Brutus

Cicero, Marcus Tullius

Cicero. M. Tulli Ciceronis. Rhetorica, Vol. II. Wilkins, A. S., editor. Oxford: Clarendon Press, 1902.

ego vero, inquam, si potuero, faciam vobis satis. Poteris, inquit: relaxa modo paulum animum aut sane[*](sane codd.: plane Wetzel ), si potes, libera.

Nempe igitur hinc tum, Pomponi, ductus est sermo, quod erat a me mentio facta causam Deiotari fidelissimi atque optimi regis ornatissime et copiosissime a Bruto me audisse defensam. scio, inquit, ab isto initio tractum esse sermonem teque Bruti dolentem vicem quasi[*](quasi sccl. Stangl: graviter maluit Eberhard ) deflevisse iu- diciorum.vastitatem et fori. Feci, inquam, istuc quidem et saepe facio.

Nam mihi, Brute, in te intuenti crebro in merrtem venit vereri, ecquodnam[*](ecquodnam O: et quodnam F: quodnam vulg. ) curriculum aliquando sit habitura tua et natura admirabilis et exquisita doctrina et singularis industria. Cum enim in maximis causis versatus esses et cum tibi aetas nostra iam cederet fascisque summit- teret, subito in civitate cum alia ceciderunt tum etiam ea ipsa, de qua disputare ordimur, eloquentia obmutuit.

tum ille: Ceterarum rerum causa, inquit, istuc et doleo et dolendum puto; dicendi autem me non tam fructus et gloria quam studium ipsum exercitatioque delectat: quod mihi nulla res[*](res codd.: vis C. F. W. Müller studioso mei Margraff: studiosum et L: studioso codd.: studioso et diserto Prohasel: tam studiosum et exercitatum audienti Friedrich ) eripiet te praesertim tam studioso mei.

p.1008
Dicere enim bene nemo potest nisi qui prudenter intellegit; qua re qui eloquentiae verae[*](verae vulg.: vere L ) dat operam, dat prudentiae, qua ne maximis quidem in bellis aequo animo carere quis- quam potest.

praeclare, inquam, Brute, dicis eoque magis ista dicendi laude delector quod cetera, quae sunt quon- dam habita in civitate pulcherrima[*](pulcherrime FOG ), nemo est tam humilis qui se non aut posse adipisci aut adeptum putet; eloquentem neminem video factum esse victoria. Sed quo facilius sermo explicetur, sedentes, si videtur, agamus. Cum idem placuisset illis, tum in pratulo propter Platonis statuam con- sedimus.

hic ego: Laudare[*](laudare H2: laudari L ) igitur eloquentiam et quanta vis sit eius expromere[*](exprimere vel exponere codd. dett. ) quantamque eis[*](his L ) qui sint[*](sunt BHM ) eam consecuti dignitatem adferat, neque propositum nobis est hoc loco neque necessarium. Hoc vero sine ulla dubitatione con- firmaverim[*](conferam veri FO2 vetus ), sive illa[*](illa O1G2: ulla codd. ) arte pariatur aliqua sive exercitatione quadam sive natura, rem unam esse omnium difficillimam. Quibus enim ex quinque rebus constare dicitur, earum una quaeque est ars ipsa magna per sese. Qua re[*](quare L: quarum Kayser ) quinque artium concursus maximarum quantam vim quantamque difficul tatem habeat[*](habeat G2: habeant L ) existimari potest.

testis est Graecia, quae cum eloquentiae studio sit incensa iamdiuque excellat in ea praestetque ceteris, tamen omnis artis vetustiores habet et multo ante non inventas solum sed etiam perfectas, quam haec est [a Graecis[*](a Graecis secl. H. Meyer: ab eis corr. Piderit )] elaborata dicendi vis atque copia. In quam cum intueor, maxime mihi occurrunt, Attice, et quasi lucent Athenae tuae, qua in urbe primum se orator extulit primumque etiam monumentis et litteris oratio est coepta mandari.

tamen ante Periclem, cuius scripta quae

p.1009
dam feruntur, et Thucydidem, qui non nascentibus Athenis sed iam adultis fuerunt[*](fuerit L: fuit maluit Eberhard ), littera nulla est quae quidem ornatum aliquem habeat et oratoris esse videatur. Quamquam opinio est et eum, qui multis annis ante hos fuerit, Pisistra- tum et paulo seniorem etiam Solonem posteaque Clisthenem multum ut[*](ut . . . perspici secl. Eberhard ) temporibus illis valuisse dicendo.

post hanc aetatem aliquot annis, ut ex Atticis[*](Atticis Lambinus: Attici L ) monumentis potest perspici, Themistocles fuit, quem constat cum prudentia tum etiam eloquentia praestitisse; post Pericles, qui cum floreret omni genere virtutis, hac tamen fuit laude clarissimus. Cleonem etiam temporibus illis turbulentum illum quidem civem, sed tamen eloquentem constat fuisse.

huic aetati suppares Alcibiades Critias[*](Critias vulg.: Critas L ) Theramenes; quibus temporibus quod dicendi genus viguerit ex Thucydidi scriptis, qui ipse tum fuit, intellegi maxime potest. Grandes erant verbis, crebri[*](crebri F2: crebris L ) sententiis, compressione[*](compressione L: comprehensione Stangl ) rerum breves et ob eam ipsam causam interdum subobscuri.

sed ut intelle- ctum est quantam vim haberet accurata et facta quodam modo oratio, tum[*](tum secl Jahn ) etiam magistri dicendi multi subito exstiterunt. Tum Leontinus Gorgias, Thrasymachus Calche donius, Protagoras Abderites[*](Abderites F2 Quintil. iii. 1. 10: Abderitas BMG: Abderita HO ), Prodicus[*](Prodicus F: Prodigus codd. ) Cius, Hippias Elius[*](Cius . . . Elius Fleckeisen: Ceius . . . Eleius codd. ) in honore magno fuit[*](in honore magno fuit secl. Jahn ) [*](fuere B1: fuerit H ); aliique multi temporibus eisdem docere se profitebantur, arrogantibus sane verbis, quem ad modum causa inferior—ita enim loquebantur—dicendo fieri superior posset.

his opposuit sese Socrates, qui subtilitate quadam disputandi refellere eorum instituta solebat [verbis[*](verbis codd. secl. Haupt: acerbius Feldhuegel: urbanius Vitelli: urbanissume Orelli )]. Huius ex uberrimis sermonibus exstiterunt doctissimi viri; primumque tum philosophia non illa de natura, quae fuerat

p.1010
antiquior, sed haec, in qua de bonis rebus et malis deque hominum vita et moribus disputatur, inventa dicitur. Quod quoniam genus ab hoc quod proposuimus abhorret, philo- sophos aliud in tempus reiciamus; ad oratores, a quibus digressi sumus, revertamur.

exstitit igitur iam senibus illis quos paulo ante diximus Isocrates, cuius domus cunctae Graeciae quasi ludus quidam patuit atque officina dicendi; magnus orator et perfectus magister[*](et perfectus magister secl. Bake (cf Rufin. p. 89 Or.)), quamquam forensi luce caruit intraque parietes aluit eam gloriam quam nemo meo quidem[*](quidem meo BHM: quidem om. Rufin. ) iudicio est postea consecutus. Is et ipse scri- psit multa praeclare et docuit alios; et cum cetera melius quam superiores tum primus intellexit etiam in soluta oratione, dum versum effugeres, modum tamen et numerum quendam oportere servari.

ante hunc enim verborum quasi structura et quaedam ad numerum conclusio nulla erat aut, si quando erat, non apparebat eam dedita opera esse quaesitam—quae forsitan laus sit, verum tamen natura magis tum casuque, non umquam[*](non unquam Peter: nonnunquam aut L: nonnumquam haud Rufin.: natura magistra casuque, non unquam Baehrens ) [*](quam add. vulg.: om. L et Rufin. ) aut ratione aliqua aut ulla[*](ulla adddit Fleckeisen ex Rufino ) observatione fiebat.

ipsa enim natura circumscriptione quadam verborum[*](verborum secl. Schütz ) comprehendit concluditque sententiam, quae cum aptis constricta[*](constricta FO: circumscripta codd.: structa Bake ) verbis est, cadit etiam plerumque numerose. Nam et aures ipsae quid plenum, quid inane sit iudicant et spiritu quasi necessitate aliqua verborum com- prehensio terminatur; in quo non modo defici sed etiam laborare turpe est.

tum fuit Lysias ipse quidem in causis forensibus non versatus[*](versatus O2 vetus ), sed egregie subtilis scriptor atque elegans, quem iam prope audeas oratorem perfectum dicere. Nam plane quidem perfectum et quoi[*](cui vulg.: quo FO: cui quo G1: in quo codd. ) nihil admodum desit

p.1011
Demosthenem facile dixeris. Nihil acute inveniri potuit in eis[*](his B1H ) causis quas scripsit, nihil, ut ita dicam, subdole, nihil versute, quod ille non viderit; nihil subtiliter dici[*](dicit maluit Eberhard ), nihil presse, nihil enucleate, quo fieri possit aliquid limatius; nihil contra grande, nihil incitatum, nihil ornatum vel ver borum gravitate vel sententiarum, quo quicquam esset[*](esset L et Charisius: exstet Stangl ) elatius.

huic Hyperides proximus et Aeschines fuit et Lycurgus et Dinarchus et is, cuius nulla exstant scripta, Demades aliique plures. Haec enim aetas effudit hanc copiam; et, ut opinio mea fert, sucus ille et sanguis incor ruptus usque ad hanc aetatem oratorum fuit, in qua[*](in quo maluit Reiz ) naturalis inesset, non fucatus nitor.

phalereus enim successit eis seni- bus adulescens eruditissimus ille quidem horum omnium, sed non tam armis institutus quam palaestra[*](palaestrae Lambinus ). Itaque delectabat magis Atheniensis quam inflammabat. Proces serat enim in solem et pulverem, non ut e militari tabernaculo, sed ut e Theophrasti doctissimi hominis umbraculis.

hic primus inflexit orationem et eam mollem teneramque reddidit et suavis, sicut fuit, videri maluit quam gravis; sed suavitate ea, qua perfunderet animos, non qua perfri- ngeret, [et[*](et secl. Manutius )] tantum ut memoriam concinnitatis suae, non, quem ad modum de Pericle scripsit Eupolis, cum delectatione aculeos etiam relinqueret in animis eorum a quibus esset auditus.

videsne igitur vel[*](vel Heusinger: ut L: Brute Martha ) in ea ipsa urbe, in qua et nata et alta sit eloquentia, quam ea sero prodierit in lucem ? Si quidem ante Solonis aetatem et Pisistrati de nullo ut diserto memoriae proditum est. At hi quidem, ut populi Romani aetas est, senes, ut Atheniensium saecula numerantur, adulescentes debent videri. Nam etsi Servio Tullio regnante viguerunt, tamen multo diutius Athenae iam erant quam est Roma

p.1012
ad hodiernum diem. Nec tamen dubito quin habuerit vim magnam semper oratio.

neque enim iam Troicis tempori bus tantum laudis in dicendo Vlixi tribuisset Homerus et Nestori, quorum alterum vim habere voluit, alterum suavi- tatem, nisi iam tum esset honos eloquentiae[*](eloquentiae G2: eloquentia L ); neque ipse poeta hic tam [idem] ornatus in dicendo ac plane orator[*](ipse poeta hic tam idem ... orator L: ipsi poetae hic iam idem ... oratori Martha: idem secl. Eberhard: interdum maluit Stangl: identidem Baehrens ) fuisset. Cuius etsi incerta sunt tempora, tamen annis multis fuit ante Romulum; si quidem non infra superiorem Lycurgum fuit, a quo est disciplina Lacedaemoniorum astricta legibus.