Res Rustica

Vitis autem vel ad escam vel ad defusionem 7 deponitur. Ad escam non expedit instituere vineta, nisi cum tam suburbanus est ager, ut ratio postulet inconditum fructum mercantibus velut pomum vendere. Quae cum talis est conditio, maxime praecoques et duracinae, tum denique Purpureae et Bumasti, Dactylique et Rhodiae, Libycae quoque et Cerauniae; [*](tubicine a. ) [*](prohibetur aM. ) [*](nivale Sa, vett. edd.: in valle c: nequẽ vale A: hyemale M: glaciale vulgo. ) [*](aestivosum A, vett. edd.: estivosum ac. ) [*](pluvioso SA, vett. edd.: pluvio acM, Ald., Gesn., Schn. ) [*](per flatum odii colonique A. ) [*](sic SA, Schn.: ad effusionem acM, et vulgo. )

nec solum quae iucunditate saporis, verum etiam quae specie commendari possint,[*]()conseri debent, ut Stephanitae, ut Tripedaneae, ut Unciariae, ut Cydonitae; item quarum uvae temporibus hiemis durabiles vasis conduntur, ut Venuculae, ut nuper in hos usus exploratae Numisianae.

At ubi vino consulimus, vitis eligitur, quae et in fructu valet et in materia, quod alterum ad reditus coloni, alterum ad diuturnitatem stirpis plurimum confert.

Sed ea tum praecipua est, si nec nimis [*]()celeriter frondet, et primo quoque tempore deflorescit, nec nimis [*]()tarde mitescit; quin etiam pruinas et caliginem et carbunculum facile propulsat, eademque nec imbribus putrescit,[*]()nec siccitatibus abolescit.

Talis nobis eligatur vel mediocriter fecunda, si modo is locus habetur, in quo gustus nobilis pretiosusque fluit; nam si sordidus aut vilis est, feracissimam quamque serere conducit, ut multiplicatione frugum reditus augeatur.

Fere autem omni statu locorum campestria largius vinum sed iucundius adferunt collina; quae tamen ipsa modico statu caeli magis exuberant Aquiloni prona, sed [*]()sunt generosiora sub Austro. [*](possunt S. ) [*](minus SAc, vett. edd. ) [*](minus c. ) [*]( harescit SA. ) [*](pronas et SAa. )

Nec dubium, quin sit ea nonnullarum vitium natura, ut pro locorum situ bonitate vini modo vincant modo superentur.[*]()Solae traduntur Amineae excepto caeli statu nimis frigido ubicumque sint, etiam si degenerem:, sibi comparatae, magis aut minus probi gustus vina praebere, et ceteras omnis sapore praecedere.

Eae [*]()cum sint unius nominis, non unam speciem gerunt. Duas germanas cognovimus, quarum minor ocius et melius deflorescit, habilis arbori nec non iugo: illic pinguem terram, hic mediocrem desiderat, longeque praecedit maiorem,

quia et imbres et ventos fortius patitur. Nam maior celeriter in flore corrumpitur, et magis in iugis quam in arboribus. Ideoque non est [*]()vineis apta, vix etiam arbusto, nisi praepingui et vivida [*]()terra; nam nec mediocri valet, multoque minus in exili. Prolixarum frequentia materiarum foliorumque et uvarum et acinorum [*]()magnitudine dignoscitur, internodiis quoque rarior. Largis fructibus a minore superatur, gustu non vincitur.Et hae quidem utrae- [*](sic vett. edd., Schn.: vincat (vincant a) modo superetur SAacM, Ald., Gesn. ) [*](Ea SAacM. ) [*](est in Aac, vett. edd. ) [*](vivida SAacM, Schn. in not., Sobel: uivida vel humida plerique. ) [*](et acinorum om. SA. a Highly praised by all authorities; but see especially Chap. 9, below, and Pliny, N.H. XIV. 21-22. Isidore (Orig. XVII. 5. 18) says that it is called Aminean quasi sine mineo, id est sine rubore, producing a white wine. )

que Amineae. Verum et aliae duae geminae ab eo quod duplices uvas exigunt, cognomen trahunt[*]()austerioris [*]()vini, sed aeque perennis. Duarum [*]()minor vulgo notissima, quippe Campaniae celeberrimos Vesuvii colles Surrentinosque vestit. Hilaris interaestivosFavonii flatus Austris adfligitur.

Ceteris itaque partibus Italiae non tam vineis quam arbusto est idonea, cum praedictis regionibus commodissime iugum sustineat. Materiam fructumque, nisi quod duplicem, non absimilem minori germanae gerit, sicut maior gemina maiori [*]()germanae; quae tamen minor hoc melior est, quod fecundior etiam mediocri solo, nam illam nisi praepingui non respondere iam dictum est.

Lanatam quoque Amineam quidam maxime probant, quae hoc vocabulum non ideo usurpat, quod sola ex omnibus Amineis, verum quod praecipue canescit lanugine. Sane boni vini, sed lenioris [*]()quam superiores, crebram quoque materiam fundit; atque ideo propter pampini densitatem saepe parum [*]()recte deflorescit, eademque maturo fructu celeriter putrescit.

Super hunc numerum, quem rettulimus, singularis habetur Aminea maiori geminae [*]()non dissimilis, prima specie [*](cognomen trahunt SA: gemelle vocantur aM: exigunt gemelle vocantur cognomen trahunt c: geminae, quae a. e. q. d. u. exigunt, gemellae vocantur, austerioris etc. Ald., Gesn. ) [*](austeris SA, Sobel. ) [*](duarum SAacM: earum edd.: quarum Sobel. ) [*](maiori defenderunt Gesn. et Schn.: minori SAacM, cett. edd. ) [*](levioris Ald., Gesn. ) [*](parum saepe SAacM. ) [*](gemine M, edd.: germane Se: germanae a: germinae A. a Modern Sorrento. b I.e. is trained to the trellis (iugum). )

Nomentanae vini nobilitate subsequuntur Amineas, fecunditate vero etiam praeveniunt; quippe cum se frequenter impleant et id, quod ediderunt, optime tueantur.[*]()Sed earum quoque feracior est minor, cuius et folium parcius scinditur, et materia non ita rubet ut maioris, a quo colore rubellanae [*]()nuncupantur. Eaedemque faeciniae, quod plus quam ceterae faecis adferunt.

Id tamen incommodum repensant uvarum multitudine, quas et in iugo sed et in arbore melius exhibent. Ventos et imbres valenter sufferunt, celeriter deflorescunt, et ideo citius[*]()mitescunt, omnis incommodi patientes praeter caloris. Nam quia minuti acini et durae cutis uvas habent, aestibus contrahuntur. Pinguique [*]()arvo maxime gaudent, quod ubertatem aliquam natura gracilibus [*]()et exilibus uvis praebere valet.

Frigidum ac roscidum solum et caelum [*]()commodissime sustinent Eugeniae, dum sunt in Albano colle, nam mutato loco vix nomini suo [*](proximo SA: proxime Ald.: proximae Gesn. ) [*](feracior est edd.: est om. codd. ) [*](tueantur M: tuentur SAac. ) [*](rubellanae SAa: rubellane c: rubellianae M, et vulgo. ) [*](cito SAa. ) [*](Pinguique SAacM: Pingui edd. ) [*](gracilibus om. S: gracili et A. ) [*](et caelum om. SAa. )

Magis etiam dotibus tres Apianae [*]()commendantur, omnes feraces iugoque et arboribus satis idoneae, generosior tamen una, quae nudis foliis est. Nam duae lanatae quamvis frondibus et palmitum pari facie fluxurae qualitate sunt dispariles, cum tardius altera recipiat [*]()cariem vetustatis.

Pingui solo feracissimae, mediocri quoque fecundae; praecoquis fructus, ideoque frigidis locis aptissimae; vim dulcis, sed capiti nervisque, venisque[*]()non aptae.[*]()Nisi mature lectae pluviis ventisque et apibus adferunt praedam, quarum vocabulo propter hanc populationem cognominantur. Atque hae pretiosi gustus celeberrimae.

Possunt tamen etiam secundae notae vites proventu et ubertate commendari, qualis est Biturica, qualis basilica, [*]()quarum minorem coccolobin [*]()vocant Hispani, longe omnium primis utraeque proximae. Nam et vetustatem vinum earum patitur, et ad bonitatem aliquam per annos venit.

Iam vero ipsae fecunditate praestant omnibus, quas ante rettuli, tum etiam patientia; quippe turbines imbresque fortissime sustinent, et commode fluunt, nec deficiunt macro solo. Frigora melius quam umores sustinent, umores commodius quam siccitates, nec caloribus [*](appianae SA: appiane acM. ) [*](recipiat M: recipiet SA: recipit ac. ) [*](venisque ora. SA. ) [*](apti Ursinus. ) [*](balisca S: basilisca Aa. ) [*](coccolobin Sobel: coccolovin S: coccoloum Aa: coccolubem c: coccolleum M: cocolubem edd. )