Res Rustica

Sit autem vel intra villam vel extrinsecus inductus fons perennis, lignatio pabulumque vicinum. Si deerit fluens unda, putealis quaeratur in vicino, quae non sit haustus profundi, non amari saporis aut salsi.

Haec quoque si deficiet et spes artior aquae manantis coegerit, vastae cisternae hominibus piscinaeque pecori struantur;[*]()quae tamen pluvialis aqua salubritati [*]()corporis est accommodatissima, sed ea sic habetur eximia, si fictilibus tubis in contectam cisternam deducitur.[*]()Huic proxima fluens aqua, quae [*]()montibus oriunda per saxa praeceps devolvitur, ut est in Gaurano Campaniae;[*]()tertia putealis [*](optinet SA, Lundstrōm. ) [*](paululum A2 et R aliquot, edd. ante Lundstrōm. ) [*](pecoribus instruantur i? plerique, Ald., Gesn., Schn. ) [*](quae salubritati] sic codd., vett. edd., Lundstrōm: colligendae aquae tandem pluviali, quae salubritati Ald., Gesn., Schn. ) [*](deducatur R plerique, edd. ante Lundstrōm: deducetur M. ) [*](aqua, quae Lundstrōm: aquae vel aque vel aqua e codd., edd. ) [*]( ut Campaniae om. S, in marg. A. Gaurano Lundstrōm, praeeunte Cluverio; ac sic maluerunt Gesn. et Schn.: Guarceno R, edd. vulgo. )

collina vel quae non infima valle reperitur; deterrima palustris, quae pigro lapsu repit; et[*]()pestilens, quae in palude semper consistit. Hic idem tamen umor, quamvis nocentis naturae, temporibus hiemis edomitus imbribus mitescit; ex quo caelestis aqua maxime salubris intellegitur, quod etiam venenati liquoris eluit perniciem.Sed hanc potui probatissimam diximus.

Ceterum ad aestatum temperandos calores et amoenitatem locorum plurimum conferunt salientes rivi, quos, si conditio loci patietur, qualescumque, dum tamen [*]()dulces, utique perducendos in villam censeo. Sin summotus longius a collibus erit amnis et loci salubritas editiorque situs ripae permittet superponere villam praefluenti,[*]()cavendum tamen erit, ut a tergo potius quam prae se flumen habeat et ut aedificii frons aversa sit ab infestis eius regionis ventis et amicissimis adversa; quoniam [*]()plerique amnes aestate vaporatis, hieme frigidis nebulis caligant, quae nisi vi maiore inspirantium ventorum summoventur, pecudibus hominibusque conferunt pestem.

Optime autem salubribus, ut dixi, locis ad orientem vel ad meridiem, gravibus ad septentrionem villa convertitur. Eademque semper mare recte conspicit, cum pulsatur ac fluctu respergitur, num- [*](repit, et Lundstrōm.: repet SAR: repit vulgo. ) [*](dummodo (vel dumodo) R, edd. ante Lundstrōm. ) [*](profluente R plerique, edd. ante Lundström. ) [*](quom vel cum R et multi edd., ut saepe. a Cf. Palladius, I. 17. 4, nam caelestis aqua ad bibendum omnibus antefertur. So by most authors rain-water was considered most wholesome. b The common advice of all authorities. )

Nam praestat a mari longo potius intervallo quam brevi refugisse, quia media sunt spatia gravioris halitus. Nec paludem quidem vicinam esse oportet aedificiis nec iunctam militarem viam, quod illa caloribus noxium virus eructat et infestis aculeis armata gignit animalia, quae in nos densissimis examinibus involant, tum etiam nantium serpentiumque pestes hiberna destitutas [*]()uligine, caeno et fermentata colluvie venenatas [*]()emittit, ex quibus saepe contrahuntur caeci morbi, quorum causas ne medici quidem perspicere queunt; sed et anni toto tempore situs atque umor instrumentum rusticum supellectilemque et inconditos conditosque fructus corrumpit;

haec autem praetereuntem viatorum populationibus et adsiduis devertentium hospitiis infestat rem familiarem. Propter quae censeo eius modi vitare incommoda villamque nec in via nec a via procul [*]()editiore situ condere, sic ut frons eius ad orientem aequinoctialem directa sit.

Nam eius modi positio medium temperatumque libramentum ventorum hiemalium et aestivorum tenet, quantoque fuerit aedificii solum pronius orienti, tanto et aestate liberius capere perflatus et hiemis procellis minus infestari et matutino regelari ortu poterit, ut concreti rores liquescant, quoniam fere pestilens habetur, [*](destituta edd. ante Lundstrōm. ) [*](vere natas Schn. ) [*](nec a via procul Lundstrōm: nec avia procul R nonnulli dett.: nec avia procul avie c: nec alia procul SAR: nec alio procul vett. edd.: nec pestilenti loco, sed procul et Ald., Gesn., Schn.: sed alio procul Pontedera, probavit Schn. a Cf. Varro, R.R. I. 12. 1-2. b I.e. due east. )

Sed quisquis aedificare volet in declivibus areis, exstruere semper ab inferiore parte auspicetur, quia cum ex depressiore loco fuerint orsa fundamenta, non solum superficiem suam facile sustinebunt, sed et pro fultura et substructione fungentur adversus ea, quae mox, si forte villam prolatare libuerit, ad superiorem partem [*]()applicabuntur, quippe ab imo praestructa valenter resistent contra ea, quae postmodum superposita incumbant.

At si summa pars clivi fundata propriam molem susceperit, quicquid ab inferiore mox apposueris, fissum erit rimosumque. Nam tum cum veteri adstruitur recens aedificium, quasi surgenti reluctans oneri cedit, et quod prius exstructum imminebit cedenti, paulatim degravatum pondere suo praeceps attrahetur. Igitur id structurae vitium, cum primum statim fundamenta iaciuntur, evitandum est.