anni proventu vel aliis de causis etiam naturaliter infecunda vitis semel exuberare. Sed ubi plurium [*]()velut emeritis annorum stipendiis fides surculo constitit, nihil dubitandum est de fecunditate. Nec tamen ultra quadriennium talis extenditur inquisitio; id enim tempus fere virentium generositatem declarat,[*]()quo sol in eandem partem signiferi per eosdem[*]()numeros redit, per quos cursus sui principium ceperat.[*]()Quem circuitum meatus dierum integrorum mille quadringentorum sexaginta unius ἀποκατάστασιν [*]()vocant studiosi rerum caelestium.

Sed certum habeo, P. Silvine, iamdudum te tacitum requirere cuius generis sit ista fecunda vitis, quam nos tam accurate describimus, anne 7 de his aliqua significetur, quae vulgo nunc8 habentur feracissimae. Plurimi namque Bituricam, multi Spioniam, quidam Basilicam, non nulli Arcelacam laudibus efferunt.

Nos quoque [*]()haec genera testimonio nostro non fraudamus,[*]()sunt enim largissimi vim; sed proposuimus docere vineas eius modi conserere, quae nec minus uberes fructus praedictis generibus adferant, et sint pretiosi saporis, velut [*](non una] naturae SA. ) [*](plurium Ald., Schn.: plurimis SAa, Gesn.: pluribus cM. ) [*](desiderat a. ) [*](signiferi per eosdem] signifer eosdem SA: signi per eosdem acM. ) [*](coeperat A, et vulgo ante Schn. ) [*](graec. om. spat, relict. acM, deinde id est (in abbr.) reversionem vocant a. ) [*](ac ne A, Ald., Gesn.: ne a. ) [*](non cM, Ald., Gesn. ) [*](efferunt. Nos quoque om. SA. ) [*]( sic acM: non fraudamus om. SA: non fraudamus testimonio nostro vulgo. )