Pro Fonteio

videte[*](videte vitęV ) igitur utrum sit aequius hominem honestissimum, virum fortissimum, civem optimum dedi inimicissimis atque immanissimis nationibus an reddi amicis, praesertim cum tot res sint quae vestris animis pro huius innocentis salute supplicent[*](supplicem V Tusculo del. Bake ), primum generis antiquitas, quam Tusculo, ex clarissimo municipio, profectam in monumentis rerum gestarum incisam ac notatam videmus, tum autem continuae praeturae, quae et ceteris ornamentis et existimatione innocentiae maxime[*](maximae V ) floruerunt, deinde recens memoria parentis, cuius sanguine non solum Asculanorum manus, a qua interfectus est[*](a qua ... est del. Pluygers ), sed totum illud sociale bellum macula sceleris imbutum est, postremo ipse cum in omnibus vitae partibus honestus atque integer, tum in re militari cum summi consili et maximi animi, tum vero usu quoque bellorum gerendorum in primis eorum hominum qui nunc sunt exercitatus.

qua re si etiam monendi estis a me, iudices[*](estis a me iudices V: estis a me χl: estis iudices k videor] iudices χl, ed. R ), quod non estis, videor hoc leviter[*](leniter k, Klotz ) pro mea[*](mea me V ) auctoritate vobis praecipere posse, ut ex eo genere homines quorum cognita virtus, industria, felicitas in re militari sit diligenter vobis retinendos existimetis. fuit enim[*](enim olim Mommsen ) maior talium tum [*](tum supplevi ) virorum in hac re publica copia; quae cum esset, tamen eorum non modo saluti sed etiam honori consulebatur. quid nunc vobis faciendum est studiis militaribus apud iuventutem obsoletis, fortissimis [*](fortissimis suppl. hoc loco Müller (post hominibus Orelli)) autem[*](autem V: aut χl: aut claris k ) hominibus ac summis ducibus partim aetate, partim civitatis discordiis ac rei publicae calamitate consumptis, cum tot bella aut a nobis necessario suscipiantur aut subito atque improvisa[*](improviso Lambinus ) nascantur? nonne et hominem ipsum ad dubia rei publicae tempora reservandum et ceteros studio laudis ac virtutis inflammandos putatis?

recordamini quos legatos nuper in bello Italico [*](Italico supplevi ) L. Iulius, quos P. Rutilius, quos L. Cato, quos Cn. Pompeius habuerit; scietis fuisse tum M. Cornutum, L. Cinnam, L. Sullam, praetorios homines, belli gerendi peritissimos; praeterea C. Marium, P. Didium, Q. Catulum, P. Crassum, non litteris homines ad rei militaris scientiam, sed rebus gestis ac victoriis eruditos. age vero, nunc inferte[*](inferte l mg., ed. R: inserite cett. (cf. v. 27)) oculos in curiam, introspicite penitus in omnis rei publicae partis; utrum videtis nihil posse accidere ut tales viri desiderandi sint, an, si acciderit, eorum hominum copia populum Romanum abundare? quae si diligenter attendetis, profecto, iudices, virum ad labores belli impigrum, ad pericula fortem, ad usum ac disciplinam peritum, ad consilia prudentem, ad casum fortunamque felicem domi vobis ac liberis vestris retinere quam inimicissimis populo Romano[*](populo R. Klotz: rei p. codd. ) nationibus et crudelissimis tradere et condonare[*](condonare k, Faernus: condemnare Vχl ) maletis[*](maletis kl, Naugerius (1): malitis Vχl ).

at[*](at V: an χl: et k ) infestis prope signis inferuntur[*](inferuntur χl, ed. R: inseruntur V: instruuntur k ) Galli in M. Fonteium[*](Galli in M. Halm: Gallim V: Galli in ς ) et instant atque urgent summo cum studio, summa cum audacia. video, iudices; sed[*](sed Halm: c. et V: et ς ) multis et firmis praesidiis vobis adiutoribus isti immani atque intolerandae barbariae resistemus. primum obicitur contra istorum impetus Macedonia, fidelis et amica populo Romano provincia; quae cum se ac suas urbis non solum consilio sed etiam manu M. Fontei[*](manu M. Halm: manum V: manu ς ) conservatam esse dicat, ut[*](ut om. V1 ) ipsa[*](ipsa scripsi (cf vv. 14, 18): illa codd. ) per hunc a Thraecum[*](a Thraecum χl: atgrecum V: a Graecorum k ) adventu ac depopulatione defensa est [*](est Faernus: om. Vχ : fuit k ), sic ab huius nunc capite Gallorum impetus terroresque depellit.

constituitur ex altera parte ulterior Hispania, quae profecto non [*](non ς: om. V modo Vχl: solum k ) modo religione sua resistere istorum cupiditati potest sed etiam sceleratorum hominum periuria testimoniis ac laudationibus suis refutare. atque ex ipsa etiam Gallia fidelissima et gravissima auxilia sumuntur. venit huic subsidio misero atque innocenti Massiliensium cuncta civitas, quae non solum ob eam causam laborat ut huic, a quo ipsa servata est, parem gratiam referre[*](referre kl, ed. R: referri Vχ ) videatur sed etiam quod ea condicione atque eo fato se in eis[*](iis l, Manutius: his cett. ) terris conlocatam esse arbitratur ne quid nostris hominibus istae gentes nocere possint.

propugnat pariter pro salute M. Fontei Narbonensis colonia, quae per hunc ipsa nuper obsidione hostium liberata nunc eiusdem miseriis ac periculis commovetur. denique ut oportet bello Gallico, ut maiorum iura moresque praescribunt, nemo est civis Romanus qui sibi ulla excusatione utendum putet; omnes illius provinciae publicani, agricolae, pecuarii, ceteri negotiatores uno animo M. Fonteium atque una voce defendunt. quod si tantas auxiliorum nostrorum copias Indutiomarus ipse despexerit, dux Allobrogum ceterorumque Gallorum[*](dux ... Gallorum del. Bake ), num etiam de matris hunc complexu, lectissimae miserrimaeque feminae, vobis inspectantibus avellet atque abstrahet? praesertim cum virgo Vestalis ex altera parte germanum fratrem complexa teneat vestramque, iudices, ac populi Romani[*](ac populi R. ς: a p. R. V ) fidem imploret; quae pro vobis liberisque vestris tot annos in dis immortalibus placandis occupata est ut ea nunc pro salute sua fratrisque sui animos vestros placare possit.

cui miserae quod praesidium, quod solacium[*](solatium ς (ita v. 20)) reliquum[*](reliquum k: relicum V: om. χl ) est hoc amisso? nam ceterae feminae gignere ipsae sibi praesidia et habere domi fortunarum omnium socium participemque possunt; huic vero virgini quid est praeter fratrem quod aut iucundum aut carum esse possit? nolite pati, iudices, aras deorum immortalium Vestaeque matris cotidianis virginis lamentationibus de vestro iudicio commoneri[*](commoneri V: commoveri ς ); prospicite ne ille ignis aeternus nocturnis Fonteiae laboribus vigiliisque servatus sacerdotis vestrae[*](vestrae Vestae ed. R ) lacrimis exstinctus esse dicatur.

tendit[*](tendit kl, Faernus: tendet Vχ ) ad vos virgo Vestalis manus supplices easdem quas pro vobis dis immortalibus tendere consuevit. Cavete ne periculosum superbumque sit eius vos obsecrationem repudiare cuius preces si di aspernarentur, haec salva esse non possent[*](possent ς: possunt V ). videtisne subito, iudices, virum fortissimum, M. Fonteium, parentis et sororis commemoratione lacrimas profudisse? qui numquam in acie pertimuerit, qui se armatus saepe in hostium manum multitudinemque immiserit, cum in eius modi periculis eadem se solacia suis relinquere arbitraretur quae suus pater sibi reliquisset, idem nunc conturbato[*](perturbato χ ) animo pertimescit ne non modo ornamento et adiumento non sit suis sed etiam cum acerbissimo luctu dedecus aeternum miseris atque ignominiam relinquat.

O fortunam longe disparem, M. Fontei, si deligere potuisses ut potius telis tibi Gallorum quam periuriis intereundum esset! tum enim[*](tum enim ς: tuam enim V cuius Cus. ) vitae socia virtus, mortis[*](morti Cus. ) comes gloria fuisset; nunc vero qui est dolor victoriae te atque imperi poenas ad eorum arbitrium sufferre qui aut victi armis sunt aut invitissimi paruerunt! A quo periculo defendite, iudices, civem fortem atque innocentem; curate ut nostris testibus plus quam alienigenis credidisse videamini, plus saluti civium quam hostium libidini consuluisse, graviorem duxisse eius obsecrationem quae vestris sacris praesit[*](praeest Madvig ) quam eorum audaciam qui cum omnium sacris delubrisque bella gesserunt[*](gesserint Klotz (malo numero)). postremo prospicite, iudices, id quod ad dignitatem populi Romani maxime pertinet, ut plus[*](ut plus χl: vitiis V: ut potius k ) apud vos preces virginis Vestalis quam minae Gallorum valuisse videantur.