Res Rustica

Nam quod ait Celsus, ubi mediocris est fructus, optimam quamque spicam legere oportet separatimque ex ea semen reponere; cum rursus amplior messis provenerit, quicquid exteretur, capisterio expurgandum erit, et semper, quod propter magnitudinem ac pondus in imo subsederit, ad semen reservandum. Nam id plurimum prodest, quia quamvis celerius locis umidis, tamen etiam siccis frumenta degenerant, nisi cura talis adhibetur.[*]()

Neque enim dubium est ex robusto semine posse fieri non robustum; quod vero protinus ex levi [*]()natum sit, numquam robur accipere manifestum est, ideoque Vergilius cum et alia tum et hoc de seminibus praeclare sic disseruit: Vidi lecta diu et multo spectata labore Degenerare tamen, ni vis humana quotannis Maxima quaeque manu legeret; sic omnia fatis In peius ruere ac retro sublapsa referri. [*](habeto R plerique. ) [*](sic SA1, Lundström: adhibeatur R, et vulgo. ) [*](exile R, et vulgo ante Schn. a Cf. Varro, R.R. I. 2. 25. b Georg. I. 197-200. )

Granum autem rutilum si, cum est diffissum, [*]()eundem colorem interiorem habet, integrum esse non dubitamus; quod extrinsecus albidum, intus etiam candidum conspicitur,[*]()leve ac vanum intellegi debet. Nec nos tamquam optabilis agricolis fallat siligo, nam hoc tritici vitium est et, quamvis candore praestet, pondere tamen vincitur. Verum in umido statu caeli recte provenit et ideo locis manantibus magis apta est. Nec tamen ea [*]()longe nobis aut magna difficultate requirenda est, nam omne triticum solo uliginoso post tertiam sationem convertitur in siliginem.

Proximus est his frumentis usus hordei, quod rustici hexastichum, quidam etiam cantherinum appellant, quoniam et omnia animalia, quae ruri sunt, melius quam triticum pascit et hominem salubrius quam malum triticum,[*]()nec aliud in egenis rebus magis inopiam defendit. Seritur soluta siccaque terra et vel praevalida vel exili, quia constat arva segetibus eius macescere; [*]()propter quod pinguissimo agro, cuius nimiis [*]()viribus noceri non possit, aut macro, cui nihil aliud, committitur.

Altero sulco seminari debet post aequinoctium, media fere sementi, si laeto solo, si gracili, maturius. Iugerum quinque modios occupabit.[*]()Idque ubi [*](diffusum AR. ) [*](sic Lundstrōm cum codd.: conspicitur candidum vulgo. ) [*](ea om. SA. ) [*](ait. pascit (cibat M) post triticum add. R. ) [*](marcescere A2R pauci, Lundström: manascere A1: manescere S. ) [*](nimis SAa, Schn., Lundstrōm. ) [*]( modii occupabunt Ald., Gesn., Schn.; sect modiis occupabit maluit Schn. in not., ex Pallad., Sept. 4. )