Commentarii in Apocalypsin

Victorinus, Saint, Bishop of Poetovio

Victorinus Saint, Bishop of Poetovio. Victorini Episcopi Petavionensis Opera (Corpus Scriptorum Ecclesiasticorum Latinorum, Volume 49). Haussleiter, Johann, editor. Vienna, Leipzig: Tempsky, Freytag, 1916.

[Et signum grande uisum est in caelo: mulier amicta sole[*]( 12, 1. 2 )et luna sub pedibus eius, et super caput eius corona stellarum[*]( 11 loh. 2, 19-21 )[*]( 1 prophetiam D 2 ex parte DCBS, ex parte se T, ex patre g parte] et add. S praecurrerit S 4 quoniam om. g 5 aliquotiens ... futurum] aliquoties ut factum aliquoties ut futurum eg dictum addidi non] nunc S 6 facturum S in grandem caliginem g incides] inuenies D, inuenieris CB 7 dictorum] add. in TS monstrabit DCB, monstrauit TS ordine T, ordo S 8 intellegatur Tg 9 ante apertum add. et S templum apertum add. X 10 apparitio scripsi, apertio T, manifestatio X 11 eius om. DX 12 tribus diebus] triduo IKM excitabo CB 13 sex] septem T 14 istud] hoc H ait om. CB ille] add. autem HIK inquit om. HIK 15 et.. eius add. X arca test. om. X 16 testamenti] et add. F praedicationem I, -es K 17 indulgentiam IK bona] dona HIKMS quaecumque S aduenerint T, aduenerunt X 18 aperuisse FHIKS 20 Et signuni.. p. 107, 2 pariat add. X mulierem amictam FMS 21 sub capite F, in capite g eius om. I coronas HS )

106
107
duodecim; et in utero habet et clamat, parturiens et tormenta sustinens ut pariat.] Mulier autem amicta sole et luna sub pedes suos. habens coronam stellarum duodecim, parturiens in doloribus suis: antiqua ecclesia est patrum et prophetarum et sanctorum apostolorum, quae gemitus et tormenta desiderii sui habuit. usque quo fructum PX plebe sua secundum carnem, olim promissum sibi, uideret Christum ex ipsa gente corpus sumpsisse. sole autem amicta: spem resurrectionis significat et gloriam repromissionis. luna uero: casus sanctorum corporum ex debito mortis. quod deficere numquam potest. nam quemadmodum minuitur uita. sic et augetur nec in totum extincta est spes dormientium. ut quidam putant. sed habent in tenebris lucem sicut lunam. corona stellarum duodecim chorum patrum significat secundum carnem natiuitatis. ex quibus erat Christus carnem sumpturus.

[Et uisum est aliud signum in caelo: et ecce draco rufus[*]( 12, 3 a )stetit in conspectu mulieris quae incipiebat parere, ut cum[*]( 12, 4 b )peperisset filium deuoraret.] Draco russeus stans et [*]( 1 habens S et clamat HIKM, et clamabat F, clamans S et torni. sust. om. F 2 sustinet IK autem om. X lunam g 3 pedes TFS, pedibus eet. suos TS, suis DCB, eius FHIK coronam] eoronas 71, coronamque in capite gestans g duodecim stellarum DCB 4 suis om. II est ecclesia K 5 patrum] patriarcharum H patrum et prophetarum] prophetarum et patrum F sanctorum] add. et TS I) habuit desiderii sui CB usquequod H fructu T 7 promissum olim I promisso F uidere F 8 corpus] carnem H sumpsisset T solem TDF 9 spem] speciem CBS gloria F 10 casum S, caro M et debito TDF, et debitum CB quod] quo DmlCB et Beatus p. 40G 11 minuitur om. I 12 augitur T 13 lunam TlJ, luna cet. coronam D corona] add. autem X 14 chorus I sanctorum patrum chorus H 15 natiuitatem carnis IK natiuitatis] add. domini F ChristusJ fps (= spiritus) DF 17 Et uisum .. deuoraret add. X et alt. mn. S rufus] rubeus S post uerba draco rubeus auctor mixtae recensionis S intermittit capitis XII uersuum Sb et 4 a expositionem,cf.p.I11,3-11etp.117,1-814incipietFincipit IK 19 filium] add. eius IIIS deuoraret] add. eum HKM Draco .. p. 109,1 eum om. HIKM russeus TD, roseus FCB, rufus S exoptans g )

108
109
expectans, ut cum peperisset filium, deuoraret eum: diabolus est, angelus refuga scilicet, qui omnium hominum interitum per mortem aequalem esse posse opinabatur. sed qui de semine natus non erat, nihil morti debebat; propter quod nec deuorare eum potuit, id est in morte retinere; in tertia enim die resurrexit. denique et priusquam pateretur, temptare eum accessit tamquam hominem; sed cum inuenisset non illum esse quem putabat, discessit ab illo, inquit, usque ad tempus.

[FA Jilius eius raptus est ad deum et ad thronum eius.J[*]( 12, 5b ) hunc dicit raptum ad solium dei. et nos legimus in Actibus apostolorum, quemadmodum loquens cum discipulis raptus est in caelis. [et peperit filium, qui incipit pascere [*]( 12, 5 a ) omnes gentes in uirga ferrea.] acturum autem omnes gentes in uirga ferrea: uirga ferrea gladius est: [*]( 8 Luc. 4, 13 11 cf. Act. 1, 9 ) [*]( 2 est S, et cet. qui] quo F 3 aequalitatem D posse om. HIKg opinatur IK 4 erat] est I mortis H 5 nec om. IKMg eum] add. non IKMg mortem TF detinere g in .. die] nam tertia die g 7 inuenisset non] non inueniBset 9 inuenisset illum quem non esse putabat H esse om. IK 8 discessit inquit ab illo CB inquit om. HKS usque om. CB 9 Et filius .... eius add. X 10 hunc dicit T, unde hic dicitur S, hinc dicitur 4>, quae recensio post ista uerba addit l. 9: Et filius .. eius; similiter S, ubi post uerba unde hic dicitur capitis XII primum u. 5 a, deinde u. 5 b interpretatio sequitur ab ordine Victorini diuersa, qui primum u. 5 b, deinde u. 5 a interpretatm est raptus IKM a solio F nos om. I 11 discipulis] add. suis DCBI 12 celum K, caelos eg et... ferrea add. X incipit (= jxsXXet)] incepit K pascere (P, regere S 13 acturum .. ferrea (pr.) om. Xe acturus DCB 14 est om. CB post gladius est propter foliorum in archetypo transpositionem haec uerba sequuntur quae transitum faciunt ad capitis VII u. 1 expositionem (cf. quae p. 95, 3 adnotata sunt): ) [*]( 1) 1\' = TDCBe: persecutionis (-es T) omnes recessisse de suis locis (locis suis CB) id est (quod add. e) boni mouebuntur (mouentur T) persecutionem fugientes. quattuor angelos (angeli CB) per quattuor angulos terrae etc. (= cap. VII u. 1, cf. p. 79, 7) ) [*](2) 3* = FHIKM: in (om. F) persecutione omnes recessisse de suis locis id est (in.. est om. HIKlIf) boni mouebuntur persecutionem fugientes. post haec audiui unum ex quattuor cornibus altaris aurei etc. (= cap. IX 13. 14), quae uerba explicatio uerborum per quattuor angulos terrae subsequitur (= cap. VII u. 1, cf. p. 79, 7) )

110
111
omnes gentes, quae certant in signo Antichristi, contra sanctos staturae sunt: gladio alterutrum sunt casurae.

(Vidi et ecce draco magnus rufus.) Quod autem ait illum [*]( 12, 3 b ) coloris esse russei, id est coccinei, operis fructus talem dedit ei colorem; ab initio enim fuit homicida et omne genus humanum non tam debito mortis uerum uariis cladibus obitibusque oppressit.

(Habens capita septem.) Septem capita septem reges [*]( 12, 3 b ) Romanos, ex quibus et Antichristus est, in priori dicemus. cornua decem: decem reges in nouissimo tempore; hos eosdem plenius ibi tractabimus.

[Mulier autem fugit in solitudinem et datae sunt illi duae[*]( 12, 6. 14 )alae illius aquilae magnac.J Mulierem autem uolasse in [*]( 5 cf. Ioh. 8, 44 9 cf. pag. 119, 3-12 11 cf. pag. 119, 16-121, 1 ) [*](1 desunt propter folium deperditum (cf. not. ad p. 89, 15) in D uerba omnes gentes usque ad p. 115, 12: ante tamen de proximis nerbis confer apparatum criticum p. 95, 3 quae] qui FH, quia S certant in signo scripsi, cenant in simman (= in sema?) T, cernunt in summam FH, cernit (ceruis g) insurgere 8, dimicaturae CB Antichristi] add. turbas et S sanctos scripsi, istos TFHS, sitos M 2 statuendae CB sunt (pr.)] add. ct eas gladium TCB, gladiis e alterutrum aduerbialiter = inuicem uel mutuo, cf. Archiv fur lat. Lexikographie VII p. 373 sqq. casuri FH (itidem legendum est in app. crit. p. 95 lill. 7), casuro T 3 Vidi .. rufus add. (II quod autem TX, qui CB ait illum T, illum dicit X 4 russei TS, rosei CBa, rubei g operis] add. illum CB, illius e fructus TX. futurum CB 5 fuit om. CB fuitj add. ut dominus ait S 6 debitum FIK uerum] add. etiam S cladibus scripsi, gladiis 0 obitibusque fJ, obicibusque X, obicibus T, ac uitiis CB 8 Habens .. septem add. (I> 9 Romanorum S et om. IK priore IK dicemus H, dicimus FM, diximus IKS, didicimus T 10 ante cornua add. et X tempore om. H 11 eiusdem CB eosdem] add. dicit ut g tractauimus K, monstrabimus F post tractabimus expositionem uersuum 4 a et 4 b intermittunt Sg, cf. p. 117, 1-8 et p. 107, 18-109, 8 12 Mulier... magnae add. X alae duae II 13 illius om. Fg mulierem . , p. 113, 1 deserto om. X mulier TCB )

112
113
deserto auxilio alarum magnae aquilae — duum scilicet prophetarum —: ecclesiam illam catholicam, ex qua in nouissimo tempore creditura sunt centum quadraginta quattuor milia hominum Heliae, sed et ceterum populum uiuum inueniri in aduentum domini hic dicit. sed et dominus in euangelio ait: tunc qui in Iudea sunt fugiant in montibus, id est, quotquot in Iudea fuerint collecti, eant ad illum locum, quem paratum habent, et nutriantur ibi trien- [*]( 12,6.14 ) nium et menses sex a facie diaboli. alae duae magnae: [*]( 12, 14 ) duo sunt prophetae, Helias et qui cum illo fuerit propheta.

[Et misit serpens ex ore suo post mulierem aquam ltelut[*]( 12, 15 )flumen, ut eam eo flumine auferret.] Aquam quam emisit de ore suo serpens: iussu suo exercitum sequi eam significat. [et adiuuit mulierem terra et aperuit os suum et absor- [*]( 12, 16 ) buit illud flumen, quod draco emisit ex ore szco.J aperuisse os suum terram et deuorare aquas uindictam de per- • sequentibus manifestat. hanc igitur licet parturientem significet, postea partu edito fugientem ostendit, quia non uno tempore utraque sunt facta. Christus enim quod natus est, scimus [*]( 3 cf. Apoc. 7, 4 et 14, 1. 3 6 Luc. 21, 21 10 cf. pag. 99, 12-20 ) [*]( 1 desertum e auxilium FIKMg duum scripsi, duarum F, donum cet. 2 eccl. illam cath.] mulierem illam ecclesiam catholicam IK 3 credituri FH, crediture M 4 Heliae (est datiuus)] ad praedicationem Eliae g caeterorum T uiuum] unum IKM 5 inueniet H aduentu CBHg dici T sed] sic e 6 fugient THIKM iu] ad H montes Heg post montes statim exhibet et collecti eant H 7 fuerit TS ad] in IK 8 nuntiantur FH 10 qui cum illo fuerit] enoch. o fuorit I illo] eo CB propheta om. IKM 11 Et.. auferret add. X emisit S ex ore suo om. F aquam om. I 12 eo] in illo F, a H et Beatus p. 405 aqua e quam emisit] enim misit H 13 exercitum sequi eam (eam sequi CB) Y, populum qui persequantur (-atur g, -ebatur IK) eam X 14 et... ex ore suo add. X iuuit IK 15 misit IKM exj de IK 16 terram (terra H) os suum CBH terra TFHS deuorasse MS, absorbuisse IK 16 persequentibus scripsi, praesentibus O 17 manifestat scripsi, manifestam CB, -um Tt -um est HIKM, -atum est F parientem 1K 18 ostendit IKS, ostendet F, ostendat cet. quia] tamen CB 19 facta sunt CBIK quod] ex quo CB scimus] add. sed S ) [*]( XXXXIX. Victorinus Pet. ) [*]( 8 )

114
115
tempora intercessisse; ut illa autem fugiat \'a facie serpentis\' adhuc factum non esse.

Deinde ait: [factum est proeliunt in caelo: Michael et angeli [*]( 12, 7-9 ) eius pugnabant cum dracone, et draco proeliatus est et angeli eius, et non ualuerunt neque inuentus est eorum locus etiamnunc in caelo. et proiectus est draco ille magnus, serpens antiquus, proiectus est in terram.] factum est bellum in caelo: Michael et nuntii eius pugnauerunt cum dracone, et draco pugnauit et nuntii eius, et non est inuentus ei locus iam in caelo. et iactatus est draco magnus, anguis antiquus, iactatus in terram. hoc est initium Antichristi. ante tamen oportet praedicare Heliam et pacis tempora esse, et postea consummato triennio et sex mensibus praedicationis Heliae iactari eum de\' caelo, ubi habuit potestatem ascendendi usque ad illud tempus, et angelos refugas uniuersos. sic et Antichristum de inferno suscitari Paulus apostolus ait: nisi prius uenerit discessio et apparuerit homo peccati, filius perditionis et aduersarius, qui se eleuabit super omne quod nominatur deus aut quod colitur. [*]( 1 cf. Apoc. 12, 14 14 eum (id est draconem magnum) Hieronymus pro Antichristum posuit, cf. in Daniel. c. 7 (XXV 531 M): ne eum (id est Antichristum) putemus iuxta quorundam opinionem uel diabolum esse uel daemonem, sed unum de hominibus, in quo totus satanas habitaturus sit corporaliter cf. Hiob 1, 6 et Zach. 3, 1 17 II Thess. 2, 3. 4 ) [*]( 1 autem fugiat] aufugiat S 2 esse] est Hill 3 factum .. in terram add. X ante factum add. et H 4 pugnabant] proeliabantur FH cum Vulg. draco om. 1 5 eorum om. S etiamnunc] amplius Hg cum Vulg. 6 in caelo] add. etiamnunc H ille draco I 7 terra FHIlJI factum .. lin. 11 in terram om. X 8 pugnauerunt.. lin. 9 nuntii eius om. CB propter homoeoteleuton 11 iactatus om. CB terra T 12 post Antichristi lacuna codicis D desinit, cf. p. 111, 1 et esse tempora pacis H 13 et] ac S consummatis g sex] VII\' IK 14 in praedicatio (-one g) Sg Heliae] add. tunc S, etiam g iactare IK habuerat g 15 illum T,Fml 17 ait] dicit IK prius] primum IK discessio] om. HIK, dissensio S 18 filius] add. dicitur F 19 eleuat ut T, eleuat CB, eleuauit FHS nominatur aut quod colitur deus IKM 20 qaod om. F ) [*](8* )

116
117

\'[Et cauda eius trahit tertiam partem stellarum caeli et misit [*]( 12, 4 a ) illas in terram.] Quod autem dicit dra-conis caudam traxisse tertiam partem stellarum, bifarie hoc accipitur. multi enim arbitrantur tertiam partem hominum credentium posse eum seducere; sed quod uerius intellegi debeat, angelorum sibi subditorum, cum adhuc princeps esset, cum \'descenderet constitutionem suam\', tertiam partem seduxisse. ergo quod superius dicebamus, ait apocalypsis: et stetit super are- [*]( 12, 18 ) nam maris.