Pro M. Tullio

proxima nocte, iam fere cum lux adpropinquaret, ad illud aedificium de quo antea dixi, quod erat in centuria Populiana, servi P. Fabi frequentes armatique veniunt; introitum ipsi sibi vi[*](vi suppl. Heinrich) manuque patefaciunt; homines magni preti servos M. Tulli nec opinantis adoriuntur; quod[*](quodque Huschke) facile factu fuit, neque tam multos neque repugnantis multi armati paratique occidunt tantumque odi crudelitatisque habuerunt[*](habuerunt Mai: ... uerunt A) ut eos omnis gurgulionibus insectis relinquerent, ne, si quem semivivum ac spirantem etiam reliquissent, minor eis[*](iis Huschke: his A: is Heinrich) honor haberetur; praeterea tectum villamque disturbant.

hanc rem tam atrocem, tam indignam, tam repentinam nuntiat M. Tullio Philinus, quem antea nominavi, qui graviter saucius e caede effugerat. Tullius statim dimittit ad amicos, quorum ex[*](ex Beier: ea A) vicinitate Thurina[*](Thurina Pluygers: tum illa A) bona atque honesta copia praesto fuit.

omnibus acerba res et misera videbatur. Cum amici in comm ---turbarunt.

audite, quaeso, in eas res quas commemoro hominum honestorum testimonium. haec quae mei testes dicunt, fatetur adversarius eos vere dicere; quae mei testes non dicunt, quia non viderunt nec sciunt, ea dicit ipse adversarius. nostri testes dicunt occisos homines; cruorem in locis pluribus[*](plurimb. T), deiectum aedificium se vidisse dicunt; nihil[*](vidisse dicunt; nihil Madvig: vidisse; dicunt nihil priores) amplius. quid Fabius? Horum nihil negat. quid ergo addit amplius?

Suam familiam fecisse dicit. quo modo? vi hominibus armatis. quo animo? Vt id fieret quod factum est. quid est id? Vt homines M. Tulli occiderentur. quod ergo eo animo factum est ut homines unum in locum convenirent, ut arma caperent, ut certo consilio certum in locum proficiscerentur, ut idoneum tempus eligerent, ut caedem facerent, id si voluerunt et cogitarunt et perfecerunt, potestis eam voluntatem, id consilium, id factum a dolo malo seiungere?

at istuc totum '

dolo malo

si ita iudicium daretur ut id concluderetur quod a familia factum esset, si quae familia ipsa in caede interesse noluisset et homines aut servos aut liberos coegisset aut conduxisset, totum hoc iudicium et praetoris severitas dissolveretur. nemo enim potest[*](posset Kayser) hoc[*](hoc Müller: haec T) iudicare, qua in re familia non interfuisset, in ea re eam ipsam familiam vi armatis hominibus damnum dedisse. ergo, id quia poterat fieri et facile poterat, idcirco non satis habitum est quaeri quid familia ipsa fecisset, verum etiam illud, quid familiae dolo malo factum esset.

nam cum facit ipsa familia vim[*](vim Halm: vi T) armatis coactisve hominibus et damnum cuipiam dat, id dolo malo fieri necesse est; cum autem rationem init ut ea fiat, familia ipsa non facit, fit autem dolo malo eius. ergo addito '

dolo malo

videtis praetores per hos annos interdicere[*](interdicere Madvig: intercedere T) hoc modo[*](modo T (Krüger): interdicto Peyron), velut inter[*](velut inter suppl. Huschke) me et M. Claudium:

Vnde dolo[*](dolo Baiter: dedolo T) malo tvo, M. Tvlli, M. Clavdivs avt familia avt procvrator eivs vi detrvsvs est

plus igitur datur Claudio, cum[*](igitur ... Claudio cum ... T (Krüger): suppl. Beier) ita interdicitur, unde dolo malo meo[*](unde dolo malo meo T2, Keller: unde a me (e v. 26 geminat.) T1) vi deiectus sit, quam si daretur, unde a me vi deiectus esset. nam in hoc posteriore, nisi ipse egomet deiecissem, vincerem sponsionem; in illo priore, ubi dolus malus additur[*](auditur T: corr. Beier), sive consilium inissem[*](inissem ut vi deiceretur add. T: del. Keller (e § 29 v. 24 repetitum) sive ipse deiecissem sup. lin. hab. T), sive ipse deiecissem, necesse erat te dolo malo meo vi deiectum iudicari.

hoc persimile atque adeo plane idem est in hoc iudicio, recuperatores. quaero enim abs te, si ita iudicium datum esset:

Qvantae pecvniae paret a familia P. Fabii vi[*](vi suppl. Huschke) hominibvs armatis damnvm M. Tvllio datvm

dolo malo

nam si additum id non esset ac tibi libitum esset ita defendere[*](defenderem T: corr. Peyron), tuam familiam non fecisse, vinceres, si id probare potuisses. nunc, sive illa defensione uti voluisses sive hac qua uteris, condemneris necesse est; nisi putamus eum in iudicium[*](eum ... icium T (Krüger): suppl. Peyron) venire qui consilium inierit, illum qui fecerit non venire, cum consilium sine facto intellegi possit, factum sine consilio non possit. an, quod factum eius modi est ut sine occulto consilio, sine nocte, sine vi, sine damno alterius, sine armis, sine caede, sine maleficio fieri non potuerit, id sine dolo malo factum iudicabitur? an, qua in re praetor[*](praetor Peyron: P. R. T) illi improbam defensionem tolli voluit, in ea re mihi difficiliorem actionem factam putabitis?

hic mihi isti singulari ingenio videntur esse qui et id quod mihi contra illos datum est ipsi adripiunt et scopulo atque saxis pro portu stationeque utuntur. nam in dolo malo volunt delitiscere[*](delitescere Peyron), in quo, non modo cum omnia ipsi fecerunt quae fatentur, verum etiam si per alios id fecissent, haererent ac tenerentur.

ego non in una re sola, quod mihi satis est, neque in universa re solum[*](solum quod mihi satis est add. T: ego delevi (re solum ... satis est del. Francken)), sed singillatim[*](singilatim T: corr. Klotz) in omnibus dolum malum exstare dico. consilium capiunt ut ad servos M. Tulli veniant; dolo malo faciunt. arma capiunt; dolo malo faciunt. tempus ad insidiandum atque celandum idoneum eligunt; dolo malo faciunt. vi in tectum inruunt; in ipsa vi dolus est. occidunt homines, tectum diruunt; nec homo occidi nec consulto alteri damnum dari sine dolo malo potest. ergo si omnes partes sunt eius modi ut in singulis dolus malus haereat, universam rem et totum facinus sine dolo malo factum iudicabitis?

quid ad haec Quinctius? sane nihil certum neque unum, in quo non modo possit verum putet se posse consistere. primum enim illud iniecit[*](ini. c. t T: suppl. Peyron), nihil posse dolo malo familiae fieri. hoc loco non solum fecit ut defenderet Fabium, sed ut omnino huiusce modi iudicia dissolveret. nam si venit id in iudicium de familia quod omnino familia nulla potest committere, nullum est iudicium, absolvantur omnes de simili[*](de ... mili T (Krüger): suppl. Peyron) causa necesse est[*](est hoc solum add. T: del. Madvig (ex si hoc solum repetitum)), bona me hercule!

si hoc solum esset[*](esset ex est T), tamen vos, tales viri, nolle deberetis maximam rem coniunctam cum summa re publica[*](publica p. T (Keller): om. Peyron) fortunisque privatorum, severissimum iudicium maximaque ratione compositum per vos videri[*](videri T1: videretur T2 (ne severissimum ... videretur Huschke)) esse dissolutum. sed non id solum agitur --- Priscian 6.1.5 hoc iudicium sic exspectatur ut non unae rei statui, sed omnibus constitui putetur.

--- ego intellego, et tamen dicendum est ad ea quae dixit Quinctius, non quo ad rem pertineat, sed ne quid, quia a me praetermissum sit[*](sit Baiter: est Peyron (de T incertum)), pro concesso putetur.

dicis oportere quaeri, homines M. Tulli iniuria occisi sint[*](sint Madvig: essent T) necne. de quo hoc primum quaero, venerit ea res in hoc iudicium necne. si non venit, quid attinet aut nos dicere aut hos quaerere? si autem venit, quid attinuit te tam multis verbis a praetore postulare ut adderet in iudicium '

inivria

haec cum praetorem postulabas, cum tribunos appellabas, nempe ita[*](nempe ita Peyron: ... m ... a T) dicebas, potestatem tibi fieri oportere ut, si posses, recuperatoribus[*](reciperatores T: corr. Beier) persuaderes non esse iniuria M. Tullio damnum datum. quod ergo ideo in iudicium addi voluisti, ut de eo tibi apud recuperatores dicere liceret, eo non addito nihilo minus tamen ita dicis, quasi id ipsum a quo depulsus[*](depulsus Peyron: e ... s. s T) es impetraris? at quibus verbis in decernendo Metellus usus est ceterique[*](-que suppl. Madvig) quos appellasti? nonne haec omnium fuit oratio, quod vi hominibus armatis coactisve familia fecisse diceretur, id tametsi nullo iure fieri potuerit, tamen se nihil addituros? et recte, recuperatores.

nam cum perfugio nullo constituto tamen haec scelera servi audacissime faciant, domini impudentissime confiteantur, quid censetis fore, si praetor iudicet eius modi caedis fieri iure posse? an quicquam interest utrum magistratus peccato defensionem constituant an peccandi potestatem licentiamque permittant?