Philippicae

sed hanc mihi dispensationem pro paterna necessitudine et coniunctione deposco: redimet hortos, aedis, urbana quaedam quae possidet Antonius. nam argentum, vestem, supellectilem, vinum amittet aequo animo, quae ille helluo dissipavit. Albanum, Formianum[*](Formianum t: Firmianum (-manum s) cett.) a Dolabella recuperabit; etiam ab Antonio Tusculanum; eique qui nunc Mutinam oppugnant, D. Brutum obsident, de Falerno Anseres depellantur[*](depellantur n1st et Servius ad Ecl. ix. 36: depellentur bn2). sunt alii plures fortasse, sed mea[*](sed mea ns: de mea b: mea tv: sed de mea Naugerius (2): fort. sed e mea) memoria dilabuntur[*](dilabunturfort. elabuntur). ego etiam eos dico qui hostium numero non sunt Pompeianas possessiones quanti emerint filio reddituros.

satis inconsiderati fuit, ne dicam audacis, rem ullam ex illis attingere; retinere vero quis poterit clarissimo domino restituto? an is non reddet qui domini patrimonium circumplexus quasi thesaurum[*](thesaurum om. t) draco, Pompei servus, libertus Caesaris, agri Lucani possessiones occupavit? atque illud septiens miliens quod adulescenti, patres conscripti, spopondistis, ita discribetur ut videatur a vobis Cn. Pompei filius in patrimonio suo conlocatus. haec senatus: reliqua populus Romanus in ea familia quam vidit amplissimam persequetur, in primis paternum auguratus locum, in quem[*](in quem codd. Ferrarii: in q~ p: in que t: in quo nsv: om. b) ego eum, ut quod a patre accepi filio reddam, mea nominatione cooptabo. Vtrum igitur augurem Iuppiter optimus maximus[*](luppiter Opt. Maximus Pluygers: i. o. m. bnst: iovis maximi vp: lovis Opt. Max. Poggius) cuius interpretes internuntiique constituti sumus[*](nos post sumus add. Madvig), utrum populus Romanus libentius sanciet, Pompeiumne an[*](-ne an tv: ne bns) Antonium? mihi quidem numine deorum immortalium videtur hoc fortuna voluisse ut actis Caesaris firmis ac ratis Cn. Pompei filius posset et dignitatem et fortunas patrias recuperare.

ac ne illud quidem silentio, patres conscripti, praetereundum puto quod clarissimi viri legati, L. Paulus, Q. Thermus, C. Fannius, quorum habetis cognitam voluntatem in rem publicam eamque perpetuam atque constantem, nuntiant se Pompei conveniendi causa divertisse Massiliam eumque cognovisse paratissimo animo ut cum suis copiis iret ad Mutinam, ni vereretur ne[*](ni vereretur ne om. b) veteranorum animos offenderet. est vero eius patris filius qui sapienter faciebat non minus multa quam fortiter. itaque intellegitis et animum ei praesto[*](praesto om. t) fuisse nec consilium defuisse. atque etiam hoc M. Lepido providendum est ne quid adrogantius quam eius mores ferunt facere videatur.

si[*](si nsv: sive t: sine b) enim nos exercitu terret, non meminit illum exercitum senatus populique Romani atque universae rei publicae esse, non suum. at uti[*](uti b1n2: ubi cett.) potest pro suo. quid tum? omniane bonis viris quae facere possunt facienda sunt, etiamne si turpia, si perniciosa erunt, si facere omnino non licebit? quid autem turpius aut foedius aut quod minus deceat quam contra senatum, contra civis, contra patriam exercitum ducere? quid vero magis vituperandum quam id facere quod non liceat? licet[*](licet bn2: liceat cett.) autem nemini contra patriam ducere exercitum; si quidem licere id dicimus quod legibus, quod more maiorum institutisque conceditur. neque enim, quod quisque potest, id ei licet, nec, si non obstatur, propterea etiam permittitur. tibi enim exercitum, Lepide, tam quam[*](tamquam codd.: corr. Halm) maioribus tuis patria pro se dedit. hoc tu arcebis hostem, finis imperi propagabis: senatui populoque Romano parebis, si quam ad aliam rem te forte traduxerit.

haec si cogitas, es[*](cogitas es b: cogitasses cett.:) M. Lepidus, pontifex maximus, M. Lepidi, pontificis maximi, pronepos; sin hominibus tantum licere iudicas quantum possunt, vide ne alienis exemplis eisque recentibus uti quam et antiquis et domesticis malle videare. quod si auctoritatem interponis sine armis, magis equidem laudo, sed vide ne hoc ipsum non sit necesse. quamquam enim est tanta in te auctoritas quanta debet in homine nobilissimo, tamen senatus se ipse non contemnit, nec vero fuit umquam gravior, constantior, fortior[*](fortior bn: om. cett.). incensi omnes rapimur ad libertatem recuperandam; non potest ullius auctoritate tantus senatus populique Romani ardor exstingui[*](restingui Ursinus); odimus[*](odimus om. b1), irati pugnamus, extorqueri manibus[*](e manibus Halm) arma non possunt; receptui signum aut revocationem a bello audire non possumus[*](possemus t); speramus optima, pati vel difficillima malumus quam servire.

Caesar confecit[*](confecit Poggius: conficit D) invictum exercitum; duo fortissimi consules adsunt cum copiis; L. Planci, consulis designati, varia et magna auxilia non desunt; in D. Bruti salute certatur; unus furiosus gladiator cum taeterrimorum latronum manu contra patriam, contra deos penatis, contra aras et focos, contra quattuor consules gerit bellum. huic cedamus, huius condiciones audiamus, cum hoc pacem fieri posse credamus?

at periculum est ne opprimamur. non metuo ne is qui suis amplissimis fortunis nisi nobis[*](nobis bonis vp) salvis frui non potest prodat salutem suam. bonos civis primum natura efficit, adiuvat deinde fortuna. omnibus enim bonis expedit salvam esse rem publicam. sed in eis qui fortunati sunt magis id apparet.

quis fortunatior Lepido, ut ante dixi, quis eodem sanior? vidit eius maestitiam atque lacrimas populus Romanus Lupercalibus; vidit[*](vidit om. t) quam abiectus, quam confectus esset, cum Caesari diadema imponens[*](ponens t) Antonius servum se illius quam conlegam esse malebat. qui si reliquis flagitiis et sceleribus abstinere[*](abstinere np: se ante abstin. add. bs, post si t) potuisset, tamen unum ob hoc factum dignum illum omni poena putarem. nam si ipse servire poterat, nobis dominum cur imponebat? et si eius pueritia pertulerat libidines eorum qui erant in eum tyranni, etiamne in nostros liberos dominum et tyrannum comparabat? itaque illo interfecto qualem in nos eum esse voluit, talis ipse in ceteros[*](in ceteros del. Pluygers) exstitit.

qua enim in[*](in p, om. cett.) barbaria quisquam tam taeter, tam crudelis tyrannus quam in hac urbe armis barbarorum stipatus Antonius? Caesare dominante veniebamus in senatum, si non libere, at tamen tuto. hoc archipirata—quid enim dicam tyranno?—haec subsellia ab Ituraeis occupabantur. prorupit subito Brundisium ut inde agmine quadrato ad urbem accederet; lautissimum oppidum nunc municipum[*](municipum cod. P. Laeti: municipium cett.) honestissimorum, quondam colonorum, Suessam fortissimorum militum sanguine implevit; Brundisi in sinu non modo avarissimae, sed etiam crudelissimae uxoris delectos Martiae legionis centuriones trucidavit. Inde se quo furore, quo ardore ad urbem, id est ad caedem optimi cuiusque rapiebat! quo tempore di ipsi immortales praesidium improvisum nec opinantibus nobis obtulerunt.

Caesaris enim incredibilis ac divina virtus latronis impetus crudelis ac furibundos retardavit: quem tamen[*](tamen b (e coll. mea) p: tum nst) ille demens laedere se putabat edictis, ignorans quaecumque falso diceret[*](diceret ns: in eum diceret bt: ediceret Pluygers) in sanctissimum adulescentem[*](in sanctissimum adulescentem del. Halm), ea vere recidere in memoriam pueritiae suae. ingressus urbem est quo comitatu vel potius agmine, cum dextra sinistra, gemente populo Romano, minaretur dominis, notaret domos, divisurum se urbem palam suis polliceretur. Eoque ipso die innumerabilia senatus consulta fecit, quae quidem omnia citius delata[*](delata tvp: delata bn: perfecta perlata s) quam scripta sunt[*](eoque ... scripta sunt post paludatus hab. codd., huc transposui). rediit ad milites; ibi[*](ibi bnv: ubi st) pestifera illa Tiburi[*](Tibure Muretus) contio. Inde ad urbem cursus; senatus in Capitolium; parata de circumscribendo adulescente sententia consularis, cum repente—nam[*](nam iam Faernus) Martiam legionem Albae consedisse sciebat—adfertur ei de quarta nuntius. quo perculsus abiecit consilium referendi ad senatum de Caesare: egressus est non viis, sed tramitibus paludatus.

ex eo non iter, sed cursus et fuga in Galliam. Caesarem sequi arbitrabatur cum legione Martia, cum quarta, cum veteranis, quorum ille nomen prae metu ferre non poterat[*](potuerat b), eique in Galliam penetranti D. se[*](fort se D. (cf. iv. 16)) Brutus obiecit, qui se totius belli fluctibus circumiri quam illum aut regredi aut progredi maluit, Mutinamque illi exsultanti tamquam frenos furoris iniecit. quam cum operibus munitionibusque saepsisset nec eum coloniae florentissimae dignitas neque consulis designati maiestas a parricidio deterreret, tum me— testor et vos et populum Romanum et omnis deos qui huic urbi praesident—invito et repugnante legati missi tres consulares ad latronum et[*](latronum et Halm: -nes m bt: -nem M. Antonium n2: -nes M Antonii n1sv (latronum gladiatorem ducem Müller)) gladiatorum ducem.