Res Rustica

Nec postremo quasi paedagogi eius meminisse dedignemur Iuli Hygini, verum tamen ut Carthaginiensem Magonem rusticationis parentem maxime veneremur; nam huius octo et viginti memorabilia illa volumina ex senatus consulto in Latinum sermonem conversa sunt.

Non minorem tamen laudem meruerunt nostrorum temporum viri Cornelius Celsus et Iulius Atticus, quippe Cornelius totum corpus disciplinae quinque libris complexus est, hic de una specie culturae pertinentis ad vitis singularem librum edidit. Cuius velut discipulus duo volumina similium praeceptorum de vineis Iulius Graecinus composita facetius et eruditius posteritati tradenda curavit.

Hos igitur, P. Silvine, priusquam cum agricolatione [*](filium et patrem SA. ) [*](virgilium R. ) [*](carmine R. a Regarded by Pliny (N.H. XVII. 199) as the most ancient and most distinguished husbandmen after Cato. b A contemporary of Varro and one of the speakers in Varro's agricultural treatise. c Marcus Terentius Varro. d A slave whose duty it was to guard his master's children, escort them to school, and perhaps give some elementary instruction at home. c Freedman and librarian of Augustus, and a writer of great versatility. Two works, dealing with mythology and astronomy, survive under his name. )

Usus et experientia dominantur in artibus, neque est ulla disciplina, in qua non peccando discatur.[*]()Nam ubi quid perperam administratum cessit [*]()improspere, vitatur quod fefellerat, illuminatque rectam viam docentis magisterium.

Quare nostra praecepta non consummare scientiam, sed adiuvare promittunt. Nec statim quisquam compos agricolationis erit his perlectis rationibus, nisi et obire eas voluerit et per facultates potuerit. Ideoque haec velut adminicula studiosis promittimus, non profutura per se sola, sed cum aliis.

Ac ne ista quidem praesidia, ut diximus, non adsiduus labor et experientia vilici, non facultates ac voluntas impendendi tantum pollent quantum vel una praesentia domini; quae nisi frequens operibus intervenerit, ut in exercitu cum abest imperator, cuncta cessant officia. Maximeque reor hoc significantem[*]()Poenum Magonem suorum scriptorum primordium talibus auspicatum sententiis: " Qui agrum paravit domum vendat, ne malit urbanum quam rusticum larem colere; cui magis cordi fuerit [*](quia R plerique. ) [*](discitur S. ) [*](cesserit R aliquot. ) [*](significante 8. a Cf. the maxim of Cato, 4, frons occipitio prior est; Pliny, N.H. XVIII. 31 frontemque domini plus prodesse quam occipitium; and Palladius, I. 6.1, praesentia domini provectus est agri. )

Quod ego praeceptum, si posset his temporibus observari, non immutarem. Nunc quoniam [*]()plerosque nostrum civilis ambitio saepe evocat ac saepius detinet evocatos, sequitur ut suburbanum praedium commodissimum esse putem, quo vel [*]()occupato cotidianus excursus facile post negotia fori contingat.[*]()

Nam qui longinqua, ne dicam transmarina rura mercantur, velut heredibus patrimonio suo et,[*]()quod gravius est, vivi cedunt servis suis, quoniam quidem et illi tam longa dominorum distantia corrumpuntur et corrupti [*]()post flagitia, quae commiserunt, sub exspectatione successorum rapinis magis quam culturae [*]()student.

Censeo igitur in propinquo agrum mercari, quo et frequenter dominus veniat et frequentius venturum se,7 quam sit venturus, denuntiet. Sub hoc enim metu cum familia vilicus erit in officio. Quicquid vero dabitur occasionis, ruri moretur, quae non sit mora segnis nec umbratilis. Nam diligentem patrem familiae decet agri sui particulas omnis et omni tempore anni frequentius circumire, quo prudentius naturam 8 soli sive in frondibus et herbis sive iam maturis frugibus contempletur, nec ignoret quicquid in eo recte fieri poterit.

Nam illud vetus est Catonis agrum pessime mulcari,[*]()cuius dominus quid in eo [*](quom vel cum R, ut saepe. ) [*](ut SA: velut R pauci. ) [*]( contingant S. ) [*](vel Schn. cum Gronovio. ) [*](corruptis SA, et R plerique. ) [*](culturis R aliquot, Schn. ) [*](se venturum ante Lundstrōm. ) [*](natura SA. ) [*](multari R plerique, et vulgo: mulctari R pauci, vett. edd. a Cf. Pliny, N.H. XVIII. 7. )

Quod si voto fortuna subscribit,[*]()agrum habebimus salubri caelo, uberi glaeba, parte campestri, parte alia collibus vel ad orientem vel ad meridiem molliter devexis; terrenisque aliis [*]()atque aliis silvestribus et asperis, nec procul a mari vel navigabili flumine, quo deportari fructus et per quod merces invehi possint. Campus in prata et arva salictaque et harundineta digestus aedificio subiaceat.

Colles alii vacui arboribus, ut solis segetibus serviant; quae tamen modice siccis ac pinguibus campis melius quam praecipitibus locis proveniunt, ideoque etiam celsiores agri frumentarii planitias habere et quam mollissime devexi ac simillimi debent esse campestri positioni. Alii deinde colles olivetis vineisqueb [*]()et earum futuris pedamentis vestiantur, materiam lapidemque, si necessitas aedificandi coegerit, nec minus pecudibus pascua praebere possint, tum rivos decurrentes in prata et hortos et salicta villaeque aquas salientes demittant.

Nec absint greges armentorum ceterorumque quadrupedum [*]()culta et dumeta pascentium. [*](subriserit vel surriserit R plerique: subscripserit vulgo. ) [*](aliis cultis (deest codd.) Gesn.: aliis ac cultis Schn. ) [*](vinetisque R, plerique edd. ) [*](quadripedum SAa, Lundstrōm. a Not found in Cato as now extant; but cf. the sentiment of Cato, 2, and especially 5. 2, where the overseer is enjoined not to consider himself wiser than his master. Pliny (N.H. XVIII. 36), after citing the instructions of Cato as to the qualifications for an overseer, considers it sufficient to add )